روز مانتره‌سپند از ماه مهر/ رصدخانه دیلمی؛ ستاره‌شناسی نوین در ایران

امروز روز مانتره‌سپند از ماه مهر 3762 زرتشتی، روز چهارم چَهره اَیاثرم‌گاه چهارمین گَهنبار سال، دوشنبه 23 مهرماه 1403 خورشیدی، چهاردهم اکتبر 2024 میلادی

فرازهایی از پیام اشو زرتشت:

بی‌گمان راستگو و دروغگو
هریک با آواز بلند از اندیشه خویش سخن می‌گوید.
نادان و دانشمند، منش خویش را آشکار خواهد کرد.
در کشمکش و دودلی که پیش خواهد آمد،
آرمئیتی، گوهر پاک و مهر آرمانی به یاری خواهد آمد.
تا سرانجام گزینش از روی راستی باشد.

یسنا.هات ۳۱ بند ۱۲

————————- * —————————–

مانترَه‌سپند:
– بیست و نهمین روز  هرماه سی‌روزه در گاهشمار زرتشتیان، “مانتره‌سپند” نام‌دارد.

– در آیین زرتشتی، با برآمدن خورشید (گاه هاوَن، هنگام بامداد) روز آغاز می‌شود.

– واژه مانتره سپند از دو بخش پدید آمده است؛ نخست “مانتره” یا “مَنتره” به چَمار(معنی) سخن اندیشه برانگیز و بخش دیگر آن “سپَند” به چمار وَرجاوند و مقدس.

– این واژه در اوستا به ریخت «مانترَسپِنتَه» آمده است که درگویش پهلوی یا پارسی میانه «مَهرَسپنت» و در گویش پارسی امروزی به گونه «ماراسپند» و «مانترسپند» در آمده است.

————————– * —————————

آغازبه‌كار رصدخانه‌ی ديلمی ايران به مديريت “ابوسهل كوهی طبری” (۳۶۶ خورشیدی)

رصدخانه ديلمی ایران، که در اکتبر سال ۹۸۷ میلادی راه‌اندازی شد، یکی از مهم‌ترین رصدخانه‌های سده ۱۰ میلادی بود. این رصدخانه با مدیریت ابوسهل بیژن بن رستم کوهی، یکی از ریاضی‌دانان برجسته زمان خود، اداره می‌شد. ابوسهل پسر رستم در زمان خود از رياضي دانان برجسته، و به رموز فضا و علم هيات آشنا بود و كار «رصد» ستارگان را از همين روز آغاز كرد.
اين رصدخانه كه چند رياضي دان ديگر در آن به كار سرگرم شده بودند به تصميم و هزينه شرف الدوله ديلمی از اميران اين دودمان ميهندوست ايرانیِ برخاسته از گيلان ساخته شده بود. این رصدخانه نقش مهمی در توسعه علوم فضایی و ریاضی در ایران داشت و به عنوان یکی از نخستین رصدخانه‌های نوین در ایران شناخته می‌شود. (روزنامک/ نوشیروان کیهانی‌زاده)
ابوسهل کوهی طبری، پسر رستم، در زمان خود به عنوان یکی از دانشمندان برجسته در زمینه ریاضی و علوم فضایی شناخته می‌شد و به رموز فضا و علم آشنا بود. ابوسهل کوهی ویجن (بیجن بیژن) بن رستم کوهی یکی از ریاضیدانان و اخترشناسان برجسته‌ی سده چهارم هجری بود. زادگاهش کوه از توابع فریم طبرستان (مازندران امروزی) بود. او در دوره‌ی آل باوند بالید. او به زودی دانشمندی سرآمد شد و از سوی عمر خیام نیز ستایش شد.
ابوسهل کوهی به خاطر توانایی‌های برجسته‌اش در هندسه و علوم نجومی نامدار بود. او اولین اخترشناس و ریاضیدانی بود که اقدام به محاسبه‌ی نصف‌النهار کرد. آثار او در زمینه‌‌ی اصول هندسه، پرگار و صنعت اسطرلاب جزو بهترین آثار هندسی هستند. (شبستان)

ابوریحان بیرونی در کتاب قانون مسعودی، ابوسهل بیژن کوهی را از برجستگان زمان خود در هندسه نامیده‌ است.

————————— * ————————–

 یادروز 23 مهرماه:

ابوسهل پسر رستم در زمان خود از رياضی‌دانان برجسته، و به رموز فضا و علم هيات آشنا بود و كار رصد ستارگان را از همين روز آغاز كرد. اين رصدخانه كه چند رياضی‌دان ديگر در آن به كار سرگرم شده بودند به تصميم و هزينه “شرف الدوله ديلمی” از اميران اين دودمان ميهن‌دوست ايرانی ساخته شده بود.

 

درگذشت “محمدعلی بن ابوطالب” متخلص به “حَزین” و مشهور به “حزین لاهیجی” ، شاعر ، عارف ، دانشمند و جهانگرد. (۱۱۴۵ خورشیدی)

 

به دستور “وثوق‌الدوله” رییس‌الوزرا، اداره نظمیه “مشکوه الدوله” و “امین‌الوزرا” و “بهاالسلطنه” را که متهم به اخلال در امر نان بودند توقیف نمود. (۱۲۹۵ خورشیدی)

 

تسلیم شدن خالو قربان، از کمونیست‌های نهضت جنگل، به قزاق‌های رضاخان میرپنج در رشت. (۱۳۰۰ خورشیدی)

 

آغاز احداث راه آهن سراسری ايران به دستور “رضا شاه”(۱۳۰۶ خورشیدی)

راه‌آهن سراسری ایران در زمان پادشاهی رضا‌شاه پهلوی از جنوب تا شمال ایران کشیده شد. این راه‌آهن بندر امام در ساحل خلیج فارس را به بندر ترکمن در ساحل دریای مازندران وصل می‌کرد. در ۲۳ مهرماه ۱۳۰۶ نخستین کلنگ ساختمان راه‌آهن سراسری در تهران محل کنونی ایستگاه تهران بر زمین زده شد و از همان وقت رسما ساختمان راه‌آهن از سه نقطه جنوب و مرکز و شمال آغاز گردید. راه‌آهن سراسری در ۲۷ مرداد ماه ۱۳۱۷ به پایان رسیده و دو خط شمال و جنوب در ایستگاه سمیه به یکدیگر متصل و در روز سوم شهریورماه ۱۳۱۷ این خط با تشریفات خاصی رسما گشایش یافت و بهره‌برداری آن آغاز شد.

 

پانزده آموزگار فرانسوی استخدام شده از سوی دولت ايران برای تدريس وارد تهران شدند. (۱۳۰۷ خورشیدی)

دولت فرانسه برای پذيرش دانشجويان ايرانی  دانستن زبان فرانسه و آشنايی با فرهنگ و طرز زندگی مردم اين كشور را الزامی کرده بود كه دولت وقت ايران ناگزير به استخدام اين آموزگاران شده بود.

 

گشایش سد کوهرنگ، در دره شیخ علی‌خان، در اصفهان (۱۳۳۲ خورشیدی)

 

شورای وزيران به ریاست “دکتر مصدق” تصويب كرد كه برای آگاهی ايرانيان از مظالم انگلستان در میهن‌شان، عمليات و اقدامات دیپلمات‌ها، عوامل و كنسولگری‌های آن دولت در ايران از زمان صفویان و به ويژه از آغاز قرن بيستم تا ملی شدن صنعت نفت در يک كتاب منتشر شود. (۱۳۳۱ خورشیدی)

 

به دنبال بنیادگذاری بانک مرکزی ايران، جواهرات شاهنشاهی برای پشتوانه اسکناس، تحويل خزانه بانک مرکزی گردید و از اين تاريخ بانک ملی ايران يک بانک تجارتی شد (۱۳۳۹ خورشیدی)

 

نمایندگان ۱۶ کشور برای انجام مذاکره در مورد عضویت جمهوری خلق چین در بازی‌های آسیایی ۱۳۵۳ تهران وارد ایران شدند (۱۳۵۲ خورشیدی)

 

سفارت‌خانه‌های ایران و عراق در تهران و بغداد رسمی به کار پرداختند (۱۳۵۲ خورشیدی)

 

لغو سانسور مطبوعات به وسيله دولت “شريف امامی” (۱۳۵۷ خورشیدی)

 

عملیات “پل نادری”، اولین عملیات نظامی در جنگ ایران و عراق، در محور اندیمشک – غرب پل نادری، به فرماندهی غیورمردان لشکر ۹۲ زرهی نیروی زمینی ارتش انجام شد. (۱۳۵۹ خورشیدی)

 

اشغال جاده آبادان به ماهشهر و تنگ شدن حلقه محاصره بيشتر آبادان به دست لشکر عراق متجاوز(۱۳۵۹ خورشیدی)

 

در زندان اوین آتش‌سوزی رخ داد که در این حادثه ۸ تن کشته و ۶۱ تن زخمی شدند. (۱۴۰۱ خورشیدی)

 

روز جهانی “عصايی سفيد”.

 

روز جهانی “بانوان روستایی”.

 

روز جهانی “شستن دست”.

 

آزادی اسیران بنی اسرائیل در بابل به فرمان کوروش بزرگ، پس از تسخیر این شهر (539 پ.م)

 

زادروز “پابليوس ويرژيل” بزرگ‌ترين شاعر روم باستان(70 پ.م)

 

“وان هو” يكی از مقامات وقت دولت سلطنتی چين در يک آزمايش پرواز به آسمان جان خود را از دست داد (1500 م)

در آن روز “وان هو”، ۴۷ لوله پُر از باروت را كه به صورت راكت درآورده بود در اطراف يک صندلی بزرگ بست و در حالی كه دو بالک به دست گرفته بود بر صندلی نشست و از نوكرانش خواست كه او را به صندلی ببندند و سپس همزمان زير لوله‌های حاوی باروت، شعله آتش قرار دهند. پس از انفجار باروت صندلی به آسمان رفت و از نظر ناپديد شد. بعد آن شبان‌ها قطعات بدن “وان هو” را جمع آوری كرده و به امپراتور گزارش دادند.

 

مرگ “آندره وزاليوس” كالبد شكاف نامدار بلژيكی که اساس کالبد شناسی را پی‌ریزی کرد (1564 م)

 

آغاز تبعید “ناپلئون بناپارت” در جزیره “سنت هلنا” در اقیانوس اطلس (1815 م)

 

زادروز “فردريک نيچه” فيلسوف، نويسنده آلمانی و مولف “چنين گفت زرتشت”، برخی او را ضد يهود و نيز باور به برتری نژاد آرين می‌دانند (1844 م)

 

عبور نخستين بالن، بالن هوایی آلمانی با عنوان “گراف زپلین” از فراز اقيانوس اطلس (1928 م)

 

بركناری “نيكيتا خروشچف” رهبر اتحاد جماهير شوروی سابق از قدرت (1964 م)

 

درگذشت كيخسرو سهرابجی موسقيدان ايرانی تبار انگلستان

اكتبر سال 1988 کيخسرو شاپور سهرابجی روزنامه‌نگار و موسيقيدان برجسته ايرانی تبار انگلستان در 96 سالگی درگذشت. وی 14 دسامبر 1892 در انگلستان زاده شد و نامش را «لئون دادلی» گذارده بودند كه وی پس از رسيدن به سن قانونی، به ياد نياكانش و احترام به میهن گذشتگانش آن را به «كيخسرو شاپور سُهرابجی» تغيير داد. وی كه در رشته موسيقی و روزنامه نگاری ـ هردو ـ تحصيل كرده بود و مهارت فراوان در نوشتن آهنگ و نواختن پيانو به دست آورده بود دهها سال به موازات كار موسيقی، برای نشريات گزارش و نقد موسيقی می‌نوشت. طبق كتاب ركوردها (گينِس)، وی طولانی‌ترين آهنگ پيانو را در طول تاريخ موسيقي نوشته است. كيخسروشاپور (عكس بالا) به دليل نوشتن پانصد صفحه آهنگ سمفونی، عنوان آهنگساز برجسته سده بيستم را به خود اختصاص داده بود. وی برای ايتاليايی‌ها و اسپانيايی هم آهنگ نوشت.

اعلام استقلال “بوسنی و هرزگوين” از يوگسلاوی (1991 م)

 

شكست “لطفعلی خان زند” از “آقامحمدخان قاجار” (۱۲۰۹ مهی)

پس از مرگ “كريم خان زند” بين امرای او اختلاف افتاد تا اين كه در سال ۱۲۰۳ مهی (ه.ق)، پادشاهی به “لطفعلی خان زند” رسيد. در سال ۱۲۰۴ مهی “آقا محمد خان قاجار” قصد تسخير شيراز، پايتخت زنديه را نمود و در سال ۱۲۰۶ مهی، به دفع “لطفعلی خان” آمد كه وی به كرمان گريخت. پس از سقوط شهر به دست “آقا محمد خان”، خانِ زند به بم رفت و بر اثر خيانت يكی از هوادارنش، گرفتار شد. دو چشم خان زند توسط دستان خان قاجار از حدقه بيرون آورده شد و پس از شكنجه‏‌های دهشتناک، او را در ۱۲۰۹ مهی در تهران به قتل رساندند.