امروز روز آسمان از ماه آبان 3762 زرتشتی، دوشنبه بیست‌ویکم آبان‌ماه 1403 خورشیدی، یازدهم نوامبر 2024 میلادی
فرازهایی از پیام اشو زرتشت:
با دست‌های برافراشته، با آواز شادی برمی‌خیزم ای مزدا! تو را خواستارم و فریاد می‌زنم که نیایشم را بپذیری و آتش‌های بر افروخته را چنان نیروی مقدس بپذیری، که در هر زمان روان را به روشنایی رهنمون باشد.
اهنود گات (یَسنا ۲۸)
————————— * —————————–
آسمان:
– بیست‌وهفتمین روز هرماه سی‌روزه در گاه‌شمار زرتشتیان، آسمان نام دارد.
– واژه «آسمان» در اوستا به گونه «اَسمَن» آمده که ایزد نگهبان سپهر گردون است.
– در استوره ایرانی، آسمان نخستین پدیده هستی است که در نسک پهلوی بندهشن از آن یاد شده است.
– در باور باستانی ایران، آسمان سرچشمه نور و گرمای خورشید بوده و همان گونه که به نور خورشید نیایش می‌شده، آسمان نیز گرامی بوده است.
————————— * —————————
نبرد مورچه‌خورت، همبستگی ایرانیان یک پیروزی تاریخی (1729 میلادی)
۲۱ آبان ۱۱۰۸ خورشیدی، نبرد مورچه‌خورت یکی از نبردهای مهم در تاریخ ایران است که در سال ۱۷۲۹ میلادی بین سپاهیان متحد نادر شاه افشار و شاه تهماسب دوم از یک سو و سپاه متحد اشرف افغان و عثمانی از سوی دیگر رخ داد. این نبرد در منطقه مورچه‌خورت در حوالی اصفهان، پایتخت وقت ایران، در گرفت و به پیروزی ایرانیان انجامید.
زمینه تاریخی
در اوایل قرن هجدهم میلادی، ایران دوران بسیار پرتلاطمی را سپری می‌کرد. پس از سقوط سلسله صفویان توسط افغان‌ها و کشته شدن شاه سلطان حسین، اشرف افغان به سلطنت رسید. اما او نتوانست پایداری حکومت خود را حفظ کند و با شورش‌ها و نارضایتی‌های مردمی مواجه شد.
نادر شاه افشار و شاه تهماسب دوم
در این زمان، نادر قلی بیگ که بعدها به نادر شاه معروف شد، به عنوان یکی از فرماندهان قدرتمند نیروهای ایرانی ظهور کرد. او با حمایت شاه تهماسب دوم، پسر شاه سلطان حسین، توانست نیروهای متحد ایرانیان را علیه اشرف افغان بسیج کند.
نبرد مورچه‌خورت
نبرد مورچه‌خورت در منطقه‌ای به همین نام در حوالی اصفهان رخ داد. این نبرد از نظر استراتژیک بسیار مهم بود زیرا اصفهان به عنوان پایتخت ایران در آن زمان، نقش کلیدی در تثبیت قدرت هر گروه داشت. سپاهیان نادر شاه افشار و شاه تهماسب دوم از یک سو و سپاه متحد اشرف افغان و عثمانی از سوی دیگر در این نبرد شرکت داشتند.
رویدادهای نبرد
استراتژی و تاکتیک‌ها: نادر شاه با استفاده از تاکتیک‌های نظامی ماهرانه و بهره‌گیری از نقاط ضعف دشمن، توانست سپاه اشرف افغان را در هم بشکند.
پیروزی ایرانیان: پس از نبردی سنگین، نیروهای ایرانی به پیروزی دست یافتند و اشرف افغان مجبور به عقب‌نشینی شد. این پیروزی نقش مهمی در تقویت موقعیت نادر شاه و شاه طهماسب دوم داشت.
پیامدهای نبرد
بازپس‌گیری اصفهان: با پیروزی در نبرد مورچه‌خورت، نیروهای ایرانی توانستند اصفهان را از دست اشرف افغان بازپس‌گیرند و مجدداً تحت کنترل خود درآورند.
تقویت قدرت نادر شاه: این نبرد به نادر شاه افشار کمک کرد تا به عنوان یکی از رهبران بزرگ نظامی ایران شناخته شود و پایه‌های حکومت خود را مستحکم‌تر کند.
آغاز دوره‌ای جدید در تاریخ ایران: پیروزی در این نبرد راه را برای نادر شاه برای اتحاد مجدد ایران و تثبیت قدرت ملی باز کرد.
نبرد مورچه‌خورت یکی از نبردهای مهم و تاثیرگذار در تاریخ ایران است که نقش کلیدی در بازپس‌گیری اصفهان و تثبیت قدرت نادر شاه افشار داشت. این نبرد نشان‌دهنده توانمندی‌های نظامی و استراتژیک نادر شاه و اتحاد نیروهای ایرانی در برابر دشمنان بود و باعث ایجاد دوره‌ای جدید از ثبات و قدرت در ایران شد.
—————————- * —————————–
روزنگار تاریخی فرهنگی: شکوه اصفهان؛ پایتخت صفویان
شاه عباس یکم صفوی، که یکی از بزرگ‌ترین شاهان سلسله صفوی بود، در سال ۹۷۷ خورشیدی تصمیم گرفت اصفهان را به عنوان پایتخت ایران انتخاب کند. این تصمیم یکی از مهم‌ترین تحولات در تاریخ ایران بود که تأثیرات بسیار عمیقی بر روی فرهنگ، هنر، اقتصاد و سیاست کشور داشت.
شاه عباس اول که در سال ۹۵۸ خورشیدی زاده شد و در سال ۹۶۵ به پادشاهی رسید، یکی از بزرگ‌ترین فرمانروایان ایران بود. او به عنوان یک شاه مقتدر و اصلاح‌گر، تلاش بسیاری کرد تا ایران را از نظر نظامی، اقتصادی و فرهنگی به یک قدرت بزرگ منطقه‌ای تبدیل کند. یکی از تصمیم‌های مهم او، انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان بود.
انتخاب اصفهان
موقعیت جغرافیایی: اصفهان در مرکز ایران قرار داشت و به دلیل موقعیت جغرافیایی استراتژیک خود، به راحتی قابل دسترسی بود.
امکانات طبیعی: اصفهان با رود زاینده‌رود و منابع آبی فراوان، یکی از مناطق حاصلخیز ایران بود که امکان توسعه شهری و کشاورزی را فراهم می‌کرد.
زیرساخت‌های مناسب: اصفهان از نظر زیرساخت‌های شهری و تجاری یکی از پیشرفته‌ترین شهرهای ایران بود و قابلیت تبدیل شدن به پایتخت را داشت.
تأثیرات انتخاب اصفهان به عنوان پایتخت
تحولات معماری و شهرسازی: با انتخاب اصفهان به عنوان پایتخت، شاه عباس اول برنامه‌های گسترده‌ای برای توسعه و زیباسازی شهر اجرا کرد. اصفهان به یکی از زیباترین شهرهای جهان تبدیل شد و بناهای تاریخی و معماری بزرگی مانند میدان نقش جهان، مسجد شیخ لطف‌الله، کاخ چهل‌ستون و پل‌های زاینده‌رود ساخته شدند.
اصفهان به عنوان پایتخت ایران، به مرکز سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشور تبدیل شد. بسیاری از تجار، دانشمندان، هنرمندان و سیاستمداران به این شهر مهاجرت کردند و اصفهان به یکی از مراکز مهم تجاری و فرهنگی منطقه تبدیل شد.
در دوران شاه عباس اول، هنر و فرهنگ ایران به شکوفایی رسید. نقاشی، کاشی‌کاری، خوشنویسی و صنایع دستی در اصفهان به اوج خود رسیدند و این شهر به عنوان یکی از مراکز مهم هنری جهان شناخته شد.
انتخاب اصفهان به عنوان پایتخت ایران توسط شاه عباس اول صفوی، یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین تصمیمات در تاریخ ایران بود. این تصمیم نه تنها باعث توسعه و شکوفایی شهر اصفهان شد، بلکه تأثیرات عمیقی بر فرهنگ، هنر و اقتصاد ایران داشت و نقش مهمی در شکل‌گیری هویت ملی و تاریخی کشور ایفا کرد.
———————————- * ———————–
یادروز 21 آبان‌ماه:
دولت روسیه در پایان ضرب الاجل تعیین شده خود برای واداشتن حکومت تهران به برکناری ژاندارم های تحت امر مورگان شوستر روابط خود را با ایران قطع کرد. (1290 خورشیدی)
آیت الله سیدحسن مدرس طی سخنانی ضمن انتقاد از کابینه رضاخان اظهار داشت: انگلیسیها از سه سال قبل نقشه به قدرت رساندن چنین کابینه ای را می کشیدند و اکنون خوشوقت از تشکیل آن هستند. (1302 خورشیدی)
سومین دوره مجلس شورای ملی که در 14 آذر 1293 شروع به کار کرده بود به فعالیت خود پایان داد. (1294 خورشیدی)
مهاجرت بزرگ تعداد زیادی از مقامات دولتی، ملی گرایان و حامیان مسلح آنان، افسران ژاندارمری و اعضای نمایندگی های آلمان، عثمانی و اتریش به سوی اصفهان با حرکت به سمت قم آغاز شد. (1294 خورشیدی)
زادروز “نیما یوشیج” پدر شعر نو ایران. (۱۲۷۶ خورشیدی) “علی اسفندیاری” متخلص به “نیما یوشیج” در دهکده یوش مازندران به دنیا آمد. در ۱۲ سالگی به همراه خانواده به تهران رفت و پس از مدتی زبان فرانسه و عربی را فرا گرفت و به تشویق استادش “نظام وفا” سرودن شعر را آغاز کرد و بر اثر آشنایی با زبان و ادبیات فرانسه، راهی تازه در برابرش آشکار شد. مطالعات و تحقیقات او در این زمینه به ثمر نشست و او سبکی تازه را در شعر در پیش گرفت. از او به غیر از مجموعه اشعار، آثار دیگری نیز به چاپ رسیده که داستان‌ها، اشعار و قصه برای کودکان، یادداشت‌ها و نامه‌ها و آثار تحقیقی از آن جمله‌اند. اما مهم‌ترین اثر وی افسانه نام دارد. نیما سرانجام در سال ۱۳۳۸ خورشیدی در ۶۴ سالگی در تهران درگذشت و در امامزاده عبدالله دفن شد. ۳۴ سال بعد در دی ماه ۱۳۷۲، با تلاش مردم نور و یوش، پیکر نیما از محل دفن به زادگاهش در یوش منتقل گردید.
رییس‌الوزرا “رضا خان”، در بیانیه‌ای نسبت به کسانی که با بیگانگان ارتباط دارند اظهار تنفر و بدبینی نموده و فرمود این‌گونه افراد به مجازات سنگین محکوم خواهند شد (۱۳۰۲ خورشیدی)
“شیخ خزعل” پس از آگاه شدن از لشکرکشی “ژنرال رضاخان” نخست‌وزیر وقت و سردار سپاه به خوزستان، در تلگرامی از عمل خود (گردنکشی) ابراز پشیمانی کرد و بخشودگی خواست (۱۳۰۵ خورشیدی)
شورای وزیران، پیشنهاد دانمارکی‌ها را برای تاسیس چند خط اتوبوسرانی در تهران بررسی کرد (۱۳۰۵ خورشیدی)
مجلس شورای ملی به نخست‌وزیری “دکتر محمد مصدق” ابراز تمایل نمود (۱۳۲۳ خورشیدی)
“دکتر مصدق” پذیرفتن نخست‌وزیری را موکول بر این امر نمود که پس از کناره‌گیری از نخست‌وزیری باردیگر به مجلس بازگردد (۱۳۲۳ خورشیدی)
بنیادگذاری جبهه ملی ایران توسط “دکتر محمد مصدق” (۱۳۲۸ خورشیدی)
کارخانه شیر پاستوریزه مورد بهره‌برداری قرار گرفت (۱۳۳۶ خورشیدی)
درگذشت “روح‌الله خالقی”، استاد موسیقی ایرانی، آهنگساز و نوازندهٔ ویولن، وی آهنگساز سرود “ای ایران” بود (۱۳۴۴ خورشیدی)
لایحه ملی شدن آب‌های کشور به مجلس داده شد. در همان زمان، حقوقدانان در تایید این اقدام تاکید کرده بودند که مالکیت در اسلام محدود و مشروط است به‌ویژه در منابع طبیعی و زیرزمینی (۱۳۴۵ خورشیدی)
درگذشت استاد “رضا روزبه” فیزیک‌دان و استاد دانشگاه (۱۳۵۲ خورشیدی)
زاغه مهمات در پادگان مدرس، واقع در شهرستان ملارد، منفجر شد. در این حادثه “حسن تهرانی مقدم” معروف به پدر موشک ایران به همراه اعضای تیمش به شهادت رسیدند (۱۳۹۰ خورشیدی)
درگذشت بیژن مفید، نمایشنامه‌نویس و کارگردان (زاده ۲۲ خرداد ۱۳۱۴ تهران – درگذشته ۲۱ آبان ۱۳۶۳ آمریکا)
او تا به‌حال ۹ نمایشنامه و آثاری دیگر از نوشته‌هایش به‌روی صحنه آمده و بیش از ۱۵۰ نمایشنامه رادیویی و تلویزیونی توسط وی ترجمه و کارگردانی شده‌است که شهر قصه معروفترین آنهاست.
وی فرزند غلامحسین مفید و برادر بهمن، اردوان، هومن و هنگامه مفید است.
نمایشنامه‌ها:
نمایشنامه‌هایی که در مدت زندگی وی به‌صورت نوار کاست ضبط و منتشر شدند:
شهر قصه
نویسنده و کارگردان: بیژن مفید
طراح و سازنده ماسک‌ها: مهندس هوشنگ کبیر. آتلیه تیاتر، بیژن محتشم برای دومین جشن هنر شیراز در شهریور ۱۳۴۷ انجمن اطلاعات بانوان ۱۳۴۷ و ۱۳۴۸ پخش تلویزیونی. این نمایش برای سختی اجرا، چون نمایش موزیکال بود و بازیگران جوان، به‌صورت پلی‌بک اجرا شد.
آوازها: سازنده آهنگ‌ها، خواننده و نوازنده پیانو بیژن مفید است. سازنده آهنگ حمومی بیژن مفید و خواننده بهمن مفید. تصنیف زاهدی به‌میخانه بر اساس غزلی از شیخ بهایی است. آواز گندم از اشعار قدیمی ایرانی است. خواننده “کوروس سرهنگ‌زاده” و سازنده آهنگ‌ها بیژن مفید است.
شاپرک خانوم
نخستین اجرا فرهنگسرای نیاوران ۱۳۵۰
نوار کاست شاپرک: اجرای اول: جمیله ندایی. اجرای دوم سوسن مقصودلو
کوتی و موتی
اجرای دوم کاست صدا
اولین پرواز “گنجشک کوچولو”
اقتباس از اثر ماکسیم گورکی
کارگردان: بیژن مفید
خاموشی دریا “نمایشنامه رادیویی”
نویسنده: ژان بروله “ورکور”
کارگردان: بیژن مفید
زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۷٫۳ در مقیاس ریشتر، شامگاه روز یکشنبه ۲۱ آبان سال ۱۳۹۶ در نزدیکی ازگله، استان کرمانشاه در نزدیکی مرز ایران و عراق، رخ داد (۱۳۹۶ خورشیدی)
روز جهانی “ذات الریه”
“اسکندر مقدونی” تصمیم گرفت که بر جهان‌گشایی خود نقطه پایان بگذارد و به همراهانش توصیه کرد که با دختران بزرگان ایران ازدواج کنند تا ایرانیان آنان را بیگانه ندانند و پس از او از منطقه بیرون نیندازند (324 پ.م)
پارلمان انگلستان مذهب کاتولیک را مذهب رسمی کشور تعیین کرد (1555 م)
زادروز “آگوستین رودَن” هنرمند برجسته فرانسوی (1840 م)
برای نخستین بار در جهان، “دکتر جیمز یانگ سیمسون” برای بیهوش کردن بیمار جهت انجام عمل جراحی، از “کلروفورم” استفاده کرد (1847 م)
رفراندوم تعیین حکومت پادشاهی یا جمهوری در نروژ برگزار شد که مردم رای به حکومت پادشاهی دادند (1905 م)
جسد یخ‌زده “کاپیتان رابرت فالکون اسکات”، دریانورد و کاشف بریتانیایی و یارانش در “یخ‌تاق راس” در جنوبگان کشف شد (1912 م)
حزب نازی پیروز شد و آراء مردم را در انتخابات آلمان درو کرد (1933 م)
پایان نبرد “العَلَمین” در شمال آفریقا و شکست آلمان از متفقین (1942 م)
نخستین اتو بانک در شهر شیکاگو آغاز به کار کرد (1946 م)
فضاپیمای “وویجر ۱” در نزدیک‌ترین فاصله خود از “زحل”، اولین عکس خود را از حلقه این سیاره ثبت کرد (1980 م)
یک جت بوئینگ ۷۴۷ خطوط هوایی سعودی در آسمان هند و نه چندان دور از فرودگاه دهلی نو در مرگبارترین سانحه هوایی تا زمان خود با یک هواپیمای باری قزاقستان برخورد کرد که منجر به سقوط هر دو هواپیما و کشته شدن ۳۴۹ تن گردید (1996 م)
در اثر سانحه در هنگام برخاستن از باند در فرودگاه بین‌المللی جان اف کندی در هواپیمای ایرباس ای۳۰۰ خطوط هوایی آمریکا، ۲۶۰ سرنشین و پنج تن بر روی زمین کشته شدند (2001 م)
قطار شهری شانگهای با سرعتی بالغ بر ۵۰۱ کیلومتر بر ساعت به عنوان سریع‌ترین قطار تجاری جهان نام گرفت (2003 م)
موافقت “محمد علی شاه قاجار” با انقلاب مشروطه (۱۳۲۷ ه.ق) وی پس از مخالفت‌های سرسختانه، در حالی با انقلاب مشروطه موافقت کرد که قدرت مشروطه‌خواهان هر روز افزایش می‌یافت. بدین ترتیب، او که پیشتر با مردم مبارز و مشروطه‌خواهِ ایران مقابله کرده بود، تسلیم آنان شد و برخلاف میل باطنی خود، دست‌خطی مبنی بر لازم‌الاجرا بودنِ قانون اساسی را به مجلس شورای ملی ارسال کرد. بدین ترتیب، دوران یک‌ساله‌ی استبداد صغیر به پایان رسید، هرچند او به تعهدات خود عمل نکرد.
