روز زامیاد از ماه مهر/ رویداد تاریخی؛ پرتغالی‌ها در تنگه هرمز

امروز روز زامیاد از ماه مهر 3762 زرتشتی، روز سوم چَهره اَیاثرم‌گاه چهارمین گَهنبار سال، یکشنبه 22 مهرماه 1403 خورشیدی، سیزدهم اکتبر 2024 میلادی

فرازهایی از پیام اشو زرتشت:

ای مزدا، دانش و آگاهی بیکران
باورمندان راستین با سرمایه منش نیک کجا هستند.
آموزش‌های زیان‌آور و آسیب‌رسان
اکنون به شیوه‌ای هوشمندانه
برگردان و بازگو می‌شود.
کسی جز شما را سراغ ندارم
ما را در پرتو اشا و هنجار راستی پشتیبانی کنید.

یسنا.هات ۳۴ بند ۷

—————————— * ——————————-

زامیاد:
– بیست‌وهشتمین روز  هرماه سی‌روزه در گاه‌شماری ویژه زرتشتیان، زامیاد نام دارد.

– در آیین زرتشتی، با برآمدن خورشید (گاه هاوَن، هنگام بامداد) روز آغاز می‌شود.

– واژه زامیاد از دوبخش آمده “زَم” به چمار(معنی) زمین و “یَزَت” به چمار ستودنی است.

– زامیاد نام ایزد پاسبان و نگهبان زمین است‌ که با فروزه نیک کنش، از او یاد شده است.

– زمین سرچشمه‌ی همه داده‌هایی است که برای زندگی بهتر پدیدار شده است.

– ايزد زامياد ( نگهبان زمين) با ايزد آسمان در کنار هم يا جداگانه سپندینه (:مقدس) شمرده شده‌اند.

– زمین ویژگی زایندگی و بالندگی دارد با این ویژگی ها نماد مادر برای مَرتُو (انسان) و دیگر زندگان روی آن است، بدین روی ستودنی و سپندینه بوده، در باور نیاکان ایرانی پاک و نیکو نگهداشتن آن سفارش شده است.

————————— * ——————————-

تسلط پرتغالی‌ها بر تنگه هرمز: آغازگر نفوذ غرب در خلیج فارس
اکتبر سال 1515 (سال 894 خورشیدی)، درياسالار پرتغالی آلفونسو دو آلبوكرک با چند كشتی توپدار و یگان تفنگدار وارد تنگه هرمز شد. در آن زمان، ایران در فرمانروایی شاه اسماعیل صفوی بود و نیروی دریایی کارآمدی نداشت که بتواند در برابر این گستاخی ایستادگی کند. آلبوكرک به سرعت جزاير استراتژيک تنگه هرمز را به دست آورد و موقعیت پرتغال را در این منطقه مهم استراتژیک تثبیت کرد.

تنگه هرمز، دروازه ورودی خلیج فارس، از دیرباز به عنوان یکی از مهم‌ترین نقاط استراتژیک در جهان شناخته شده است. خلیج فارس با درازای تقریبی 970 کیلومتر، یکی از شاهراه‌های حیاتی برای حمل‌ونقل نفت و گاز است. تسلط بر تنگه هرمز به معنای کنترل بر این شاهراه حیاتی است که آلبوكرک به خوبی آگاه بود.

آلبوكرک نخستین نظامی غربی بود که از راه دریا به خلیج فارس تجاوز مسلحانه کرد. او با بینشی ژرف به اهمیت استراتژیک خلیج فارس به عنوان بازوی اقیانوس هند پی برده و تلاش کرد تا اقتدار پرتغال را در این منطقه برقرار سازد. وی از ده سال پیش از آن به تصرف سرزمین‌های مشرق زمین دست زده بود و به خوبی می‌دانست که پرتغالِ یک میلیون و پانصد هزار نفری نمی‌تواند در همه مناطق متصرفه مهاجرنشین بنیاد کند. بنابراین، آلبوكرک با به‌کارگیری بومیان هر محل، اقتدار پرتغال را بر این مناطق حفظ کرد.

دلیل ورود پرتغالی‌ها به تنگه هرمز:
آلبوكرک خودخواسته و با هدف کنترل استراتژیک تنگه هرمز و منطقه خلیج فارس وارد تنگه هرمز شد. در واقع، پرتغالی‌ها با یک سیاست تهاجمی برای گسترش نفوذ خود در اقیانوس هند و خاورمیانه به این منطقه وارد شدند.

در آن زمان، پرتغالی‌ها قصد داشتند کنترل راه‌های بازرگانی را به دست بگیرند و از رقبای خود در اروپا و خاورمیانه پیشی بگیرند. بنابراین، آلبوكرک بدون هیچ قراردادی با ایران، با یک نیروی نظامی وارد تنگه هرمز شد و جزایر استراتژیک آن ناحیه را تصرف کرد.

پرتغالی‌ها به دنبال تصرف نقاط کلیدی تجاری و استراتژیک بودند تا از آن‌ها به عنوان پایگاه‌هایی برای کنترل و نفوذ در منطقه استفاده کنند. این اقدام آلبوكرک نمونه‌ای از سیاست‌های استعماری پرتغال برای تسلط بر مسیرهای تجاری و مناطق استراتژیک بود.
پرتغالی‌ها به تنگه هرمز آمدند به چند دلیل:

برای در دست گرفتن تجارت دریایی: تنگه هرمز یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های دریایی جهان است و پرتغالی‌ها به دنبال کنترل تجارت دریایی بین شرق و غرب بودند. با کنترل این تنگه، می‌توانستند راه‌های بازرگانی را در اختیار خود درآورند و از تجارت ادویه‌جات، ابریشم و دیگر کالاهای ارزشمند بهره‌برداری کنند.

نفوذ در اقیانوس هند: پرتغال به دنبال گسترش نفوذ خود در اقیانوس هند بود. تسلط بر تنگه هرمز به آن‌ها این امکان را می‌داد تا به مناطق گسترده‌ای در این اقیانوس دسترسی داشته باشند و از آن‌ها به عنوان پایگاه‌های استراتژیک استفاده کنند.

رقابت با فرمانروایی‌های دیگر: پرتغالی‌ها در رقابت با امپراتوری‌های دیگر از جمله امپراتوری عثمانی و دیگر قدرت‌های اروپایی بودند. تسلط بر تنگه هرمز به آن‌ها امکان می‌داد که دسترسی رقبا به این منطقه را محدود کنند و نفوذ خود را در خاورمیانه و شبه‌قاره هند تقویت کنند.

تقویت قدرت نظامی و سیاسی: با تصرف تنگه هرمز، پرتغالی‌ها توانستند حضور نظامی و سیاسی خود را در منطقه تقویت کنند و از این موقعیت برای اعمال نفوذ بیشتر در مناطق همجوار استفاده کنند.

و در بلندمدت تصرف تنگه هرمز توسط آلبوكرک نه تنها موقعیت پرتغال را در تجارت جهانی تقویت کرد، بلکه الگویی برای سایر قدرت‌های دریایی شد که بعدها به خلیج فارس چشم دوختند. این رویداد نشان داد که تنگه هرمز تنها یک گذرگاه جغرافیایی نیست، بلکه یک نقطه استراتژیک است که می‌تواند تاثیرات بزرگی بر سیاست‌ها و اقتصادهای جهانی داشته باشد.

تصرف تنگه هرمز توسط آلفونسو دو آلبوكرک در سال 1515 میلادی، نقطه عطفی در تاریخ دریانوردی و سیاست‌های استراتژیک خلیج فارس بود. این اقدام نه تنها اهمیت استراتژیک تنگه هرمز را به نمایش گذاشت، بلکه تاثیرات بلندمدتی بر سیاست‌ها و روابط بین‌المللی داشت. به این ترتیب، می‌توان این رویداد را یکی از مهم‌ترین نقاط تاریخ دریایی و نظامی منطقه دانست.

پرتغالی‌ها از سال 1515 میلادی تا سال 1622 میلادی در تنگه هرمز حضور داشتند، یعنی نزدیک‌به 107 سال. در سال 1622 میلادی، نیروهای شاه عباس صفوی با همکاری انگلیسی‌ها موفق به اخراج پرتغالی‌ها از تنگه هرمز شدند. امام قلی خان یکی از فرماندهان برجسته‌ی نظامی در دوره شاه عباس صفوی بود. او با درایت و شجاعت خود، نقش کلیدی در بازپس‌گیری هرمز از دست پرتغالی‌ها ایفا کرد. در سال 1622 میلادی، نیروهای دلاور ایرانی به رهبری امام قلی خان و با همکاری نیروهای انگلیسی، موفق به اخراج پرتغالی‌ها از تنگه هرمز شدند. هرسال ۱۰ اردیبهشت سالگرد این روز با عنوان «روز ملی خلیج‌فارس» گرامی داشته می‌شود. این رویداد باعث شد تنگه هرمز به دست ایرانیان افتاده و از آن پس به عنوان یکی از مواضع دفاعی مهم ایران در منطقه خلیج فارس شمرده شود.

«اگر دنیا حلقه‌ی انگشتری باشد هرموز نگین آن است»

هرمز که املای درست آن هرموز است. هور، شکلی دیگر از خور و به چم (معنی) خلیج کوچک و موز نام ولایت موغستان است. چنان‌که در شعر حافظ آمده‌ است: شاه هرموز بدید و بی‌سخن صد لطف کرد / شاه یزدم دید و مدحش گفتم و هیچم نداد

————————– * ————————-

یادروز 22 مهرماه:

عزل “عبدالمجید میرزا عین‌الدوله”، والی آذربایجان، در پی شکست نیروهای دولتی از مشروطه‌خواهان تبریز. (۱۲۸۷  خورشیدی)

 

مراسم ساختمان نخستین ايستگاه راه آهن در خارج دروازه گمرک به عمل آمد و رضاشاه اولين كلنگ را به زمين زد. (۱۳۰۶  خورشیدی)

 

در پشت كوه بی‌بی شهربانو نخستين سنگ بنای كارخانه‌های ذوب آهن نصب شد. (۱۳۱۶  خورشیدی)

 

بست‌نشینی “دکتر محمد مصدق” و یارانش در دربار، در اعتراض به انتخابات دوره شانزدهم مجلس شورای ملی. (۱۳۲۸  خورشیدی)

 

مسجد دانشگاه تهران طی مراسم باشکوهی گشایش یافت. (۱۳۴۵  خورشیدی)

 

درگذشت استاد “سيد محمد علی صفير”، دانشمند و شاعر نامی معاصر. (۱۳۷۷  خورشیدی)

 

امضای سند خواهرخواندگی شهرهای “دزفول” و “صور” به هدف وحدت و دوستی دو ملت. (۱۳۹۱  خورشیدی)

 

روز جهانی “استاندارد”.

 

سان و رژه به مناسبت پيروزی نظامی ايران بر روم در زمان “خسروانوشیروان”. (579 م)

جاركش‌ها در خيابان‌های تيسفون پايتخت آن زمان ايران، خبر پيروزی سپاه اعزامی ايران در ۶ اکتبر را بر رومی‌ها در سوريه و بازپس گرفتن اين سرزمين را به آگاهی مردم رسانند و مراسم سان و رژه و جشن نظامی در تيسفون برگزار شد. “خسرو انوشيروان” شاه وقت ايران ۲۶ اكتبر، سه هفته بعد از اين پيروزی پس از ۴۸ سال حكومت درگذشت. اصلاحات اداری و قضایی او در جهان الگو شده و از تاریخ لقب “دادگر” گرفته است بویژه رسیدگی مستقیم او به نامه‌ها و شکایات اتباع. چندماه پس از پیروزی انقلاب بلشویکی روسیه، لنین در بخشنامه سال ۱۹۱۸ خود با اشاره به ابتکار “خسرو انوشیروان” مبنی بر تماس مستقیم با مردم و ایجاد دفاتر در سراسر کشور برای دریافت شکایات و اطلاع از وضعیت مردم، دستور داد که یک سازمان سراسری دریافت نامه و پیشنهادها در روسیه ایجاد و ماحصل کار در روزنامه حزب و روزنامه دولت منتشر شود.

 

درگذشت “خواجه نظام‌الملک طوسی” وزیر دوتن از شاهان سلجوقی، او ۲۹ سال سیاست درونی و بیرونی را رقم می‌زد. (1092 م)

 

نخستين روزی كه استعمار غرب پا به تنگه هرمز گذاشت. (1515 م)

زمان “شاه اسماعيل صفوی” درياسالار پرتغالی “آلفونس دا آلبوكركی” با چند كشتی توپدار و یگان تفنگدار وارد تنگه هرمز شد. در آن زمان ايران فاقد نیروی دريايی بود.

 

زادروز “ويليام پن” سياست‏مدار و فيلسوف برجسته انگليسی. (1644 م)

 

آغاز به كار “كنگره تاريخی وين” در مورد اروپای پس از ناپلئون. (1814 م)

 

فيلم عكاسی به صورت نوار اختراع شد. (1884 م)

 

“آدولف هيتلر” جامعه ملل را دستگاهی بی‌معنا، بی‌خاصيت، بدون توجه به واقعيت‌های روز و فاقد توان اجرايی اعلام كرد و از آن خارج شد. (1933 م)

 

تشكيل سازمان بين‏‌المللی استاندارد. (1946 م)

 

“چوک ييگر” خلبان آمريكايی جنگنده، برای نخستين بار سرعت صوت را شكست و با سرعتی بيش از ۱۰۰۰ كيلومتر در ساعت پرواز كرد. (1947 م)

 

درگذشت “جوليوس نايرِرِه” سياست‏مدار برجسته و رهبر پيشين تانزانيا. (1999 م)

 

فهرست اشيای به دست آمده از ۴۳ گور مربوط به دوران “اسكندر مقدونی” و پدر او “فيليپ دوم” از يک گورستان باستانی در منطقه “پلا” واقع در شمال يونان انتشار يافت. (2008 م)

 

درگذشت “بنوا مندلبرو” ریاضیدان فرانسوی‌تبار آمریکایی، پدر هندسه برخالی. (2010 م)

 

شكست ايرانيان از تازیان و فروپاشی دودمان ساسانيان در زمان خليفه سوم. (۳۱ ه.ق)

يزدگرد سوم پادشاه ساسانی در سال ۳۱ مهی (ه.ق) پس از شکست از تازیان به مرو رفت تا در آنجا به گردآوری سپاه مشغول شود و از خاقان ترک و بلاد ديگر حدود چين خاوری (شرقی) كمک بگيرد. اما ماهويه، مرزبان شهر مرو كه به تفريط در اموال ديوان متهم شده بود، چند نفر را به مقرّ يزدگرد فرستاد. يزدگرد سوم، آخرين پادشاه ساسانی توسط اين افراد كشته شد و دودمان ساسانی فروپاشید.

 

تصرف شهر بغداد به دست “شاه عباس صفوی” و شكست امپراتوری عثمانی.