درباره کرونا بیشتر بدانیم

مدتی است که خودخوانده‌ی کوچکی میهمان شهر و خانه‌ی ما ایرانیان و مردم جهان شده و زندگی همه را تحت‌تاثیر قرار داده است. این خودخوانده که به ویروس کرونای جدید (new Corona virus) یا کووید-19 (COVID-19) معروف است، براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی به یک همه‌گیری جهانی (پاندمی) تبدیل شده است. کرونا دسته بزرگی از خانواده ویروس‌ها است. تعدادی از آنها عامل بیماری‌های تنفسی با طیف گسترده هستند که از سرماخوردگی خفیف تا بیماری حاد را شامل می شود. COVID-19 سویه جدید این ویروس است که از دسامبر 2019 فراگیر شده و قبلا در انسان مشاهده نشده است. این بدان معنی است که برای سیستم ایمنی انسان ناشناخته است و واکسن و درمانی اختصاصی برای آن وجود ندارد.
در بعضی ویژگی‌ها COVID-19 با ویروس آنفولانزا دارای شباهت‌هایی است، اما تفاوت‌های اساسی نیز با یکدیگر دارند؛ به عنوان مثال، هر دو سویه ویروس بیماری تنفسی ایجاد می‌‌کنند و هر دو از راه قطرات کوچک ترشحی از دهان و بینی منتقل می‌شوند. همچنین هر دو برخلاف سرخک بواسطه جریان هوا در فاصله‌های دور و مدت زمان طولانی پراکنده نمی‌شوند. اما COVID-19 برخلاف آنفولانزا توسط افراد با نشانه‌های بیماری منتقل می‌شود. در نتیجه کنترل بیماری با دور نگه داشتن فرد بیمار از دیگران امکان‌پذیر است. همچنین شدت بیماری و میزان مرگ و میر در COVID-19 بسیار بیشتر از آنفولانزا است؛ بطوری‌که در آنفولانزا میزان مرگ و میر بطور متوسط 1 در1000 نفر بیمار است در حالیکه در این بیماری بطور متوسط 2-1 نفر در هر یکصد بیمار است.
این بیماری از انسان به انسان و توسط قطرات ترشحی حاصل از عطسه و سرفه، لمس اشیا و سطوح آلوده و سپس تماس با چشم و بینی و دهان منتقل می‌شود. این ویروس در مکان‌های پرجمعیت به راحتی منتقل می‌شود. نکته مهم این است که به دلیل دوره‌ی نهفتگی نسبتا طولانی (2 تا 14 روز) فرد بیمار در دوره‌ی نهفتگی نیز می‌تواند منبع عفونت باشد. مطالعات نشان می‌دهد که این ویروس معمولا تنها چند ساعت روی سطوح زنده می‌ماند؛ اما اگر شرایط مناسب باشد می‌تواند تا روزها دوام بیاورد.
نشانه‌های این بیماری شبیه آنفولانزا و سایر بیماری‌های مشابه و شامل تب، سرفه خشک، و خستگی مفرط است. در شرایط حاد بیماری همراه با مشکلات تنفسی و ذات الریه است. تعداد کمی از بیماران گرفتگی بینی، آبریزش بینی و اسهال دارند. برخی از بیماران فقط تب و خستگی خفیف دارند. معمولا 80 درصد بیماران بدون نیاز به تدابیر ویژه درمانی بهبود می‌یابند. شرایط حاد و وخیم بیماری بیشتر در افراد مسن و کسانی ایجاد می‌شود که دارای بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی و ریوی، سرطان، دیابت و غیره هستند.
تا کنون درمان اختصاصی برای این بیماری یافت نشده است. چون ویروس جدید است نیازمند واکسن اختصاصی است که در حال حاضر محققان در سراسر جهان سخت در تلاش هستند تا به آن دست یابند. به جرات می‌توان گفت که در تاریخ بشر سابقه نداشته است که یافته‌های تحقیقاتی-علمی تا به این اندازه نقش حیاتی و همزمان در کنترل و درمان یک عامل بیماری‌زا داشته باشد. از اولین روزهای شروع بحران تحقیقات بر روی روش‌های درمانی و تهیه واکسن بر روی این بیماری آغاز شده و شبانه روز ادامه دارد و نتایج پژوهش‌های پزشکی نقش تعیین کننده‌ای در این بحران بهداشتی خواهند داشت.
روش‌های پیشگیری
1- استفاده از وسایل محافظتی
• هنگام ملاقات با مردم، رفتن به مکانهای عمومی، ورود به مکان‌های شلوغ یا سرپوشیده، استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی باید از ماسک استفاده کرد. برای عموم مردم ( بجز کادر پرستاری و کادر درگیر با بحران) توصیه می‌شود ماسک پزشکی یکبار مصرف استفاده کنند. برای کارمندان در مکان‌های پر جمعیت همین‌طور افرادی که در خانه دارای بیمار قرنطینه شده هستند توصیه می‌شود از ماسک جراحی پزشکی یا ماسک محافظ ذرات مطابق با استانداردهای KN95/N95 و بالاتر استفاده کنند.

• ماسک کاغذی، ماسک با کربن فعال، ماسک پنبه ای و ماسک اسفنجی برای استفاده افراد توصیه نمی‌شود.

• عامه‌ی مردم می‌توانند از ماسک فیلتر دار استفاده کنند اما افراد مظنون یا مبتلایان به این بیماری نباید از ماسک فیلتردار استفاده کنند به این دلیل که فیلتر نمی‌تواند از پخش قطرات تنفسی به بیرون جلوگیری کند.

• در رابطه با عموم مردم، در شرایطی که با فرد مبتلا یا مشکوک به بیماری تماسی نداشته‌اند، می‌توان با توجه به میزان پاکیزگی ماسک مدت زمان مصرف را به اندازه مناسب افزایش داد و با در نظر گرفتن شرایط دوباره از آن استفاده کرد. حتما باید به استفاده‌ی شخصی از ماسک توجه شود و پیش از ماسک زدن نیز بر اساس قواعد دست‌ها شسته شده و در هنگام استفاده نیز از تماس با سطح داخلی ماسک خودداری گردد.

• اگر نیاز به استفاده‌ی چند باره از ماسک هست، می‌توان آن را در محل پاکیزه، خشک و دارای تهویه مناسب آویزان کرد یا در پاکت‌های کاغذی تمیز که امکان عبور هوا را دارد، قرار داد.

• لازم است که ماسک بطور جداگانه نگهداری شود، از تماس آنها با یکدیگر اجتناب گردد و استفاده کننده هر ماسک مشخص باشد. ماسک محافظتی استاندارد مصرف پزشکی را نمی‌توان شست و همچنین از مایع ضد عفونی کننده یا حرارت دهی و دیگر روشها نیز نمی‌توان استفاده کرد.

• برای معدوم کردن ماسک باید مانند زباله های بیمارستانی رفتار شود. پس از دور انداختن ماسک‌ها دست‌ها را باید شست.

2- شست و شوی دست ها
• عموم مردم در زندگی روزمره نیازی به پوشیدن دستکش ندارند. فقط کافیست تا بطور مرتب دست‌ها را بشویند.

• پرسنل پرستاری و درمان، افراد دارای تماس نزدیک، پرسنل امور حمل و نقل و دیگر کارکنان محل‌های پر رفت و آمد و شلوغ، بایستی به منظور کاهش ریسک انتقال از طریق تماس از دستکش استفاده کنند. اما دستکش جایگزین بهداشت دست‌ها نمی‌شود و همچنان باید دست‌ها به طور مرتب شسته شود.

• تا کنون مشخص شده که ویروس کرونا به اشعه‌ی ماوراء بنفش، دمای 56 درجه سانتی‌گراد به مدت 30 دقیقه و به الکل اتانول و ایزوپروپانل 70 درصد حساس است؛ اما الکل متانول فاقد ویژگی ضدعفونی کنندگی است و بسیار سمی است. همچنین ویروس نسبت به بتادین و ترکیبات کلر‌دار هم حساس است. اما تاثیرگذاری روش‌های دیگر تاکنون مشخص نشده است. فراموش نکنید مواد حاوی کلر نباید با سایر ضدعفونی‌کننده‌ها مخلوط شود چون مقدار زیادی گاز سمی تولید می‌کند. همچنین مواد مقاوم در برابر حرارت را می توان با جوشاندن به مدت 15 دقیقه ضد‌عفونی کرد.

• پس از بازگشت از یک مکان عمومی، پس از لمس لوازم عمومی، پس از عطسه و سرفه، پس از درآوردن ماسک، قبل و بعد از خوردن غذا، پس از لمس اشیا آلوده دست‌ها باید با مایع دستشویی، آب جاری و صابون، یا مایع ضدعفونی کننده دست حاوی الکل شسته شوند. از تماس دست آلوده با دهان، بینی، چشم و گوش خودداری شود.

• نحوه‌ی شستن دست‌ها بدین صورت است که: ابتدا دست‌ها زیر جریان آب خیس شود. مقدار مناسب مایع دستشویی یا صابون را به صورت یکسان به کف، پشت، انگشتان و قسمت داخلی آن مالیده شود. دست‌ها با دقت به مدت 15 ثانیه به صورت زیر به هم مالیده شود:

– مالیدن کف دستها و زیر انگشتان دو دست به یکدیگر.
– مالیدن کف یک دست به روی پشت دست دیگر.
– کف دست‌ها را به صورتی که انگشتان دست از میان یکدیگر رد شوند به هم بمالید.
– انگشتان یکی از دست‌ها را به داخل جمع کرده پشت انگشت‌ها را به داخل دست دیگر بمالید.
– مالش گردشی شست یک دست در کف دست دیگر و بالعکس.
– مالش مدور و رفت و برگشتی با انگشتان بسته یک دست روی کف دست دیگر و بالعکس.
– دست‌ها را زیر آب شستشو دهید.
– دست‌ها را با دستمال یا حوله تمیز پاک کنید.

3- فعالیت در مکان‌های عمومی
• تا حد ممکن فعالیت خارج از منزل را محدود کنید.

• در منزل استراحت منظم، ورزش به میزان کافی، خواب کافی داشته باشید.

• در صورتی که مجبور هستید از خانه بیرون بروید برتری با پیاده، دوچرخه یا وسیله شخصی است و تماس با وسایل عمومی را کاهش دهید.

• با افرادی که تب یا سرفه دارند فاصله را رعایت کنید. این فاصله معمولا بیش از یک متر است.

• در هنگام سرفه یا عطسه، با آرنج یا دستمال جلو بینی و دهان خود را بپوشانید هرگز با دست جلو دهان و بینی خود را نگیرید. سرفه یا عطسه می‌تواند ویروس‌های زیادی را آزاد کند در صورتی که دست‌ها شسته نشوند باعث آلودگی مکان‌هایی مانند دستگیره درها، دکمه آسانسور، نرده و صندلی ها و اشیا دیگر خواهد شد.

• از رفت و آمد به مکان‌های سرپوشیده مانند سالن‌های ورزشی خود داری کنید.

• اگر چند فرد در یک ماشین هستند افراد باید ماسک گذاشته و صحبت نکنند. به آداب سرفه کردن توجه کنند. پنجره ها را برای تهویه هوا باز بگذارند. اگر فردی مشکوک به عفونت باشد بعد از پیاده شدن فضای خودرو باید کامل ضدعفونی شود.

• بسته های خریده شده را پشت در بگذارید؛ بعد از خارج کردن محتوای بسته کیسه یا پاکت را در کیسه زباله جدا قرار دهید و بعد محتویات بسته را به منزل منتقل و به نحو مناسبی تمیز کنید و دستان خود را بشویید.

• جریان هوا در آسانسور بسیار کم است لازم است درون آسانسور ماسک بزنید. برای لمس دکمه آسانسور از انگشت بطور مستقیم استفاده نکنید. دفعات استفاده از آسانسور را کاهش دهید.

• روشن بودن تهویه هوای مرکزی، احتمال انتقال بیماری را افزایش می دهد. در بازه زمانی معین پنجره را باز کنید تا هوای داخل اتاق جریان داشته باشد.

• لباس رویی خود را به صورت عادی در آورید آنرا در ورودی منزل آویزان کنید. سپس ماسک را بردارید. دستهای خود را بشویید. لباس بیرونی را در مکانی خاص در ورودی منزل آویزان کنید و آنها را با لباس‌های تمیز در یک جا قرار ندهید چون ممکن است گرد و غبار روی لباس شما آلوده باشد.

• زمان استحمام خود را از قبل از خواب به بعد از ورود به منزل تغییر دهید. COVID-19 در دمای 56 درجه بعد از سی دقیقه از بین می‌رود. هنگام حمام و تعرق امکان رسیدن به این درجه حرارت و چنین مدت زمانی وجود ندارد، همچنین این دمای آب برای حمام زیاد است و برای بدن مضر است و میتواند موجب سر گیجه، تپش قلب، ضعف، و در مواردی منجر به بی‌هوشی فرد شود. با این وجود استحمام عادی و منظم می‌تواند خطر بیماری را کاهش دهد.

• در پاکیزگیی منزل بکوشید. به جریان تهویه هوا در منزل توجه کنید. سیفون توالت فرنگی با در بسته انجام شود.

• غذاها را کامل بپزید. تخته برش، ابزار برش مواد خام پروتئینی باید جدا باشد و کامل شسته و آبکشی شود. گوشت باید کامل پخته شود. به رژیم غذایی و تغذیه متعادل توجه شود.

• تا کنون هیچ مدرکی مبنی بر مبتلا شدن گربه، سگ یا حیوانات خانگی به این ویروس نیست اما بعد تماس با حیوانات شستن دست با استفاده از صابون و آب توصیه می شود.

• لوازم اداری باید بطور دوره ای ضد عفونی شود می توان از پنبه الکل استفاده کرد.

4- قرنطینه خانگی:
• افرادی لازم است در قرنطینه بمانند که:
o طی چهارده روز گذشته سابقه مسافرت به شهرهای آلوده را داشته اند؛
o و طی چهارده روز گذشته، با افراد مشکوک به این بیماری ارتباط نزدیک داشته اند.
این افراد باید فعالیتهای برون شهری را کاهش دهند و در مکانهای عمومی تردد نکنند. به مدت چهارده روز پس از ترک منطقه شیوع شرایط سلامتی خود را تحت نظر بگیرید. دوبار در روز دمای بدن را اندازه بگیرید. به علایم تنفسی مانند سرفه، خلط، سفتی در قفسه سینه و تنگی نفس و غیره توجه کنید. تا حد امکان به تنهایی در اتاق یک نفره زندگی کنید که تهویه مناسب داشته باشد و تماس با خانواده را کاهش دهید.
• چگونگی قرنطینه در خانه:
o فرد قرنطینه شده باید در اتاق جدا با تهویه مناسب زندگی کند. از تهویه مناسب مناطق مشترک منزل مانند آشپز خانه، حمام و غیره اطمینان حاصل شود (باز بودن پنجره ها)

o اعضای خانواده باید در اتاق مجزا زندگی کنند. اگر شرایط انجام این کار وجود ندارد، باید فاصله بیش از یک متر را با فرد قرنطینه حفظ کنند.

o محدوده فعالیت فرد قرنطینه شده و محدود مشترک با سایر اعضای خانواده با بیمار باید به حداقل رسانده، به ویژه از صرف غذا کنار فرد خود داری کنید.

o لوازمی همچون مسواک، حوله، کارد و چنگال، سرویس بهداشتی، ملحفه و غیره نباید با فرد قرنطینه شده به اشتراک گذاشته شود.

o از ملاقات فرد قرنطینه شده پرهیز کنید.

o پرستار بیمار یک فرد سالم و فاقد بیماری زمینه ای باید باشد. پرستار باید هنگام حضور در اتاق ماسک داشته باشد. پرستار پس از تماس مستقیم با بیمار حتما باید بهداشت فردی را رعایت کند. هر روز با استفاده از مواد ضد عفونی کننده حاوی کلر لوازم اتاق خواب و دستشویی را ضد عفونی کنید.
اطمینان دارم که آنچه درباره این بیماری بیان شد همه آن چیزی نیست که باید برای آن بدانیم، اما در جهت افزایش دانش عمومی بسیار راهگشا و جوابگوی بسیاری از پرسشها است. امید است که با افزایش دانش و اطلاعات از منابع معتبر، بتوانیم با همکاری همه هموطنان چرخه بیماریزایی ویروس را متوقف کرده و از این بحران زیستی با هزینه کمتر و آسانتر عبور کنیم.
منابع:
1-سایت رسمی سازمان بهداشت جهانی
2-سایت رسمی سازمان بهداشت آلبرتا، کانادا
3-دستورالعمل عمومی پیشگیری از ابتلا به COVID-19 ، انتشارات علم و فن آوری شانگهای چین، ترجمه گروه چینی دانشگاه تهران
4-The Lancet journal, COVID-19 Resource Centre

*دکتر افشین نامدار، دانش آموخته‌ی دکترای ایمونولوژی پزشکی از دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، پژوهشگر ایمونوتراپی بیماری‌های عفونی نوزادان و سرطان، انستیتو تحقیقاتی-درمانی کراس، دانشگاه آلبرتا، کانادا