روز آذر از ماه امرداد/ پیروزی شاه‌عباس در گنجه

امروز روز آذر از ماه اَمُرداد 3762 زرتشتی، آدینه پنجم اَمُردادماه 1403 خورشیدی، بیست‌وششم جولای 2024 میلادی

فرازهایی از پیام اشو زرتشت:

آنچنان که داد و قانون هستی
از آغاز به درستی پیش می‌رود.
رتو، داور مینوی گیتی نیز بایستی شایستگی داشته باشد،
تا اشوان یا پیروان راستی را با درگونت یا پیروان دروغ باز شناسد.
پاداش کارهای درست از کارهای نادرست به خوبی ارزیابی شود.
مبادا ارزش کارنیک با کار ناشایست یکسان باشد.

یسنا؛ هات ۳۳ بند ۱

برگرفته از نسک: گات‌ها، نغمه‌های ایران باستان
برگردان: موبد کورش نیکنام

—- —- —- —- —-

ایزد آذر؛ نگهبان آتش
نهمین روز هر ماه سی‌روزه درگاهشماری ترادادی (سنتی) زرتشتیان، “آذر” (:آتش) نام دارد. آذر از آفریده‌های بزرگ اهورامزد است. زرتشتیان، در تاریخ خود «آتش» را به مانند پرچم سپندینه می‌دانند و آذر ایزدی است نگهبان این نماد پایداری و استواری دین زرتشتی. در فرهنگ ایران، آتش یکی از پدیده‌های طبیعی با ارزش است چون گرمای زندگی را در کالبد دیگر پدیده‌های هستی جاری می‌سازد.

«آذر» در اوستا «آترَ»، نهمین روز از هر ماه سی‌ روزه و نهمین ماه در سال نمای زرتشتی به این نام است. آذر ایزد نگاهبان آتش و فروزه‌ی اهورامزدا است از این رو گاه او را در شمار امشاسپندان آورده‌اند. آذر به چم آتش و گرما و نیروی داخلی برای جنبش و حرکت است. ایزد آذر از بزرگ ترین ایزدان دین زرتشتی است و آن نگهبان آتش است. آذر از آفریده‌های بزرگ اهورامزد است. زرتشتیان، در تاریخ خود «آتش» را به مانند پرچم سپندینه می‌دانند و آذر ایزدی است نگهبان این نماد پایداری و استواری دین زرتشتی. آتش یكی از آخشیج‌های چهارگانه طبیعت است كه ایرانیان همواره آن‌را پاس می‌داشته‌اند. چه نیکوست در این روز آتش نیایش خواندن و نیایش به درگاه اهورامزدا.

آتش نماد مادی اردیبهشت امشاسپند و همانند سه آخشیج دیگر (آب، باد «هوا» و خاک) در باور مزدیسنان ارج و ارزش ویژه‌ای دارد. آتش تنها آخشیجی است که خودش پاک کننده است، ولی هیچگاه آلوده نخواهد شد. بدین‌ روی ارزش ویژه‌ای دارد.

در داستان هوشنگ ازشاهنامه، نیاکان ما به روزگار پیشدادیان، راه افروختن آتش را آموختند و شیوه مهار کردن آنرا یاد گرفتند.
از آن دوران، دگرگونی شگرفی در چگونگی زندگی آدمی پدید آمد. این رویداد از آن روزگار جشن سده نامیده می‌شود.

ایرانیان به روزگار اشو زرتشت نیز آتش را که پیش از آن شناخته بودند، به پیروی از سنت شایسته نیاکانشان، درآتشکده‌ها نگهداری کردند.
مزدیسنان همانند درفشی وَرجاوَند (:مقدس) تاکنون آتش را آتشکده‌ها فروزان نگاه داشته‌اند.

نیاکان ما، اهورامزدا (:دانایی وآگاهی بیکران هستی‌مند) را شیدان شید (:سرچشمه روشنایی‌ها) دانسته و نورِ آتش را پرتوی از فروغ اهورایی می‌دانند.
زرتشتیان به پیروی از نیاکان خود به هنگام نیایش، رو به سوی روشنایی می کنند آن را پرستش سو (:قبله) می‌دانند تا بدین شیوه روشنایی درون خویش را فروزان‌تر گردانند.

پورشیراز (:حافظ) اشاره دارد:
از آن به دیر مُغانم عزیز می دارند
که آتشی که نمیرد همیشه، در دل ماست.

مولانا:
آتش عشق است که اندر نی فتاد
جوشش عشق است که اندر می افتاد.
آتش است این بانگ نای و نیست باد
هرکه این آتش ندارد، نیست باد

جشن آذرگان از جشن‌های ویژه آتش در فرهنگ ایران است.

سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش:

ای خرامنده سرو تابان ماه
روز آذر می چو آذر خواه

شادمان كن مرا به مِی كه جهان
شادمان شد به فر دولت شاه

گل آفتاب‌گردان نماد آذر ایزد است.

—- —– —– —– —–

نبرد گنجه، شکست عثمانی‌ها

چنین روزی در سال 984 خورشیدی، (سال 1606 میلادی)، شاه عباس بزرگ برای بیرون راندن عوامل عثمانی از چند منطقه در قفقاز ایران وارد این منطقه شد. در این روز، شهر گنجه (زادگاه نظامی گنجوی، شاعر و داستان‌سرای ایرانی پارسی‌گوی سده ششم مهی، هفدهم میلادی) که اکنون در جمهوری آذربایجان جای دارد، به دست نیروهای شاه عباس پس گرفته شد. در جنگی که رخ داد، بیش از دو هزار و پانصد تن از عساكر (لشکریان) عثمانی کشته شدند. شاه عباس سپس محمد پاشا، فرماندار گمارده از سوی عثمانی در گنجه را که به اسارت گرفته شده بود، به زندان مازندران فرستاد. اندکی بعد، شماخی نیز با جنگ پس گرفته شد که عثمانی‌ها در این نبرد هم سه هزار کشته دادند و تا آن سوی «قارص» پَس نشستند. به مناسبت آزاد شدن گنجه، در همان روز این شعر ساخته شد: “در محرم گنجه از عباس شد”. عثمانی‌ها پیش از این با استفاده از کشمکش‌های داخلی شاهزادگان صفوی به قفقاز ایران دست درازی کرده بودند.
پس از اخراج عثمانی‌ها از قفقاز جنوبی، شاه عباس از شهر تفليس (گرجستان) كه وابسته به ايران بود، ديدار كرد؛ دستور بازسازی خرابی‌های به شهر ايروان (ارمنستان) را داد و سپس رهسپار پايتخت خود شد. (روزنامک/ کیهانی‌زاده)
نام شهر گنجه برای مدت کوتاهی پس از پیروزی شاه عباس یکم در جنگ با عثمانی، عباس‌آباد نام گرفت. وی شهر جدیدی را در ۸ کیلومتری جنوب‌غربی شهر قدیمی گنجه ساخت، اما در گذر زمان نام آن به گنجه تغییر یافت. گنجه در زمان حکومت صفویه مرکز استان قره‌باغ بود.

—- —- —- —- —– —–

یادروز پنجم امردادماه:

روز ملی “کرمانشاه”، گهواره‌ی تمدن.

 

“ابوالفتح میرزا” سالارالدوله، با دو هزار نیرو وارد کرمانشاه شد و همراه با تلگراف به مجلس خواستار پادشاهی “محمدعلی میرزا” شد. (۱۲۹۰ خورشیدی)

 

مجلس رای به رییس الوزرایی “مستوفی الممالک” داد. (۱۲۹۴ خورشیدی)

 

زادروز “هوشنگ پزشک‌نيا”، نقاش معاصر ايرانی. (۱۲۹۶ خورشیدی)

 

“كلنل محمد تقی خان” پس از ياس از تهران كليه امور خراسان را زير سلطه خود گرفت. (۱۳۰۰ خورشیدی)

 

ساختمان جديد اداره پست در خيابان سپه افتتاح شد. (۱۳۱۳ خورشیدی)

 

“دكتر مصدق” وزيران خود را به مجلس شورای ملی معرفی كرد و نام وزارت جنگ را به وزارت “دفاع ملی” تغيير داد. (۱۳۳۱ خورشیدی)

در كابينه تازه، دكتر مصدق خود سمت وزارت دفاع را بر عهده گرفته بود و باقر كاظمی را به عنوان نايب نخست وزير تعيين كرده بود. در اين كابينه، دكتر غلامحسين صديقی، جامعه‌شناس شهير ايران وزير كشور، دكتر مهدی آذر ملی‌گرای بنام وزير فرهنگ (شامل فرهنگ و هنر، آموزش و پرورش و ارشاد امروز)، حسين نواب، وزير امور خارجه، عبدالعلی لطفی وزير دادگستری و مهندس طالقانی وزير كشاورزی بودند.

 

ستاد مبارزه با گران‌فروشی “حبیب القانیان” سرمایه داری یهودی معروف را به علت صدور دستور گرانفروشی و عدم عرضه فاکتور بازداشت کرد. (۱۳۵۴ خورشیدی)

 

یک قرارداد نفتی بین ایران و افغانستان در کابل امضاء شد که بر اساس این قرارداد ۱۱۹ هزار تن مواد نفتی از ایران به افغانستان صادر شد. (۱۳۵۶ خورشیدی)

 

اقامه اولين نماز جمعه رسمی جمهوری اسلامی ايران در تهران به امامت “آيت ‏اللَّه طالقانی”. (۱۳۵۸ خورشیدی)

 

درگذشت “محمدرضا شاه پهلوی” دومین پادشاه دودمان پهلوی و آخرین پادشاه ایران. (۱۳۵۹ خورشیدی)

 

آغاز عمليات “مرصاد” در اسلام‏ آباد غرب کرمانشاه توسط دلیر مردان ایران برای جلوگیری از حمله منافقین. (۱۳۶۷ خورشیدی)

 

“شاه عباس” شهر گنجه را از عثمانی‌ها پس گرفت. (1606 م)

لشكريان شاه عباس كه برای اخراج عوامل عثمانی (تركيه) از چند منطقه در قفقاز ايران وارد اين منطقه شده بودند در اين روز شهر گنجه را كه اينك در جمهوری آذربايجان قرار گرفته است پس گرفتند. در جنگی كه روی داد بيش از دو هزار و پانصد تن از عساكر عثمانی كشته شدند. شاه عباس سپس محمد پاشا فرماندار منصوب از سوی عثمانی در گنجه را كه به اسارت گرفته شده بود به زندان مازندران فرستاد. اندكی بعد، شماخی نيز با جنگ پس گرفته شد كه عثمانی در اين نبرد هم سه هزار كشته تلفات داد و تا آن سوی قارص عقب نشست. عثمانی‌ها قبلا با استفاده از منازعات داخلی شاهزادگان صفوی به قفقاز ايران تعرض كرده بودند. در عمليات قفقاز بود كه فرماندهان توپخانه ايران متوجه شدند كه گلوله‌های توپ بايد عينا مطابق كاليبر (اندازه لوله توپ) باشد و گرنه احتمال انفجار توپ می‌رود و از همان زمان مقرر شد كه توپ و گلوله‌های مربوط بايد در يك كارخانه ريخته شده باشند.

 

اختراع “دوچرخه” در آلمان به دست يكی از اهالی “مانهايم”. (1779 م)

 

درگذشت “ميخائيل لِرمانتوف” شاعر برجسته روسی. (1841 م)

 

درگذشت “جان دالتون” دانشمند بزرگ بريتانيايی. (1844 م)

 

زاددروز “جيوسووی كاردوچی” اديب و شاعر ايتاليائی، برنده جايزه ادبی نوبل در سال ۱۹۰۷ میلادی. (1853 م)

 

شکست چين از ژاپن و افتادن كره، تايوان و منچوری به دست ژاپنی ها. (1894 م)

 

“اورويل رايت” يكی از دو برادری كه سازنده نخستين هواپيما بودند در اين روز موفق شد يك ساعت و ۱۲ دقيقه در آسمان پرواز كند كه قبلا سابقه نداشت. (1909 م)

 

كشف ماده “انسولين” به وسيله “فردريك بانتينگ” محقق كانادايی و برنده جايزه نوبل پزشكی سال ۱۹۲۳ میلادی. (1921 م)

 

امضای قرارداد ترک مخاصمه و پايان جنگ خونين دو كره. (1953 م)

 

در پی سال‌ها مبارزه مسلحانه مردم، شورای امنيت سازمان ملل با خلع يد از جمهوری آفريقای جنوبی، به منطقه جنوب غربی آفريقا استقلال داد كه به “ناميبيا” نامگذاری شد. (1978 م)