سپندارمزدروز از ماه تیر/ به‌ توپ‌بستن مجلس شورای ملی

امروز سپندارمزد امشاسپند و ماه تیر 3762 زرتشتی، نخستین روز از پنج روز نیایش همگانی در پیرنارستانه، شنبه دوم تیرماه 1403 خورشیدی، 22 ژوئن 2024 میلادی

سپند آرامئیتی یا همان اسفند به معنی بی نقصی و سلامت کامل است. وی نگاهبان و پاسدار زمین و به مان سان سرچشمه تمکین، تقوا و عبادت است.

این واژه که در اوستایی «سْپِنْتَه آرمَئیتی»(Spenta-Ârmaiti) است و نام چهارمین امشاسپند شناخته می‌شود، از دو بخش «سپنته»(Spenta) یا «سپند» به چم (:معنی) پاک و مقدس و «آرمئیتی»(Ârmaiti) به چم فروتنی و بردباری تشکیل شده است و این دو با هم به چم فروتنیِ پاک و مقدس است. این واژه در پهلوی «سپندارمت»(SpandÂrmat) و در فارسی «سپندارمذ» و «اسفندارمذ» و «اسفند» شده است.

سپنته آرمیتی یکی از ایزدبانوان و امشاسپندان زرتشتی است که در زبان اوستایی، سپنته آرمیتی یا سپنت اَرمَیتی یا سپند آرامئیتی خوانده می‌شود، در زبان پهلوی بدان سپندارمذ یا سپندارمت گویند و در فارسی، سپندارمد نیز خوانده شده‌است. امشاسپند سپندارمذ، نگهبان و ایزدبانوی زمین سرسبز و نشانی از باروری و زایش است.

در فرهنگ پهلوی سپندرمت یا همان سپندارمذ، نام یکی از امشاسپندان و در عین حال نام پنجمین روز ماه و دوازدهمین ماه سال معرفی شده‌است. وی را همان الهه بسیار قدیمی اسفند دانسته‌اند و گفته‌اند که او را دو امشاسپند دیگر یعنی هورواتات (خرداد) و امرتات (امرداد) همراهی می‌کنند و این سه گروهی از امشاسپندان را می‌سازند که قرینه‌ی سه امشاسپند نخستین، یعنی وهمن (وهومن یا همان بهمن)، اشه وهیشته (اردیبهشت) و خشتره وییریه (شهریور) محسوب می‌شوند.

این فروزه در انسان به گونه‌ی فروتنی و مهر و خدمت به دیگران، نمایان می‌شود. سپندارمزد در جهان خاکی، نگاهدارنده‌ی زمین و زنان است. زمینی که بی‌هیچ چشمداشتی هرچه دارد در اختیار جانداران می‌گذارد و زنانی چون مادر که همچون زمین، مهربان و فروتنند، مهر می‌ورزند بدون این که چشم‌به راه پاسخی مهرانگیز باشند.

زن و زمین همسانی‌های بسیاری دارند. زن و زمین هر دو نماد باروری و زایش هستند، زندگی از زن و زمین است که جریان دارد.

سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش

سپندارمز‌روز خیز ای نگار

سپند آر ما را و جام می آر

می ‌آر از پی آن که بی می‌‌نشد

دلی شادمان و تنی شاد‌خوار

سپند آر پی آن که چشم بدان

بگرداند ایزد ازین روزگار

اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)

ورز زمین کن

اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:

به (شهریور) اندر شوی شادخوار/ کنی در (سپندارمز) کشت و کار

هنگام زیارت “پیر نارستانه” زرتشتیان
زیارتگاه “پیر نارستانه” در ۳۱ كیلومتری شرق یزد و در پشت كوه دربید قرار گرفته است. زرتشتیان سراسر جهان، همه ساله به مدت ۵ روز از روز سپندارمذ از ماه تیر در این مكان گردهم آمده و آداب و رسوم نیایش اهورامزدا و برپایی سنت‌های شاد را به جا می‌آورند. بازگو کرده‌اند كه كتایون (همسر یزدگرد) به سبب علاقه‌ای كه به پسر كوچک‌تر خود (اردشیر) داشته با هم به سمت شرقی یزد گریختند. اردشیر پس از جدا شدن از مادر، به شرق و به سوی كوه و دشت گریخت و سرانجام در كوهی كه هم‌اكنون نارستانه نامیده می‌شود، پنهان شد. این مكان مقدس، شاهزاده اردشیر را برای در امان ماندن از دست دشمنان در خود گرفته است. شاهزاده اردشیر بر شكارچی روشن‌بینی نمایان شده و شكارچی بنا به خواست و فرمان شاهزاده اردشیر، پیر نارستانه را بنیان می‌نهد.

توپ‌بستن مجلس شورای ملی؛ یک روز تاریک در تاریخ ایران

دوم تيرماه 1287 سرهنگ لياخوف فرمانده روس واحد مركزی قزاق دستور داد كه ساختمان مجلس شورای ملی در ميدان تاريخی بهارستان را با توپ گلوله باران كنند.
محمدعلی شاه قاجار روز پيش از اين، همراه با صدور اعلاميه‌ای كه برای مقامات دولتی در تهران و شهرهای ديگر ارسال شده بود چگونگی انتخاب نمايندگان مجلس و رفتار اين نمايندگان را مغاير اصول دمكراسی خوانده و دستور داده بود كه مجلس تا اصلاح اين نقایص به مدت سه ماه تعطيل شود. چون بسياری از نمايندگان حاضر به تَرک ساختمان مجلس نشده بودند؛ در اجرای دستور محمدعلی شاه، یک واحد قزاق به بهارستان فرستاده شد تا مجلس را محاصره و نمايندگان را از آنجا بيرون كند كه اين نيرو با مقاومت هواداران مسلح مجلس كه از پيش در آنجا سنگربندی كرده بودند روبه‌رو شد و واپس نشست. لياخوف پس از اطلاع از اين مقاومت مسلحانه بود كه تصميم گرفت ساختمان مجلس را با توپ گلوله باران كنند. در جريان تيراندازی با توپ به عمارت بهارستان، بسياری از مدافعان مجلس كشته و يا مجروح شدند و نمايندگان متحصن، از آنجا به پارک امين‌الدوله كه در همان نزديكی بود گريختند و در آنجا پنهان شدند.
قزاق‌ها پس از تصرف مجلس به پارک امين‌الدوله یورش بردند و نمايندگان را مضروب و دستگير كردند و به باغ شاه (پادگان حُر) منتقل ساختند. چون جماعتی از مجلسيان و هواداران آنان از جمله تنی‌چند از اصحاب جرايد عازم سفارت انگلستان شده بودند تا در آنجا متحصن شوند، قزاق‌ها باغ سفارت (واقع در محل فعلي ــ خيابان فردوسي) را محاصره كردند و راه آن عده را كه هنوز پای به ساختمان سفارت نگذارده بودند بستند و آنان را دستگير كردند كه اين عمل باعث اعتراض شديد نماينده سياسي انگلستان شد!. گروهی از دست‌اندركاران نشريات نيز كه جداگانه دستگير شده بودند به زندان باغ شاه (پادگان حُر) منتقل شدند و از همين روز در تهران حكومت نظامي برقرار شد و … .
روز بعد (سوم تيرماه) خبر  اعدام ميرزا جهانگيرخان شيرازی ناشر صور اسرافيل، و ملک المتكلّمين و سلطان العلمای خراسانی از دست‌اندركاران نشريات ديگر به گوش رسيد كه در ميان بازداشت‌شدگان بودند و در محوطه باغ شاه اعدام شده بودند.

یادروز دوم تیرماه:

– قزاقان‌خانه “ظل السلطان” عموی شاه را که از مخالفان بود به آتش کشیدند. (۱۲۸۷ خورشیدی)

– “لیاخوف” فرمانده قزاقان برای جلوگیری از تحصن مردم در سفارت انگلیس، آنجا را در محاصره قرار داد. (۱۲۸۷ خورشیدی)

– ماموران پليس نوين ايران با لباس ويژه در خيابان‌های تهران به پاسبانی سرگرم شدند. (۱۲۹۲ خورشیدی)

– جنگ بين قوای دولتی و الوار ياغی در لرستان درگرفت. عده زيادی از یاغی‌ها كشته و تعدادی دستگير شدند. (۱۳۰۱ خورشیدی)

– زادروز “صمد بهرنگی” آموزگار، منتقد اجتماعی، داستان‌نویس و مترجم ، وی افکار چپ داشت اما عضو هیچ دسته و گروهی نبود. ( ۱۳۱۸ خورشیدی)

– درگذشت “دكتر علی اصغر مودب نفيسی” استاد مدرسه طب دارالفنون و اولين وزير بهداری ايران. (۱۳۲۸ خورشیدی)

– زادروز “پرویز پرستویی”، بازیگر سرشناس سینما و تلویزیون. (۱۳۳۴ خورشیدی)

– درگذشت “احمد ابراهیمی” پیشکسوت آواز ایرانی. (۱۳۹۲ خورشیدی)

– روز جهانی “زنان مهندس”.

– تاجگذاری “اردشير پاپكان” در معبد آناهيد. (226 م)
اردشير پاپكان در معبد آناهيد (آناهيتا) تاجگذاری كرد و شاه ايران شد و ناسيوناليسم ايرانی را بر محور ملت گرايی و آموزش‌های زرتشت احياء كرد. با پيروی از روش اردشير بود که قرنها بعد ديلميان و … ناسيوناليسم ايرانی را بر محور ايراندوستی زنده كردند. اردشير كه قبلا حكمران پارس و نگهبان آتشكده آن منطقه بود پيش از تاجگذاری، حكومت اشكانيان را كه بر اثر فساد داخلی رو به ضعف گذارده بود و در برابر روميان كوتاه می‌آمد برانداخته بود. “اردشير” كه بعدا روميان را هم از مشرق زمين عقب براند در مراسم تاجگذاری خود، همانند “داريوش بزرگ” گفت كه به خواست “اهورامزدا” شاه ايرانيان می‌شود كه مردمی نجيب و بزرگوار هستند و دروغ نمی‌گويند.

– پایه‌گذاری نخستین پارلمان جهان در ايسلند. (920 م)

– آغاز قيام تاريخی “ژان كالون” مصلح معروف مذهبی در ژنو. (1536 م)

– زادروز “پيترو متاستازيو” اديب و نويسنده معروف ايتاليايی. (1698 م)

– رخداد نخستین جنگ ميان نيروهای انگليسی و هندی در بنگال که “رابرت كلايو” انگليسی با شكست دادن نيروهای هندی، بنگال را تصرف و مستعمره انگلستان كرد. (1757 م)

– زادروز پرفسور “کارلتون استیونز” بزرگترين فيزيکال آنتروپولوژيست (انسان شناس) قرن ۲۰ و مولف رساله “تاثير آيين زرتشت بر اخلاقيات”. (1904 م)

– واگذاری بندر مهم اسكندرون سوريه به تركيه توسط فرانسوی‌ها. (1939 م)

– در جریان ملی شدن نفت ایران و درگیری “دکتر مصدق” با دولت لندن، “علی محمد خان” وزير امور خارجه وقت افغانستان در کابل اعلام کرد که ماموريت دارد تصميم دولت افغانستان به حمايت کامل از ايرانِ برادر را اعلام دارد و بگويد که افغانستان تا به آخر در کنار دولت کشور برادر ايران، که در تلاش برای گرفتن حق خود از انگلستان است خواهد ايستاد. (1951 م)

– “صدام حسين” اعلام کرد؛ اجازه نخواهد داد که تجربه انقلاب ايران در عراق پياده شود. (1979 م)

– درگذشت متكلم اصولی “ابواسحاق اسفراينی” عالم بزرگ و دانشمند مشهور ايرانی. (۴۱۸ مهی)