امروز فرخ روز مهر از ماه خورداد به سالمهی 3762 زرتشتی، دوشنبه 14 خوردادماه 1403 خورشیدی، سوم ژوئن 2024 میلادی
روز شانزدهم از هر ماه سیروزهی زرتشتی «مهر» نام گرفته است. در فرهنگهای فارسی مهر را ایزدی نشان بر مهر و دوستی و خرد در کارهای مینوی و معنوی دانستهاند که در ماه مهر (ماه هفتم از سال خورشیدی) و روز مهر (روز شانزدهم هر ماه) بدو پیوند یافته است و شمارآفریدگان از نیکی و بدی به دست اوست. مهر که در اوستا « میثرَ» خوانده میشود، از ایزدان بزرگ پیش از زرتشت است که ایزد فروغ و روشنایی خوانده میشود. ایزد مهر نگهبان مهر، محبت، دوستی و عشق، تدبیر برای یافتن دارایی و خواستهها است. مهر به دیگر چم (:معنی) گردونه آفتاب یا خورشید است.
مهر ایزد موکل بر فعالیتهای است که دو طرف دعوا دارند. هر کجا دو طرف دعوا باشد ایزد مهر به دادگستری، دوستی، قول و قرار، پیمان حاضر است.
مهر یکی از برجستهترین ایزدان در دین زرتشتی است. یکی از سه ایزدانی است که نامش در دوازده ماه سال آمده است. یکی از طولانیترین یشتها به مهریشت ویژه شده است.
فردوسی میسراید:
«دو مهر است با من که چو آفتاب / بتابد شب تیره چو بیند آفتاب».
ایزد مهر نماد عشق و زندگی است و به زندگی خانوادگی گرمی میدهد. مهر نام آتشکدهای نیز بوده است.
فردوسی پیرامون آن میسراید:
«چو آذرگشسب و چو خوراد و مهر / فروزان به کردار گردان سپهر»
نماد این روز در دین زرتشتی گل «همیشه بشکفته» است.
تاثیر نبرد نهاوند بر سرنوشت ایران و ایستادگی سپهبد قارن
نبرد نهاوند نقش مهمی در تحولات بعدی ایران داشته و به عنوان یک دوره گذار مهم در تاریخ این کشور شناخته میشود. ده سال پس از نبرد نهاوند، که به عنوان “فتحالفتوح” شناخته میشود، سپهبد قارن، یکی از فرماندهان ایرانی، در مقاومتی دیگر جان خود را از دست داد. نبرد نهاوند در سال ۶۴۲ میلادی، نقطه عطفی در تاریخ ایران بود که به فروپاشی دودمان ساسانی و گسترش چیرگی تازیان انجامید شد. علیرغم برتری نظامی آنها، شکست ایرانیان در این نبرد و دیگر نبردهای هفتم میلادی، برای این رخ داد که فساد دولتی، اقدامات نادرست، رقابتهای قدرتی میان بزرگان و اسپهبدها، و گسترش روزافزون فاصله دارا و ندار در جامعه وقت ایران و ناامیدی و نارضایتیها از زمان خسروپرویز آغاز شده بود.
سپهبد قارن در تلاش برای ادامه مقاومت در برابر تازیان، از نهاوند به هرات رفت و نیرویی از مردم هرات، فراه، و کهستان (ساتراپی باستانی آریا) را برای جنگ با تازیان آماده کرد. در نخستین تماس نظامی، قارن هدف تیر قرار گرفت و کشته شد، و نیروهای بیسردار او به ارگ هرات واپس نشستند. فرمانده نیروهای تازیان در این جنگ، ابن خازم بود.
رویدادهای دو سده پس از چیرگی تازیان بر ایران تا زمان بپاخیزیهای گسترده، دقیق و مشروح ثبت نشدهاند، و این امر داوری تاریخنگاران پس از سده نهم میلادی را با چالش روبهرو ساخته است. این دوران، دورانی حیاتی در تاریخ ایران است که تاثیرات ژرف بر هویت، فرهنگ، و ساختار اجتماعی و سیاسی ایران گذاشت.
یادروز 14 خوردادماه:
– زادروز عبدالحسین سپنتا، فیلمنامهنویس دختر لر، نخستین فیلم ناطق ایرانی، (زاده ۱۴ خرداد ۱۲۸۶ تهران – درگذشته ۸ فروردین ۱۳۴۸ اصفهان)
-“صمصام السلطنه” وزیران جدید را به “نایب السلطنه” معرفی کرد. (۱۲۹۱ خورشیدی)
– “احمدشاه” يک عصای مرصع گرانقيمت به “وثوق الدوله” هدیه داد. (۱۲۹۹ خورشیدی)
– “قوام السلطنه” ریيس الوزرا وزيران خود را به “احمدشاه” معرفی کرد. (۱۳۰۰ خورشیدی)
– عدهای از همكاران “سيد ضياء الدين” از جمله عدل الملک دادگر، بازداشت و تبعيد شدند. (۱۳۰۰ خورشیدی)
– “محمدحسن ميرزا” وليعهد كه به اروپا سفر كرده بود از راه بغداد وارد ايران شد. (۱۳۰۱ خورشیدی)
– زادروز “سید موسی صدر”، روحانی ایرانی، شخصیت سیاسی فکری شیعه، و رییس مجلس اعلای شیعیان لبنان. (۱۳۰۷ خورشیدی)
– زادروز صدیف رامبد، خواننده و مدرس آواز اصیل ایرانی، (زاده ۱۴ خرداد ۱۳۱۴ اردبیل)
– مرگ “شيخ خزعل” نامور به “مُعِزُّ السَّلطَنه” فرمانروای خوزستان. (۱۳۱۵ خورشیدی)
“شیخ خزعل” از طرف “مظفرالدين شاه” به حكمرانی خرمشهر تعيين شد، كمكم نفوذ فراوانی در منطقه خوزستان به دست آورد و مدتها، فرمانروايی آن جا را به عهده داشت. پس از صدور فرمان مشروطه كه اوضاع ايران آشفته بود، داعيه سلطنتِ خوزستان پيدا كرد. وی با برقراری روابط بسيار نزديک با انگليسیها، موقعيت خود را در برابر دولت ايران تضمين شده میديد. اما با روی كار آمدن رضاخان ميرپنج انگلستان از خزعل روی بر تافت و او را تنها گذاشت. خزعل كه وضعيت جديد را ديد، خوزستان را بدون كمترين مقاومت به سردار سپه واگذار كرد و از رضاخان عذرخواهی نموده و خود را تسليم کرد. در نهايت او و خاندان و سران قبيله او را به تهران فرستادند تا اين كه شيخ خزعل از سوی عدهای ناشناس كه در ظاهر از ماموران امنيتی بودند خفه شد و درگذشت. “شيخ خزعل” مردی عياش و خوشگذران بود و در جاهطلبی از هيچ كاری فروگذار نمیكرد.
– سازمان هواپيمايی كل كشور تشكيل گرديد. (۱۳۱۸ خورشیدی)
– زادروز محمدرضا عبدالملکیان، شاعر، (۱۳۳۱ نهاوند)
– لايحه چکهای تضمينی از طرف مجلسين تصويب شد. (۱۳۳۴ خورشیدی)
– شورای دانشگاه تهران با مجانی شدن تحصيل در دانشگاه موافقت کرد. (۱۳۳۵ خورشیدی)
– زادروز هوشنگ جاوید، پژوهشگر موسیقی نواحی و آیینی، (زاده ۱۴ خرداد ۱۳۳۸ تهران)
– کارخانه اتومبیل سازی “ایران ناسیونال” متعلق به برادران خیامی آغاز بهکار کرد. نام اتومبیلهای این کارخانه پیکان نامگذاری شد. (۱۳۴۲ خورشیدی)
– زادروز محمدهاشم اکبریانی، شاعر، نویسنده، روزنامهنگار و بنیانگذار جایزه شعر خبرنگاران، (زاده ۱۴ خرداد ۱۳۴۴ بجنورد)
– بمباران روستاهای مرزی ايران از سوی جنگندههای رژيم بعث عراق. (۱۳۵۸ خورشیدی)
– درگذشت “امام خمينی(ره)” اولین رهبر و ولی فقیه نظام جمهوری اسلامی ایران که انقلاب ۱۳۵۷ ایران را رهبری و در پی آن، جمهوری اسلامی ایران را از راه همهپرسی بنيانگذارد. (۱۳۶۸ خورشیدی)
مراسم خاکسپاری امام خمینی (ره)، با حضور بیش از ۱۰ میلیون نفر که در حدود یک ششم جمعیت آن زمان ایران را شامل میشد، در کتاب رکوردهای گینس به عنوان شلوغترین تشییع جنازهی تاریخ ثبت شده است.
– انتخاب “آيتاللَّه سيد علی خامنهای” به رهبری انقلاب اسلامی از سوی مجلس خبرگان. (۱۳۶۸ خورشیدی)
– درگذشت “مصطفی علیمدد”، دانشمند فرهیخته و چهره ماندگار حسابداری ایران. (۱۳۹۱ خورشیدی)
– روز جهانی “روز جهانی دوچرخه سواری“.
– مرگ “آلكسی كلود كلرو” رياضيدان شهير فرانسوی. (1765 م)
– زادروز “ناتانيل هاثوِرن” نويسنده برجسته آمريكايی. (1804 م)
– امپراتوری عثمانی جزیره قبرس را به انگلستان اجاره داد، ولی دولت لندن به رغم اینکه حدود ۲۰ درصد جمعیت قبرس که از مهاجران تُرک تشکیل شده بود، دیگر عثمانی را به آنجا راه نداد. (1878 م)
– صليبون در لشكركشی اول خود به خاور ميانه، شهر انتاكيه را تصرف و ويران كردند. (1098 م)
– “هرناندو دو سوتو” اسپانيايی پنج روز پس از ورود به فلوريدا، اين منطقه را ملک دولت اسپانيا اعلام كرد! سه سده پساز آن دولت اسپانيا فلوريدا را به دولت واشنگتن فروخت. (1539 م)
– درگذشت “ويليام هاروی” كاشف جريان گردش خون و بنيانگذار طب نوين. (1657 م)
– انجام نخستین تزريق خون به بدن انسان توسط “ژان دنيس” پزشک فرانسوی. (1667 م)
– زادروز “هنری شرپنل”، مخترع “گلوله شرپنل” برای توپ. (1761 م)
– زادروز “ژاک ژان دو مورگان” باستان شناس و مهندس معدن فرانسوی. (1857 م)
– اختراع بيسيم توسط “گوليلمو ماركنی” مخترع معروف ايتاليايی. (1898 م)
– درگذشت “فرانتِس كافكا” نويسنده پوچگرا و شهير اهل چكسلواكی. (1924 م)
– درگذشت “لی دِ فارِست” مخترع و صنعتگر برجسته آمريكايی. (1961 م)
– زادروز “خيام نيشابوری” شاعر، فيلسوف، پزشک و رياضیدانِ نامدار ايرانی. (۴۳۹ مهی)
– درگذشت “ميرزا عيسی قائم مقام فراهانی” وزير نامدار عهد فتحعلی شاه قاجار. (۱۲۳۷ مهی)
