امروز روز دی‌به‌آذر از ماه دی 3762 زرتشتی، دومین جشن دیگان خجسته باد، یکشنبه دوم دی‌ماه 1403 خورشیدی، بیست‌ودوم دسامبر 2024 میلادی
فرازهایی از پیام اشو زرتشت:
او را که هم راهبر هستی و هم راهبر زندگی است
به من بنما و همانگونه که خود خواستاری
پیروی از دین والا و اندیشه نیک را به او برسان
درود به فرد کیانی
درود به ایران ویچ
درود به خوشبختی مزدا داده
درود به رود دائیتی و درود به اردویسور آناهیتا
درود به همه آفرینش راستین
برگردان بخشی از اورمزدیشت که در خُرده اوستا جای گرفته است.
——————————– * ——————————
☆جشنی که به نامِ خداوند
جشنهای چهارگانه‌ی دیگان خجسته باد
امروز دومین جشن از چهار جشن دیگان است که در روز دی‌به‌آذر از دی ماه برگزار می‌شود.
واژه دی به چم آفریدن و آفریدگار است. در ماه دی، نخستین روز ماه که اورمزد نامیده می‌شود و نام خداوند است، سه روز دیگر به نام‌های دی به آذر، دی به مهر و دی به دین نیز هستند. بنابراین جشن دیگان برابر است با یکی از این روزها در ماه دی، که روز دوم، نهم و هفدهم در گاه‌شماری خورشیدی است. در فرهنگ ایران باستان، نخستین جشن دیگان، در ماه دی یعنی روز اورمزد از ماه دی، خرم روز نیز نام داشته است. این روز پس از شب چله پیش می‌آید که بزرگ‌ترین شب سال است. در زمان گذشته پادشاه کشور و سردار شهر، دیدار همگانی با مردم داشته‌اند. اکنون نیز مزدیسنان به باور نیاکانی خود در برخی از شهرها و روستاها، یکی از روزهای دی در ماه دی و یا همه آن را جشن میگیرند. همانند جشنهای ماهیانه دیگر، کوشش می‌کنند تا در مکانی همگانی مانند تالار آدریان و آتشکده گردهم آیند و جشن دیگان را با سرور و شادمانی برگزار کنند. یکی از سرود هایی که در این جشن برای ستایش جایگاهِ اهورامزدا خوانده می‌شود.
نسک یادگار دیرین
آیین‌ها، جشن‌ها و باورهای دینی زرتشتیان ایران
پژوهش و نگارش: موبد کورش نیکنام
———————————- * —————————————
دی به آذر:
– دی به آذر نام هشتمین روز هر ماه سی روزه در گاه‌شماری ویژه زرتشتیان است.
– در آیین زرتشتی، روز با برآمدن خورشید (گاه هاوَن، هنگام بامداد) آغاز می‌شود.
– دی به چَم (معنی) آفریدگار و آذر نیز نام دیگری برای آتش، در گویش ایرانیان بوده است.
– در هر ماه سه روز با پیشوند «دی» در گاهشمار ترادادی وجود دارد که روز هشتم «دی‌به‌آذر»، پانزدهم «دی‌به‌مهر» و بیست‌و‌سوم «دی‌به‌دین» می باشند.
– روزهای دی با پسوند نام روز پس از خودش نامگذاری شده است.
– روزهای اورمزد، دی به آذر، دی به مهر و دی بدین که در این گاه شماری آمده است. به جای روزهای آدینه در هرماه، از روزهای شادی و آرامش و همزیستی در فرهنگ نیاکان ما بوده است.
————————– * —————————
ایران ناآرام در جنگ جهانی اول
در اوایل دسامبر سال ۱۹۱۴ احمدشاه با ورود به مجلس ملی بی‌طرفی ایران را در جنگ جهانی اول مورد تاکید قرار داد.
جنگ جهانی اول در ۲۸ ژوئیه ۱۹۱۴، هشت روز پس از تاج‌گذاری احمدشاه قاجار آغاز شد. ایران دی ماه ۱۲۹۴ خورشیدی (دسامبر ۱۹۱۵ و ژانویه ۱۹۱۶ میلادی) را با تازش واحدهای نظامی روسیه به اطراف تهران، فعالیت کمیته دفاع ملی و مهاجرت نمایندگان مجلس، هواداران ایرانی آلمان و گروهی از روشنفکران به اصفهان و کرمانشاه آغاز کرده بود و ناآرام و نامطمین بود، زیرا که ارتشی نیرومند برای دفاع از خود نداشت. مهاجرت رجال به کرمانشاه برای برخوردارشدن از پشتیبانی عثمانی (ترکیه) متحد آلمان بود که میان‌رود (عراق امروز) گوشه‌ای از آن امپراتوری را تشکیل می‌داد. غافل از اینکه این کار بهانه تازه‌ای به انگلیسی‌ها که از پیش نقشه بالاکشیدن نفت عراق را کشیده بودند خواهد داد تا نیرو وارد عراق کنند. در دو روز اول و دوم دی ماه، نیروهای تازه‌نفس روسیه که به بهانه جلوگیری از گسترش نفوذ آلمان در ایران تا حومه تهران پیشروی کرده بودند، در رباط‌کریم شهریار با ژاندارم‌ها، افراد مسلح «کمیته دفاع ملی» و ایرانیان داوطلب که اسلحه برداشته بودند، درگیری داشتند. این زدوخوردها با پیروزی روس‌ها به پایان رسید و ایرانیان تلفات سنگینی متحمل شدند و دلایل عمده آن ناهماهنگی مدافعان در جریان زدوخورد و نداشتن اسلحه سنگین بود. روس‌ها باوجود پیروزی در نبرد رباط‌کریم شهریار وارد تهران نشدند. با شکست مدافعان تهران و عقب‌نشینی به شهر، رجال که به قم مهاجرت کرده بودند و نیز اعضای کمیته دفاع ملی از آنجا رهسپار اصفهان و کرمانشاه شدند. همزمان مردم معمولی نیز در اصفهان، کرمان و شیراز به کنسولگری‌های انگلستان که متحد روسیه در جنگ جهانی اول بود یورش بردند و چند انگلیسی را کشتند، زخمی کردند و یا ربودند. این وضعیت به فرماندهی انگلیسی هند بهانه‌ای را که در انتظار آن بود داد تا یک نیروی نظامی تازه به فرماندهی ژنرال «پرسی سایکس» با کشتی روانه ایران سازد. مستوفی که این وضعیت را دید از ریاست وزرا کناره‌گیری کرد، فرمانفرما جای او را گرفت و به دیپلمات‌های آلمانی که در قم با رجال مهاجر ملاقات کرده بودند اخطار کرد که از آن پس از تهران خارج نشوند و آلمانی‌هایی را که در ایران به وجودشان نیاز نیست خارج سازند.
با آنکه ایران از کانون اصلی جنگ؛ یعنی اروپا فاصله زیادی داشت، ولی به یکی از میدان‌های جنگ تبدیل شده بود. روسیه و انگلستان در خلال جنگ جهانی اول عملا با انعقاد قراردادهایی ایران را به مناطق تحت نفوذ خود تبدیل کرده بودند و ورود نظامیان آنان به داخل کشور که غالبا با استناد به این قرارداد‌ها صورت می‌گرفت، سبب شده بود که دولت مرکز حتی در تهران، قدرتی نداشته باشد. یکی از این توافقنامه‌ها پیمان ۱۹۱۵ بود که در ۲۸ دی ۱۲۹۳ میان روسیه و انگلستان به امضا رسید. این پیمان که به فاصله ۸۰ روز پس از اعلام بی‌طرفی ایران در جنگ به امضای دو دولت مذکور رسید، قلمرو نفوذ دو کشور در ایران را بیش از آنچه که در پیمان ۱۹۰۷ آنان مقرر شده بود، توسعه داد. به موجب این پیمان دو کشور حقوق و امتیازات ارضی بیشتری برای خود در ایران قائل شدند و هزینه نگهداری نیروهای خود در ایران را نیز به گردن دولت تهران گذاشتند. ورود نظامیان روسیه به شهرهای تبریز، ارومیه، همدان، قزوین، زنجان و کرمانشاه که در زمستان ۱۲۹۳ و در تمام طول سال ۱۲۹۴ انجام گرفت، نتیجه همین توافقنامه بود. روس‌ها این قرارداد را به بهانه فراهم شدن زمینه مقابله با پیشروی نیروهای عثمانی در ایران امضا کردند.
در زمان این پیمان، عثمانی‌ها تبریز را در اشغال خود داشتند. انگلیسی‌ها نیز متعاقب انعقاد پیمان ۱۹۱۵ در نواحی جنوبی کشور پیشروی‌های چشمگیری داشتند و قیام مشهور «دلیران تنگستان» در امرداد ۱۲۹۴ نمادی از مقاومت مردم سلحشور جنوب ایران در برابر آنان بود. در این میان گروهی از مهاجران نیز در کرمانشاه حکومت مستقلی تشکیل داده و خود را تحت حمایت متحدین آن روز؛ یعنی آلمان و عثمانی قرار داده بودند. جمعی از ایرانیان مقیم اروپا هم کمیته‌ای به نام «ایران آزاد» تشکیل داده و از حکومت نظام‌السلطنه پشتیبانی می‌کردند.
در جریان ۴ سال جنگ اول جهانی، ایران دست‌کم ۱۵ بار شاهد پیدایش و فروپاشی کابینه‌های مختلف کم‌دوام بود و عمر متوسط هر دولت تحت تاثیر هرج و مرج سیاسی ناشی از جنگ، از ۱۰۰ روز تجاوز نمی‌کرد. در اوایل دی ماه ۱۲۹۶ ایران وضع آشفته‌ای داشت. بخش گسترده شمال ایران هنوز تحت اشغال سربازان روس بود؛ ولی با روی کارآمدن حکومت بلشویکی در روسیه بین افسران قشون اشغالی روس بر سر اینکه از حکومت جدید روسیه اطاعت کنند یا نه اختلاف افتاده بود. بخش مهمی از غرب ایران در اشغال عثمانی‌ها بود و در جنوب نیروی تفنگداران جنوب که انگلیسی‌ها به وجود آورده بودند فرمانروایی می‌کردند. عین‌الدوله که علاوه بر مشکلات سیاست خارجی با بحران شدید مالی و قحطی و گرسنگی در قلمرو حکومت خود روبه‌رو شده بود، روز ۲۵ دی ماه ۱۲۹۶ استعفا داد و مستوفی‌الممالک به جانشینی وی تعیین گردید.
——————————– * ——————————
یادروز دوم دی‌ماه:
شن “دیگان”
در گاهشمار ایرانی، ۲۵ آذر، ۲، ۹ و ۱۷ دی ماه، جشن “دیگان” برگزار می‌شود. ایرانیان باستان و اکنون زرتشتیان در برخی از شهرها و روستاها، نخستین روز ماه دی که “اورمزد” نامیده می‌شود و نام خداوند است، و سه روز دیگر به نام‌های “دی‌به‌آذر”، “دی‌به‌مهر” و “دی‌به‌دین” را جشن میگیرند. در دومین جشن دیگان روز “دی‌به‌آذر”، پادشاه و حاکم دیدار عمومی با مردم داشته‌است.
زمین لرزه استان قومس، ششمین زمین لرزه مرگبار در طول تاریخ ثبت شده جهان، رخ داد. مرکز این زمین لرزه دامغان بود و ۲۰۰,۰۰۰ کشته به جای گذاشت و شهر قومس [سمنان کنونی]، پایتخت سابق اشکانیان را به‌طور کامل ویران کرد. (۲۳۵ خورشیدی)
“ناصرالملک” نایب‌السلطنه پیشنهاد دولت را مبنی بر انحلال مجلس پذیرفت و فرمان آنرا صادر کرد و “یپرم خان” رئیس نظمیه مأمور بستن مجلس شد. (۱۲۹۰ خورشیدی)
تشکیل “مجلس عالی” با شرکت مقامات مملکتی با هدف بررسی اولتیماتوم روسیه به ایران. (۱۲۹۰ خورشیدی)
روزنامه “طلوع” در رشت به مدیریت میرزا محمودخان و سردبیری میرزا ابراهیم خان انتشار یافت. (۱۳۰۲ خورشیدی)
زادروز “سیروس طاهباز” نویسنده و مترجم معاصر، برنده جایزه سیب طلایی براتیسلاوا برای کتاب “باز هم زندگی کنیم”. (۱۳۱۸ خورشیدی)
ایران و شوروی در زمینه ورود قطارهای حامل کالای شوروی به ایران و بالعکس به توافق رسیدند. (۱۳۳۶ خورشیدی)
پرویز ثابتی سنگسری به عنوان مقام امنیتی اسرار توطئه‌های سپهبد بختیار را به اطلاع مردم رسانید. (۱۳۴۹ خورشیدی)
شاه ایران، اصول قیمت‌گذاری نفت را اعلام نمود و یادآور شد که درآمد نفتی ایران در سال به ۱۴ میلیارد دلار خواهد رسید. (۱۳۵۲ خورشیدی)
زادروز نخستین کتاب طنز، تالیف شاعر و فیلسوف رومی “کوینتوس هوراتوس فلاکوس” که به صورت نسخه‌های متعدد دستنویس انتشار یافت و تاکنون باقی مانده است. (۳۶ پ.م)
ترجمه انجیل از زبان لاتین به آلمانی به ابتکار “مارتین لوتر”. (۱۵۲۱ میلادی)
“فرانسوا پتی دو لا کروا” دیپلمات و پژوهشگر فرانسوی عصر لوئی چهاردهم در زمان سلطنت شاه سلیمان صفوی، وارد اصفهان شد. (۱۶۷۴ میلادی)
وی دو سال در این شهر ماند و درباره ادبیات، طرز حکومت و رفتار ایرانیان، مذهب و حتی غذای ایرانی مطالعه کرد و با خود کتاب‌های دستنویس متعددی از جمله شاهنامه، مثنوی، ظفرنامه و… را به فرانسه بُرد. نظرات “پتی دو لا کروا” درباره ایرانیان وقت اندیشه‌برانگیز است. از وی گفته شده است؛ دیدم که برخی برای جلب اعتماد و اثبات مذهبی بودن، هنگام سجود آن‌قدر پیشانی خود را بر مُهر نماز می‌سایند تا کبود شود و دیگران با مشاهده این کبودی به آنان اعتماد می‌کنند که از شیعیان مومن هستند. انتشار همین مشاهدات جهانگردان اروپایی آن دوران، پیدایش اصطلاح لفظی “شیعه صفوی” را سبب شده بود که در برابر، “شیعه علوی” (توجه به باطن و عمل دقیق به دستورات و اخلاقیات اسلامی) است.
زادروز “جوزف اسمیت” بنیان‌گذار کلیسای “مورمون” از فرقه‌های دیگر مسیحیت که به اسلام نزدیک‌تر است و در آن تعدد زوجات آزاد و قمار و الکل ممنوع است. (۱۸۰۵ میلادی)
امپراتوری عثمانی برای نخستین بار دارای قانون اساسی شد. (۱۸۷۶ میلادی)
اختراع گرامافون توسط “توماس ادیسون” مخترع آمریکایی. (۱۸۷۸ میلادی)
سقوط جده با یورش “ابن سعود” و پایان فرمانروایی خاندان هاشمی. (۱۹۲۵ میلادی)
اختراع لاستیک مصنوعی از سوی “ماده میل” شیمیدان انگلیسی. (۱۹۳۲ میلادی)
روز ملی “ژاپن”. (۱۹۳۳ میلادی) “ژاپن”، با ۳۷۷,۸۱۹ کیلومتر مربع مساحت در شرق قاره آسیا واقع است. جمعیت ژاپن ۱۲۷ میلیون نفر است. پایتخت ژاپن “توکیو”، مذهب ملی ژاپن “شینتو” و واحد پولش “ین” می‌باشد. نظام سیاسی آن مشروطه سلطنتی است و ۲۳ دسامبر سال‌روز تولد امپراتور، روز ملی ژاپن نام گرفته است.
درگذشت “آنتونی فوکر”، کارآفرین، خلبان و مهندس هوافضای هلندی-آمریکایی که در سال ۱۹۱۲ میلادی شرکت فوکر را تأسیس کرد. (۱۹۳۹ میلادی)
اختراع “ترانزیستور” توسط جان باردین، ویلیام شاکلی و والتر برتن. (۱۹۴۷ میلادی)
روز پیروزی در مصر برای خروج نیروهای اشغالگر از کانال سوئز. (۱۹۵۶ میلادی)
درگذشت “میخائیل کلاشنیکوف” سازنده روسی اسلحه کلاشنیکوف. (۲۰۱۳ میلادی)
