نوروز 1398 خورشیدی بود که خبرها از بارش شدید باران و جاری شدن سیل در گرگان و به دنبال آن محاصره‌ی برج قابوس با آب و سیل حکایت کردند. پیش از سیل نوروز 98 پیِ سازه به فاصله‌ی دو متر بالاتر از سطح آب‌های زیرزمینی بود. بارش‌ها و سرازیر شدن سیل، سطح آب‌های زیرزمینی در این گستره را افزایش داد. همین رویداد سبب افزایش رطوبت در سازه شد چنانکه از یک‌سو نم‌زدگی در جداره‌های این میراث جهانی، به‌ویژه در بخش‌های پایینی، روی داد و از دیگر سو، افزایش سرعت رشد علف‌های هرز و بته‌هایی را سبب شد که روی گنبد مخروطی شکل این اثر جهانی روییده‌اند.
به گزارش خبرگزاری ایلنا، عبدالمجید نورتقانی، مدیر پایگاه میراث جهانی برج قابوس، با اشاره به آنکه اکنون یک سال از جاری شدن سیل در گرگان می‌گذرد، درباره ی شرایط کنونی برج قابوس به ایلنا گفت: «بعد از بارندگی‌های سیل‌آسا در سال 1398، رشد بوته‌ها و درختچه‌ها بر روی گنبد برج قابوس افزایش یافت. هرچند بوته‌هایی که بر روی گنبد روییده‌اند یکی از چالش‌های حفاظتی از گنبد قابوس به حساب می‌آید، اما رطوبت‌های نزولی که به بنا وارد شد چالش مهمتری بود، چراکه آسیب‌رسان شد».
او در ادامه افزود: «مرحله‌ی نخست بوته‌زدایی دستی بود که انجام شد و تمام بوته‌هایی که بر روی گنبد رشد کرده بودند، پیاده شدند. اکنون زیرساخت برای مرمت گنبد رکن، آماده شده است. تعدادی از آجرهایی که در مرمت‌های سال ۱۳۱۸ خورشیدی، بر روی این برنامه نصب شده‌اند، اکنون آسیب دیده‌اند و باید برخی از این آجرها باز شوند تا بتوانیم بندهایی که آسیب دیده‌اند را اصلاح کنیم».
به گفته‌ی نورتقانی در جبهه‌ی باختری (:غربی) به سبب آنکه بیشتر از دیگر بخش‌های سازه در معرض بارندگی قرار دارد همیشه آسیب بیشتری را می‌بینیم. شاید بتوان با این کار جلوی بخشی از نفوذ بارندگی‌ها را گرفت. انتظار می‌رود با اصلاح بندکشی، دانه بوته‌ها، کمتر بین بندها جای بگیرد و رویش بوته‌ها دیگر به آن شکل که اکنون می بینیم، روی ندهد.
باید بکوشیم راهکار دیگری پیدا کنیم
او در پاسخ به این پرسش که آیا سبب اصلی رویش درختچه‌ها بر روی گنبد رکن برج قابوس در بندکشی‌هاست یا مساله به خاکی بازمی‌گردد که فضای بین دو پوسته گنبد را پر کرده، گفت: «تیمی از دانشگاه شهید بهشتی روی فن‌شناسی بنای برج قابوس تحقیق می‌کنند. اینکه بتوانیم بگوییم آیا فضای بین دو پوسته گنبد توسط خاک پر شده است یا خیر نیازمند تحقیق و پژوهش بسیار عمیق است. پیش فرض ما آن است که علت رویش این درختچه‌ها به دلیل خاک نیست و به دلیل جمع شدن دانه‌ها در میان بندهای باز است که از طریق فضله پرندگان به آنجا انتقال پیدا می‌کند. حتی اگر به این نتیجه برسیم که عامل اصلی ممکن است خاکی باشد که در فضایی بین دو پوسته به کار گرفته شده، به تکنولوژی که در آن زمان در ساخت این برج به کاررفته احترام می‌گذاریم و سعی می‌کنیم راهکارهای دیگری پیدا کنیم. در حال حاضر صرفا به فکر اصلاح بندکشی هستیم».
مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد قابوس درباره‌ی وضعیت آجرهای آسیب دیده این اثر جهانی گفت: «برخی آجرها ترک خورده‌اند و در برخی جاها آسیب دیده‌اند. قرار شد با همکاری پایگاه گنبد سلطانیه آجرهای جدید تولید شود؛ چراکه آجرهایی که در گنبد رکن وجود دارد ازجمله آجرهای ریشه‌دار هستند از این رو با کمک پایگاه گنبد سلطانیه و شورای راهبردی این آمادگی و توانایی وجود دارد که بتوانیم نمونه‌هایی از این آجر را تولید کنیم و بخشی از آجرهای آسیب دیده را جایگزین کنیم. تعداد این آجرها بسیار اندک است حتا می‌توان گفت به 20 آجر هم نمی‌رسد».
او در ادامه افزود: «نباید فراموش کرد که این پروسه زمان‌بر است و نیاز است تا داربست، حداقل برای دو سال به دور گنبد قابوس باقی بماند. این در حالی است که در گذشته داربست‌ها نهایتا ۶ ماه باقی می‌ماند و مجبور می‌شدیم داربست‌ها را باز کنیم».
هر چند اکنون داربست به دور برج قابوس کشیده شده اما به گفته‌ی مدیر پایگاه جهانی برج قابوس امکان بازدید از این میراث جهانی وجود دارد و بخش کارگاه مرمت از بخش بازدید جدا شده و امکان بازدید از داخل بنا فراهم است.
نگرانی‌ها از شیوه‌ی مرمت برج کاووس
نورتقانی در پاسخ به این پرسش که با توجه به دشواری‌های که در مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان دیدیم، این نگرانی هست که تعویض آجرهای گنبد برج قابوس نیز مشکل‌ساز شود و چالش‌هایی را پدید آورد، گفت: «تمام پروسه انجام این کار زیر نظر متخصصین انجام خواهد شد. هرچند نگرانی‌های موجود درست است، چراکه مرمت کار بسیار حساسی است، اما نکته‌ای که وجود دارد آن است که شرایط گنبد قابوس با شرایط گنبد مسجد شیخ لطف‌الله متفاوت است چراکه نه‌تنها جنس مصالح متفاوت است و در گنبد قابوس با آجر سر و کار داریم بلکه قبل از آنکه اقدامی انجام دهیم تمام امور را به صورت پایلوت بررسی خواهیم کرد و بعد به سراغ کار عملی می‌رویم. متخصصین بسیار خوبی در این زمینه داریم و با نظارت آن‌ها کار پیش خواهد رفت».
برج قابوس یا گنبد کاووس، بنایی با پیشینه‌ی بیش از هزار سال است که با بلندای 55 متر (ساختمان)، با بلندی 15 متری تپه که پای‌بست آن را به 70 متر رسانده، بلندترین برج آجری جهان نام گرفته است. این برج که در سال 1391 خورشیدی در فهرست آثار جهانی یونسکو ثبت شد، هر سال میزبان شمار زیادی از گردشگران و بازدیدکنندگان است.
