به بهانه گشایش ساختمان کیخسروی

بالاخره بعد از 17 سال عملیات ساخت ساختمان کیخسروی به پایان سلام داد. در مراسم گهنباری که به این مناسبت برگزار شد از برخی از دست‌اندرکاران قدردانی شد، از جمله از این حقیر نیز نام بردند که لازم دانستم در این مجال تکذیبیه‌ای صادر کنم و اعلام کنم که در مقابل تلاش‌هایی که دیگران کردند این هیچستان، هیچ نبود و چون گدایی  است که شایسته انعام افتاد.

شاید مهمترین موضوعی که نام من را از ذهن ریاست انجمن به زبانش جاری ساخت و اشتباها از من تقدیر کرد وقایعی است که در طی این  تاریخ هفده ساله گاه بازیگر و گه نظاره‌گرشان بودم. در آن سال‌ها که انجمنی‌ها تصمیم به نوسازی ساختمان‌های فرسوده خود گرفتند گمان بر این بود که به واسطه این کار و اجاره دادن ساختمان‌های نوساز بنیه مالی انجمن تقویت خواهد شد و انجمن به امور خیریه‌ای که از وظایف ذاتی‌اش است بهتر خواهد پرداخت.

من به عنوان نظاره‌گری که حتا بی‌طرف هم نیستم، به واسطه اینکه در آن سال‌های دور برای انجمن پیمانکاری می‌کردم و منافعم در گرو ساخت‌وسازهای انجمن بود به صدای بلند اعلام می‌کنم تصمیم آن روز انجمن به همان اندازه ساده‌انگارانه و به همان اندازه فاجعه‌آمیز بود که تصمیم‌چینی‌ها مبنی بر حذف گنجشک‌ها در جهت افزایش محصولات کشاورزی نادرست است.

این خاصیت سیستم‌های پیچیده است که اجازه نمی‌دهند نتایج آنطور که دلخواه ما هست حاصل شوند. پدیده اقتصاد ساخت‌وساز در مجموعه‌ای مانند انجمن زرتشتیان که یک انجمن خیریه است هیچ ربطی به اقتصاد ساخت‌وساز برای یک شخص حقیقی ندارد. به دلایل متعدد، اقتصاد ساخت‌وساز (نه خود ساخت و ساز) در یک انجمن خیریه الگویی پیچیده دارد.

الگوهای اقتصادی اصولا ساختار ساده‌ای ندارند و هیچ نابغه‌ای تاکنون نتوانسته یک الگوی جامع و کامل برای آن‌ها ارایه دهد و به همین دلیل است که هنوز که هنوزه، برخی‌ها جایزه نوبل در اقتصاد دریافت می‌دارند چرا که اگر الگویی جامع یافت شده بود دلیلی برای اعطای این جایزه وجود نداشت. البته که دقیق‌ترین شیوه (نه بهترین شیوه)  برای راستی‌آزمایی پاسخ‌ها در یک الگوی پیچیده (مانند الگوهای اجتماعی یا اقتصادی)  آزمایش واقعی آن است. بطور مثال درمورد الگوی اقتصادی که کارل مارکس در کتاب معروف خود کاپیتال “سرمایه” ارایه داده بود بحث‌های نظری فراوانی چند دهه در جریان بود اما امروزه کمتر کسی است که پس از هفتاد سال ویرانی که بخش بزرگی از جهان را (در پی آزمایشات واقعی این نظریه) فراگرفت بخواهد بر روی کاغذ صحت نظریه اقتصادی کمونیسم را اثبات نماید. به همین اندازه برای من عجیب خواهد بود که کسانی در هازمان زرتتشی بخواهند از نظریه تخریب و نوسازی املاک انجمن (توسط خود انجمن) دفاع کنند و سعی کنند بر روی کاغذ نتیجه مثبت اقتصادی آن را اثبات نمایند.

در طی این 17 سال بخش مهمی از منابع مالی انجمن در چاه هزینه‌های ساخت‌وساز بلعیده شد و انجمن نتوانست آنطور که بایسته و شایسته است به امور اساسی خود بپردازد ما از هزینه جشن‌ها زدیم از هزینه گاهانبارها کاستیم از هزینه مدارس زدیم از هزینه کمک به نیازمندان زدیم ….. تا بتوانیم ساختمان بسازیم. در طی این دو دهه فرزندانی از این خاک مهاجرت کردند که پس از این  جشن مهرگان را در ایران نخواهند دید، با گهنبارهای ما آشنا نشدند و پس از این هم نمی‌شوند من با دست خودم نیازمندانی را به خاک سپردم که شرمنده‌ی آنان بودم که هرگز انجمن آنطور که شایسته بود نتوانست کرامت انسانی آنها را پاس بدارد، رفتند و تا آخرین لحظه چشم امید به انجمنی داشتند که آخرین پناهشان بود، اما نبود. ساختمان‌ها ساخته شد اما آن فرصت‌ها هیچگاه تکرار نخواهند شد. توجه به این واقعیت که ساختمان‌هایی که ساخته شدند، در این مدت مسیر فرسودگی را به اندازه 17 سال پیموده‌اند ماجرا را غم انگیزتر می‌کند.

در این 17 سال ،تمام انجمنی‌ها در همه‌ی ادوار می‌خواستند خدمات حداکثری را به هازمان بدهند اما به خدمات حداقلی راضی شدند و گاهی آن را هم نتوانستند ارایه دهند و خجل ماندند. نارضایتی‌هایی که نسبت به انجمن در این سال‌ها شکل گرفت گواه این مدعا است.

انجمن خیریه واسطه‌ای است بین خیراندیش و هازمان، لذا منبع درآمد انجمن را خیراندیش معین (و تامین) می‌کند و نه هیات مدیره انجمن. هرگاه خیراندیش تصمیم بگیرد که ساختمانی را اهدا کند یا ساختمانی را برای انجمن تخریب و نوسازی کند تا از منبع درآمدش انجمن بهره‌مند گردد مختار است و هر گاه خیراندیشان ما ترجیح ندهند که چنین کنند حتما بهتر از ما می‌فهمند و ما انجمنی‌ها حق نداریم از سایر منابع انجمن برای هزینه تخریب و نوسازی بهره ببریم. ما وظیفه داریم منویات خیراندیشان را جامه عمل بپوشانیم ما وظیفه داریم به آنان مشورت بدهیم و از آنها درخواست بکنیم اما اگر در نهایت اراده‌ی آنان بر تخریب و نوسازی هیچیک از املاک انجمن قرار نگرفت ما حق نداریم دست به تخریب و نوسازی بزنیم. اگر ساختمانی قابلیت بهره‌برداری را از دست داده باشد و هیچ خیراندیشی قدم پیش نگذارد باید در آن را ببندیم تا زمانی که خیراندیشی داوطلب نوسازی آن گردد یا رای مجمع عمومی مبنی بر فروش آن قرار گیرد.

برای آنان که پس از ما تکیه بر کرسی انجمن خواهند زد می‌نویسم برای ثبت در تاریخ می‌نویسم برای فرزند خودم برای فرزند شما می‌نویسم “کار انجمن تخریب و نوسازی ملک‌های فرسوده‌اش نیست، انجمن نباید مستقیما دست به چنین کاری بزند حتا اگر از فرط فرسودگی آن ساختمان امکان بهره‌برداری نداشته باشد”

آزموده را دوباره آزمودن خطاست‌.

بابک شهریاری – آبان 1403