روز آذر از ماه شهریور/ یاد مهدی اخوان‌ثالث

امروز روز آذر از ماه شهریور 3762 زرتشتی، یکشنبه چهارم شهریورماه 1403 خورشیدی، بیست‌وپنجم آگوست 2024 میلادی

فرازهایی از پیام اشو زرتشت:

“کسی که راه راست را به مردم بیاموزد و دیگران را از پیام فرخنده و جاودانی مزدا آگاه سازد. بشود که از بهترین پاداش نیک برخوردار شود و از نیروی اهورایی که در پرتو پاک منشی به دست می‌آید بهره‌مند شود.” یسنا هات 31 – بند 6

——— —————– ———–

آذر:
– نهمین روز هر ماه سی روزه در گاه‌شماری ترادادی زرتشتیان «آذر» نام‌دارد.

–  آذر یا آتش در باور نیاکان باستانی ما نماد پاکی، راستی و مهر درونی بوده است.

زرتشتیان “آتش” را در کنار سه آخشیج (عنصر) آب، خاک  گرامی داشته به ناپاکی آلوده نمی‌کنند.

پورشیراز(حافظ) می‌فرماید:
از آن‌‌ به دیر مغانم عزیز می دارند
که آتشی که نمیرد همیشه، در دل ماست.

مولانا:
آتش عشق است که اندر نی فتاد
جوشش عشق است که اندر می افتاد.
آتش است این بانگ نای و نیست باد
هرکه این آتش ندارد، نیست باد

گل آفتابگردان نماد این روز است.

—————– ——————- —————

مهدی اخوان‌ثالث؛ اخوان حماسی‌سرای معاصر

مهدی اخوان ثالث، شاعر پرآوازه و موسیقی‌پژوه ایرانی زاده‌ی 10 اسفندماه 1307 در مشهد، نام و تخلص وی در اشعارش م. امید بود.

سی و چهار سال از درگذشت اخوان ثالث می‌گذرد. او فرزند علی و یکی از سه برادرانی بود که از  فهرج یزد به مشهد کوچ کرده بود و اخوان ثالث به یاد  آن سه برادر  است. او تا دوره متوسطه در مشهد ادامه تحصیل داد و از نوجوانی به شاعری روی آورد و در آغاز قالب شعر کهن را برگزید. در سال ۱۳۲۶ دوره هنرستان مشهد، رشته آهنگری را به پایان برد و در همین رشته آغاز به‌کار کرد و در  دهه بیست زندگی به‌تهران آمد و پیشه آموزگاری را برگزید.
اخوان ملی‌گراییِ مصدقی بود و هرگاه فرصتی دست می‌داد به ستایش از مصدق می‌پرداخت. پس از کودتای ۲۸ امرداد 1332 چندی به زندان افتاد و به گفته خودش پس از آن برای همیشه از جهان سیاست کناره گرفت. در ۱۳۳۶ به‌کار در رادیو پرداخت و مدتی بعد به تلویزیون خوزستان منتقل شد. وی در سال ۱۳۵۳ از خوزستان به‌تهران بازگشت و این بار در رادیوتلویزیون ملی ایران به کار پرداخت. در سال ۱۳۵۶ در دانشگاه‌های تهران، ملی و تربیت معلم به‌تدریس شعر سامانی و معاصر روی آورد. در سال ۱۳۶۰ بدون حقوق و با محرومیت از تمام مشاغل دولتی بازنشسته شد. او در سال ۱۳۶۹ به‌دعوت خانه فرهنگ آلمان برای برگزاری شب شعری از تاریخ ۴ تا ۷ آوریل، برای نخستین بار به‌خارج رفت و سرانجام چند ماهی پس از بازگشت از سفر، چهارم شهریورماه 1369 در تهران درگذشت. بنا به وصیت خودش آرامگاه وی در باغ آرامگاه فردوسی است.

اخوان ستایشگر عشق بود. او می‌گفت: عشق یعنی زندگی. آن که عشق در وجودش نیست، مُرده‌ای متحرک است. از همین‌رو، عشق از مضامین اصلی شعر اخوان است. او نگرشی مهرانگیز به انسان داشت.

ای تکیه‌گاه و پناهِ
زیباترین لحظه‌های
پرعصمت و پرشکوهِ
تنهایی و خلوت من
ای شط شیرین پرشوکت من
ای با تو من گشته بسیار
در کوچه‌های بزرگ نجابت…

یک بخش از نبوغ زبانی اخوان ثالث برآمده از مطالعات گسترده‌ی اوست. اخوان در برخی از شعرهایش ضرب‌المثل های فراوانی به کار برده است. شعر اخوان ثالث، او بی ریا بود و صداقت داشت. از همین‌روست که شعر اخوان بر دل می‌نشیند. اخوان ثالث را ادامه‌دهنده‌ی راه شاعران سبک خراسانی در شعر نو می‌دانند. اشعار او در عین بهره‌مندی از صلابت زبان فردوسی، از احساس و عاطفه‌ی اشعار سعدی و حافظ نیز برخوردار است و شگفت‌انگیز این‌که این ویژگی‌ها را در کنار تصویرسازی‌های نو به مخاطب عرضه می‌دارد.

اخوان را «شاعر حماسه‌های شکست» می‌نامند؛ چرا که او که با شور و هیجان پای به میدان اجتماع گذاشته بود،خیلی زود با واقعیت‌های جامعه مواجه شد و از این رویارویی به وحشت افتاد، از این پس بود که غم تمام وجود او را فرا گرفت و حماسه‌سرای غم‌ها گشت.

من این‌جا بس دلم تنگ ا‌ست
و هر سازی که می‌بینم بدآهنگ ا‌ست
بیا ره‌توشه برداریم
قدم در راه بی‌برگشت بگذاریم
ببینیم آسمانِ هر کجا آیا همین رنگ ا‌ست؟

شعر «قاصدک»، ازاین رو که میهن‌دوستی، امیدوناامیدی، گله‌مندی و نگاه انتقادی به اجتماع را در خود دارد، گستره‌ی کمابیش وسیعی از اندیشه‌های اخوان ثالث را پوشش می‌دهد. این شعر در چهار بند سروده شده است و با خطاب قرار دادن قاصدک از جانب راوی و سخن گفتن با او آغاز می‌شود.

قاصدک! هان، چه خبر آوردی؟
از کجا وز که خبر آوردی؟
خوش‌خبر باشی، اما،‌ اما
گرد بام و در من
بی‌ثمر می‌گردی
انتظار خبری نیست مرا
نه ز یاری نه ز دیار و دیاری باری
برو آن‌جا که بود چشمی و گوشی با کس
برو آن‌جا که تو را منتظرند
قاصدک
در دل من همه کورند و کرند

‌دست بردار از این در وطن خویش غریب
قاصد تجربه‌های همه تلخ
با دلم می‌گوید
که دروغی تو، دروغ
که فریبی تو، فریب
قاصدک! هان، ولی … آخر … ای وای
راستی آیا رفتی با باد؟
با توام ، آی! کجا رفتی؟ آی
راستی آیا جایی خبری هست هنوز؟
مانده خاکستر گرمی، جایی؟
در اجاقی طمع شعله نمی‌بندم، خردک شرری هست هنوز؟
قاصدک!
ابرهای همه عالم شب و روز
در دلم می‌گریند

یکی از بهترین اشعار اخوان ثالث (انتخاب اشعار و پژوهش فاطمه ارغوان)

زمستان اخوان ثالث؟ خودش آن را چنین توصیف کند
سلامت را نمی‌خواهند پاسخ گفت
سرها در گریبان است
کسی سر بر نیارد کرد پاسخ گفتن و دیدار یاران را
و چنین است که م امید می‌شود اخوان ثالثی که غریبانه می‌رود چون حکایت زمستانش و هجرتش حتا در تابستانی ایام  قصه زمستانی و روایت تنهابی و امید به اقلیم هیچستان دارد.

او روزگاری خود را چنین  معرفی کرد
هیچیم
هیچیم و چیزی کم
ما نیستیم از اهلِ این عالم که می‌بینید
وز اهلِ عالم‌های دیگر هم
یعنی چه پس اهلِ کجا هستیم؟
از عالمِ هیچیم و چیزی کم… گفتم!
غم نیز چون شادی برای خود خدایی، عالمی دارد
نورِ سیاه و مبهمی دارد
پس زنده باشد مثلِ شادی، غم
ما دوستدار سایه‌های تیره هم هستیم
و مثل عاشق، مثل پروانه
اهل نمازِ شعله و شبنم
اما
هیچیم و چیزی کم..

کتاب‌ها:
ارغنون، زمستان، آخر شاهنامه، از این اوستا، منظومه “شکار”  پاییز در زندان،  عاشقانه و کبود، بهترین امید، زندگی می‌گوید: اما باز باید زیست…، در حیاط کوچک پاییز در زندان، دوزخ اما سرد، ترا ای کهن بوم و بر دوست دارم. از او کتاب های دیگری در زمینه ی شعر در دست هست؛ مانند: بدعت‌ها و بدایع نیما یوشیج (1357) و عطا و لقای نیما یوشیج (1361).

—————— ——————–

یادروز چهارم آذرماه:

روز “کارمند”.

 

زادروز “مرتضی ممیز”، طراح گرافیک، تصویرگر، استاد دانشگاه، او را پدر هنر گرافیک معاصر ایران می‌نامند. (۱۳۱۵ خورشیدی)

 

افتتاح راه آهن سراسری ایران توسط “رضا شاه پهلوی”، هزينه ساخت آن در مجموع ده ميليارد و يک‌صد ميليون ريال اعلام شد. (۱۳۱۷ خورشیدی)

نخستین راه‌آهن ايران نزدیک‌به سال ۱۲۶۷ خورشیدی بين تهران و شهر ری به درازای هشت كيلومتر ساخته شد. اما ساخت راه‌آهن سراسری ايران در ۲۳ مهر سال ۱۳۰۶ خورشیدی از سوی رضا شاه آغاز گرديد و در این روز به بهره‏‌برداری رسيد. درازای راه آهن سراسری ايران ۱۳۹۲ كيلومتر بود كه بندر شاهپور را در جنوب از راه اهواز، دزفول، اراک، قم، تهران، گرمسار، فيروزكوه، قائم‏شهر و بهشهر به بندر تركمن در شمال متصل می‌كرد.

 

“ساعد” از نخست‌وزيری استعفا داد اما مجلس شورای ملی دوباره به او رای اعتماد داد. (۱۳۲۳ خورشیدی)

 

زادروز “اکبر عبدی”، بازیگر سینما و تلویزیون و دارنده نشان درجه یک فرهنگ و هنر. (۱۳۳۹ خورشیدی)

 

زادروز مرتضی ممیز، طراح گرافیک، (زاده ۴ شهریور ۱۳۱۵ تهران – درگذشته ۴ آذر ۱۳۸۴ تهران)

او را که پدر هنر گرافیک معاصر ایران می‌نامند، در سال ۱۳۴۴ از دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا فارغ‌التحصیل شد و سه سال بعد گواهینامه طراحی غرفه و ویترین و معماری‌اش را از مدرسه عالی هنرهای تزیینی پاریس دریافت کرد. دوره گرفتن لیسانس او  ۱۱ سال به‌طول انجامید و او در این مدت به‌کارهای مختلفی چون کار در آتلیه گرافیکی و … مشغول بود.

 

زادروز بانو فروزان، بازیگر و دوبلور، (زاده ۴ شهریور ۱۳۱۶ بندر انزلی – درگذشته ۴ بهمن ۱۳۹۴ تهران)

او از سال ۱۳۴۱ با دوبله و گویندگی، فعالیتش را آغاز کرد  و از سال ۱۳۴۲ با فیلم ساحل انتظار به کارگردانی سیامک یاسمی، در سینما فعال شد و تا سال ۱۳۵۶ ادامه داد.
نزدیک به ۱۵ سال به نقش‌آفرینی در سینمای تجاری به همراه فردین، از ستارگان آثار موسوم به فیلمفارسی بود. در کارنامه او چند فیلم متفاوت از بقیه نیز به چشم می‌خورد که حاصل همکاری‌اش با داریوش مهرجویی و علی حاتمی است.
در سال ۱۳۴۸ در نخستین جشنواره سپاس، برنده جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن برای فیلم تنگه اژدها ساخته سیامک یاسمی شد.

 

درگذشت همایون صنعتی‌زاده کرمانی، کارآفرین، نویسنده، مترجم و ناشر، (زاده سال ۱۳۰۴ تهران – درگذشته ۴ شهریور ۱۳۸۸ کرمان)

 

درگذشت علی‌اکبر مجیدی‌فیاض، نویسنده، مصحح و استاد ادبیات، (زاده سال ۱۲۷۷ مشهد – درگذشته ۴ شهریور ۱۳۵۰ مشهد)

 

نخستین کشتی حامل نفت خام ایران، رهسپار آرژانتین شد. (۱۳۴۴ خورشیدی)

 

صدور قطعنامه ۶۲۰ شورای امنيت عليه كاربرد سلاح شيميايی از سوی عراق. (۱۳۶۷ خورشیدی)

 

پاسخ “بهرام پنجم” شاه وقت ایران، به خواست ارمنيان. (429 م)

یک روحانی ارمنی از ارمنيان خواست كه به صورت گروهی از “بهرام پنجم” (بهرام گور)، شاه وقت ايران بخواهند كه “اردشير” فرماندار آنان را بَردارد و از آن پس هم برايشان از ميان مسيحيان فرماندار تعيين كند. “بهرام پنجم” با برکناری “اردشير”، تنها به دليل عدم‌رضايت عمومی از او موافقت كرد و سال بعد “ويمهر شاپور” را فرماندار ارمنستان كرد كه او هم زرتشتی بود و به ارمنيان پيام داد كه اگر می‌خواهند باز هم از ساتراپی ايران باشند و يک ساتراپی خودمختار ايران به شمار آيند نبايد بار ديگر از تفاوت دين سخن به ميان آورند. رفتار فَرد سند قضاوت است، و به اين ترتيب مساله حل شد. در ظاهر قتل یک مروج مسيحی در كُردستان (مادِ كوچک) نارضايی آن روحانی ارمنستانی را برانگيخته بود. ارمنیان نخستین مردم در جهانند که مسیحیت را دین رسمی خود اعلام کرده‌اند.

 

آغاز نبرد سرنوشت ساز “ملازگرد”. (1071 م)

نبرد “ملازگرد” میان “آلپ ارسلان سلجوقی” و “رمانوس چهارم” (دیوژنس) امپراتور روم شرقی روی داد و “آلپ ارسلان” برنده این نبرد بود. “آلپ ارسلان” نوه زاده سلجوق که بر سرزمینی از کوه‌های هندوکش تا فرات حکومت داشت، از طریق آناتولی شرقی و جنوبی رهسپار تصرف سوریه بود که با نیروهای نظامی روم شرقی رو به رو شد و دو بار از آنان شکست خورد. بار سوم امپراتور “رومانوس چهارم” شخصا به جنگ او آمده بود. شمار افراد رومانوس به مراتب از سلجوقیان بیشتر بود ولی بیشترشان مرسنر خارجی بودند. علت شکست این بود که پس از آغاز نبرد، کومان‌های تُرک و چند دسته مِرسِنِر دیگر حاضر به جنگیدن نشدند و به “آلپ ارسلان” تسلیم شدند. در این نبرد، “رومانوس” به اسارت درآمد، اما “آلپ ارسلان” او را پس از دریافت امتیاز رها ساخت. نتیجه این نبرد افزوده شدن ۸۰ هزار کیلومتر مربع بر متصرفات “آلپ ارسلان” بود.

 

استفاده از سلاح “توپ” برای اولين بار در جنگ بين انگلستان و فرانسه. (1346 م)

 

درگذشت “آنتوان فان ليونهوک” دانشمند هلندی، مخترع ميكروسكوپ، نخستین میکروب‌ شناس و پدر میکروب‌ شناسی. (1723 م)

 

زادروز “آنتوان لاوازيه” شيمی‌‏دان نامی فرانسوی، كاشف اکسیژن و از بنيان‏گذاران علم شيمی نوين. (1723 م)

 

تصويب اعلاميه حقوق بشر و شهروند در جريان انقلاب كبير فرانسه. (1789 م)

 

زادروز “ژول رومَن” اديب و نويسنده معروف فرانسوی. (1885 م)

 

کشتار خونين ارامنه در امپراتوری عثمانی به فرمان امپراتور آن كشور. (1896 م)

 

مرگ “ويليام جِيمز” روانشناس برجسته آمريكایی، فيلسوف و بنیانگذار مکتب پراگماتیسم. (1910 م)

 

“شوروی” اعلام كرد كه دانشمندانش نخستين موشك قاره پيمای هدايت شونده جهان را پيروزمندانه آزمايش كرده‌اند(1957 م)