روز فروردین از ماه شهریور/ تاکید بر حاکمیت ملی ایران

امروز روز فروردین از ماه شهریور 3762 زرتشتی، چهارشنبه چهاردهم شهریورماه 1403 خورشیدی، چهارم سپتامبر 2024 میلادی

فرازهایی از پیام اشو زرتشت:

من روانم را با اندیشه‌ی نیک، من روانم را با اندیشه‌ی نیک، به سرای برین جای خواهم داد.
و با آگاهی از پاداشی که اهورامزدا برای کارها برنهاده است‌، تا تاب و توان دارم، به مردمان می‌آموزم که در راه راستی بکوشند. یسنا 28 بند 4

————— ————– ——— ——-

فروردین:

– نوزدهمین روز  هرماه سی‌روزه در گاه‌شماری زرتشتیان، «فروردین» نام دارد. در آیین زرتشتی، روز با برآمدن خورشید (گاه هاوَن، هنگام بامداد) آغاز می‌شود.

– فروردین بر گرفته از ‌واژه فرَوَهَر fravahr است که در اوستا به ریخت فرَوَشی وفرَوَرتی آمده و به چمار (:معنی) پیش برنده و پیش کشنده است.

– در ایران باستان باور داشتند که ذره‌ای از این نور اهورایی(فروهر) در هر آفریده‌ای به امانت گذاشته شده است، این ذره در آغاز پاک و بدون آلودگی بوده و همیشه نیز پاک خواهد ماند و هرگز هیچ آلودگی و ناپاکی را به خود نخواهد گرفت.

– پیشینیان بر این باور بودند که فروهر و روان درگذشتگان، چند روز پیش از نوروز هرسال، نزد خویشان وابسته خود به زمین باز می گردند.

– فرتوری نیز از دوران هخامنشی بر سنگ نگاره ها  آمده است که اکنون آن را نیز “فروهر” می گویند.

– گل تاج خروس نماد این روز است.

سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش

فروردین است و روز فروردین

شادی و طرب را كند تلقین

ای دو لب تو چو می، مرا می ‌ده

كان باشد رسم روز فروردین

 

اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)

سوگند مخور و آن روز، یزش فروهر پارسایان کن تا خشنودتر باشد.

 

اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:

مخور هیچ سوگند در (فروردین)/ که زشت است، ویژه به روزی چنین

————- ——————- —————

بیانیه چهاردهم شهریور 1307، لغو کاپیتولاسیون در ایران

در تاریخ چهاردهم شهریور 1307 خورشیدی (چهارم سپتامبر 1928)، دولت وقت ایران (دولت رضاشاه پهلوی) در یک اعلامیه رسمی تاکید کرد که امتیاز کاپیتولاسیون در ایران هرگز احیا نخواهد شد. این اعلامیه به همه دولت‌هایی که اتباعی در ایران دارند، هشدار داد که درخواست حتا یک مورد تفویض تعقیب قضایی شهروند خود را از ایران نکنند، زیرا این درخواست به عنوان تحقیر تلقی خواهد شد.

نخستین کشوری که در ایران حق قضاوت کنسولی به دست آورد، روسیه بود. ایران در زمان فتحعلی شاه در نبردی بزرگ با روسیه از آن کشور شکست خورد و در پیمان‌نامه ترکمنچای که بین کشور شکست خورده ایران و کشور پیروز روسیه بسته شد، حق قضاوت کنسولی یا کاپیتولاسیون هم برای روسیه در یکی از بند‌های آن گنجانده شد. دومین کشوری که در ایران دارای حق قضاوت کنسولی شد دولت انگلستان بود. در اینجا هم یک جنگ و یک شکست باعث کاپیتولاسیون شد. ایران در زمان ناصرالدین شاه در محاصره هرات شکست خورد. یعنی انگلیس‌ها پس از آنکه نزدیک بود ایران هرات را دوباره بگیرد، در جنوب ایران نیرو پیاده کردند و رسماً به ایران اعلان جنگ دادند. کار به معاهده پاریس بین ایران و انگلستان کشید و ایران از حق حاکمیت خود بر هرات دست برداشت و نیرو‌های انگلیسی هم از جنوب ایران خارج شدند. بر اساس معاهده پاریس انگلستان هم دارای حق کاپیتولاسیون شد. در معاهده پاریس به درستی از کاپیتولاسیون سخنی به میان نیامده بود، اما در یکی از بند‌های معاهده پاریس اساس مناسبات و معاهدات ایران و انگلیس بر اساس دولت کامله‌الوداد تعریف شده بود. وقتی دو کشور قرارداد کامله الوداد می‌بندند، معنایش این است که هر حقی ایران به هر کشوری بدهد خود‌به‌خود انگلستان هم دارای آن حق می‌شود و بنابراین، چون روسیه در ایران حق قضاوت کنسولی دارد انگلستان هم دارد. نخستین کشور نیز روسیه کمونیست به رهبری لنین، قراردادهای روسیه تزاری و کاپیتولاسیون را لغو کرد.

کاپیتولاسیون، که به معنای قضاوت کنسولی و محاکمه خارجیانی که مرتکب جرم محلی شده‌اند در کشور متبوع خود است، در نهم ماه می 1927 (19 اردیبهشت 1306) در ایران لغو شده بود. از 19 اردیبهشت 1307، حتا در موارد استثنایی و برای اتباع کشورهای دارای دوستی تام (کامله‌الوداد) نیز بی‌اثر شد. این امتیاز پیشتر از سوی دولت قاجاریه به برخی از دولت‌ها داده شده بود و به این ترتیب بخشی از حاکمیت ملی را واگذار کرده بود.

اعلامیه چهاردهم شهریور 1307 به دلیل درخواست یک سفارتخانه در تهران برای نادیده گرفتن لغو کاپیتولاسیون در مورد یک تبعه آن کشور صادر شده بود. با وجود لغو کامل کاپیتولاسیون در سال‌های 1306 و 1307 و اعلامیه صریح و تند شهریور 1307، این امر از دهه 1340 به صورت محدود در مورد برخی از اتباع آمریکا در ایران، برغم مخالفت‌ها و اعتراض‌های فراوان، بار دیگر به اجرا درآمده بود.

—————— —————- —————

یادروز 14 شهریورماه:

درگذشت “محمد شاه قاجار”، نوه‌ی فتحعلی‌شاه و فرزند عباس‌میرزا و سومین شاه از دودمان قاجار. (۱۲۲۷ خورشیدی)

 

زادروز “محمدحسین بُشرویه‌ای” شناخته شده به نام “بدیع‌الزمان فروزانفر”، ادیب، نویسنده، سراینده، پژوهشگر ادبی و مولوی‌ پژوه، استاد برجسته‌ی زبان و ادبیات فارسی، (زاده ۱۴ شهریور ۱۲۷۶ بُشرویه — درگذشته ۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۹ تهران)

او از استادان ادبِ حوزه خراسان، ادیب نیشابوری و‍ ادیب پیشاوری بهره برد و در سال ۱۳۰۰ تحصیلاتش را در مدرسه سپهسالار تهران ادامه داد. سپس به‌ تدریس پرداخت و در سال ۱۳۰۵ معلم دارالفنون و دارالمعلمین عالی شد و در سال ۱۳۱۳ به‌معاونت دانشکده معقول و منقول “الهیات” دانشگاه تهران منصوب شد.
در سال ۱۳۱۴ هیات ممیزه دانشگاه تهران، مرکب از نصراله تقوی، علی‌اکبر دهخدا و ولی‌اله نصر، تألیف ارزنده او به‌نام تحقیق در زندگانی مولانا جلال‌الدین بلخی را ارزیابی و به او گواهی‌نامه دکتری اعطا کرد. به استناد این گواهی‌نامه در همان سال استاد دانشسرای عالی و دانشکده‌های ادبیات و معقول و منقولِ دانشگاه تهران شد. در سال ۱۳۲۳ بر اساس رأی شورای استادان به ریاست دانشکده معقول و منقول برگزیده شد و تا سال ۱۳۴۶ در این سِمَت باقی بود. از ابتدای تأسیس دوره دکتریِ ادبیات فارسی در دانشگاه تهران تدریس در دوره دکتری را به‌عهده گرفت و برنامه این دوره را پایه‌گذاری کرد. وی استادِ راهنمای جمعی از دانشجویان مبرّز دوره دکتری در دانشکده‌های ادبیات و الهیات بود که اغلبِ آنان استادان برجسته ادب پارسی و مطالعات فرهنگ ایران شدند. که از آن جمله: ناتل خانلری، ذبیح‌اله صفا،  حمیدی شیرازی، عبدالحسین زرین‌کوب، غلامحسین یوسفی، محمدامین ریاحی، محمد دبیرسیاقی، شفیعی کدکنی، سیمین دانشور، ضیاالدین سجادی، جلال متینی، صادق گوهرین، منوچهر ستوده، منوچهر مرتضوی و بسیاری دیگر هستند.
در سال ۱۳۴۶ از استادی دانشگاه بازنشسته شد، اما همکاری‌اش را در تدریس در دوره دکتری ادبیات فارسی تا روزهای پایانی زندگی ادامه داد. در همین زمان، عضویت مجلس سنا را یافت و مدتی نیز ریاست کتابخانه سلطنتی را نیز به‌عهده گرفت.
آرامگاه وی در آرامستان باغ طوطی شهرری است.

 

از طرف “محمدعلی شاه” فرمان رییس الوزرایی به نام “میرزا احمدخان مشیرالسلطنه” صادر شد. (۱۲۸۶ خورشیدی)

 

انتخابات هیات‌رییسه مجلس شورای ملی به عمل آمد و مؤتمن الملک به ریاست مجلس انتخاب شد. (۱۲۹۴ خورشیدی)

 

“مخبرالسلطنه” وزير ماليه، با اختيارات كامل والی آذربايجان شد. ماموريت عمده وی خاتمه دادن به قيام شيخ محمد خيابانی بود. (۱۲۹۹ خورشیدی)

 

قانون ورزش اجباری در مدارس به تصويب مجلس رسيد. (۱۳۰۶ خورشیدی)

 

دولت وقت رضاشاه، در یک اعلاميه رسمی تُند و صريح بار ديگر يادآور شد كه امتياز كاپيتالاسيون در ايران زنده نخواهد شد، و چنين پرونده‌ای را كه حاكی از نهايت ضعف يک دولت است به تاريخ سپرده و بازگشوده نخواهد شد. (۱۳۰۷ خورشیدی)

 

انتشار اسناد حاکمیت ایران بر بحرین از سوی دولت تهران. (۱۳۳۵ خورشیدی)

 

اسامی انتخاب شدگان انجمن‌های شهرستان و استان اعلام شد و حزب دولتی ایران نوین انتخابات را برد. (۱۳۴۹ خورشیدی)

 

ایران و ابوظبی در تعیین مرزهای آبی به توافق رسیدند. (۱۳۵۰ خورشیدی)

 

درگذشت “آیت‌الله سید محمود شاهرودی” مرجع تقلید شیعه. (۱۳۵۳ خورشیدی)

 

درگذشت دانشمند معاصر “دكتر سيد مرتضی آيت‌اللَّه‌زاده شيرازی”. (۱۳۷۹ خورشیدی)

 

درگذشت هوشنگ ایرانی؛ شاعر، مترجم، نقاش، منتقد و روزنامه‌نگار، (زاده سال ۱۳۰۴ همدان – درگذشته ۱۴ شهریور ۱۳۵۲ فرانسه)

 

درگذشت فرهنگ مهرپرور؛ بازیگر  نمایش، سینما و رادیوتلویزیون، (زاده ۱۱ اسفند ۱۳۲۴ تهران – درگذشته ۱۴ شهریور ۱۳۷۳ تهران)

 

درگذشت حسن نیرزاده نوری، آموزگار مبتکر، (زاده ۱ مهر ۱۳۰۹ تهران – درگذشته ۱۴ شهریور ۱۳۶۲ شهرری)

او که فرزند غلامحسین نیرزاده سردبیر روزنامه غربال بود، در سال ۱۳۳۲ آموزگاری را آغاز کرد و پس از آشنایی با جعفر بهشتی شیرازی و علامه کرباسچیان در مدارس نیکان و علوی مشغول تدریس شد. وی که پس از مشاهده سختگیری‌های آموزگاران تصمیم گرفته بود معلم شود، همواره با صدای گرم و نگاه مهربان در کلاس حاضر می‌شد و با استفاده از مهارت‌های بازیگری تدریس می‌کرد. او پس از مطالعه روش باغچه‌بان، روشی نوین برای تدریس الفبا ابداع کرد. در سال‌های اول انقلاب ۵۷ کلاس درس وی با نام «بروبچه‌های پشت پنجره» در برنامه کودک شبکه یک سیما پخش می‌شد و هواداران بسیاری داشت. برنامه‌ای که مخاطبان باسواد و بزرگسال را هم شیفته خود کرده بود.

 

روز جهانی “خیریه‌ها”.

 

“دموستنس”، انديشمند یونانی، خطيب، نخستين انتقادگر و استاد نطق و خطابه عمومی خودكشی كرد. (322 پ.م)

 

مرگ “پير لاكلو” اديب و نويسنده برجسته فرانسوی. (1803 م)

 

جنگ اول ترياک ميان چين سلطنتی و انگلستان آغاز شد كه سه سال به درازا كشيد. (1839 م)

 

درگذشت “آگوست كُنت” نويسنده و فيلسوف فرانسوی، بنیانگذارِ جامعه ‌شناسیِ نوین و دکترین پوزیتیویسم. (1857 م)

 

نصب نخستين پمپ بنزين در جهان در آمريكا، تا آن زمان بنزين در ظرف حلبی فروخته می‌شد. (1885 م)

 

امضای معاهده “پورتسموت” و پايان جنگ بين روسيه و ژاپن. (1905 م)

 

رخداد خونين‌ترين نبرد ميان فرانسه و آلمان در جريان جنگ جهانی اول. (1915 م)

 

ارسال عکس امضاشده هیتلر برای روزولت، و اعلام اتحاد او با رضاشاه به دلیل امضای این عکس! توسط چرچیل. (1941 م)

وینستون چرچیل نخست وزیر وقت انگلستان که می‌کوشید پای آمریکا را به جنگ جهانی دوم بکشاند، برای توجیه عمل اشغال نظامی ایران تصویر گرفته شده از عکسی که هیتلر امضاء کرده و برای رضاشاه فرستاده بود را برای روزولت رئیس جمهور وقت آمریکا فرستاده و با اشاره به بعضی تحولات نظامی سیاسی از جمله نوسازی نیروی دریایی ایران با کمک موسولینی و نیز اعزام اقتصاددانان بنام آلمانی به ایران، توضیح داده بود که میان هیتلر و رضاشاه قرارهای محرمانه وجود دارد و هیتلر وعده بازگرداندن قفقاز ایران را پس از تصرف روسیه داده است که طبق قراردادهای گلستان و ترکمن چای به قلمرو روسیه اضافه شده بودند. چرچیل همچنین از احساس عاطفی دیرین ایرانیان نسبت به آلمانی‌ها به عنوان هم‌نژاد را مطرح و حمایت آحاد ایرانی از مساعی آلمان در جریان جنگ جهانی اول را توصیف کرده بود که این حمایت برغم اعلام بی‌طرفی دولت وقت تهران صورت گرفته بود.

 

حمله به ورزشكاران اسرائيلی در المپيك مونيخ از سوی كماندوهای فلسطينی. (1972 م)

 

“سن گتهارد”، درازترين تونل زمينی به طول ۱۶ كيلومتر ميان سويس و ايتاليا كه در كوه‌های آلپ كنده شده آغاز بكار كرد. (1980 م)

 

درگذشت “مادر تِرزا” بانوی خدمت‏گزار بشريت برنده ی جایزه نوبل صلح سال ۱۹۷۹ میلادی. (1997 م)