سنگنبشتهها یا همان کتیبهها از آن دسته از یادمانهایی بهشمار میآیند که جزو مدرکهای دست یکمی بوده و سندی زنده و گویا برای واکاوی و شناخت تاریخ است. همچنین این یادگارهای نوشتاری ما را با شرایط زیست، تاریخ اجتماعی و گاه سیاسی، آیینها و آداب گذشتگان آشنا میکند. از همین روی، نزد کارشناسان، زبانشناسان و باستانشناسان از ارزش ویژهای برخوردار هستند.
به گزارش اَمرداد، یکی از ارزشمندترین و مهمترین سنگنبشتهها، آن گروه از سنگنبشتههایی است که بیرون از کاخها، نیایشگاهها، ساختمانها و … نگاشته شده است. زیرا اینگونه نوشتارها به رویدادی ویژه میپردازد و برای واکاوی تاریخ اجتماعی و شناخت آن جایگاه و رویداد رُخ داده، همواره دارای اهمیت فراوانی است. همچنین این گونه از سنگنبشتهها کمک میکند تا ما درک بهتر و ژرفتری(:عمیقتر) نسبت به شرایط اجتماعی و آداب و آیینهای مردمان گذشته داشته باشیم. از سویی، این نمونه از سنگنبشتهها از دیدگاه مطالعات زبانشناسی، باستانشناسی و حتا مردمشناسی دارای ارزش بوده و کاربرد ویژهای برای این گروه از پژوهشگران دارد. اما با این همه در کشور ما، سنگنبشتههایی که به گونهی منفرد پدید آمدهاند، از شرایط حفاظتی خوبی برخوردار نیستند. گاهی این سنگنبشتهها در مکانهایی جای گرفتهاند که امروزه با گسترش شهرنشینی و نبود درک و شناخت ما از این یادگارهای ارزشمند در خطر نابودی و رُبوده شدن جای دارند.
اما سنگنبشتهی پهلوی ساسانی تنگ بُراق که یکی از ارزشمندترین یادمانهای تاریخی فرهنگی کشور و سندی زنده و گویا برای شناخت ما از شرایط اجتماعی آن دوره به شمار میآید، در بدترین شرایط نگهداری و حفاظتی جای گرفته است و بهتازگی حفاران غیر مجاز به آن دستبُرد زده و گودال بزرگی را کنار آن پدید آورده اند. و این کار زنگ خطری است برای این یادمان بیهمتای ملی. انبوه زبالههای گردشگران و مسافران در کنار این یادمان ساسانی ریخته شده و بوی بد آن، دل هر دوستدار تاریخ و میراث ایرانی را به درد میآورد. سرگین(:فضله) پرندگانی که بر روی درخت بالای سر این یادمان، لانه کرده و هر روزه بر روی این یادمان میریزد، آرام آرام مایهی پوسیدگی این سنگ نبشته خواهد شد. زیرا به باور کارشناسان و مرمتگران، سرگین پرندگان و جانوران از مواد شیمیایی و اسیدی تشکیل شده که برای یادمانهای سنگی بسیار زیانآور است. گذشت زمان و شرایط محیطی و آب و هوایی، انگیزهای شده تا نوشتههای روی این سنگ، آرام آرام کمرنگ و ناخوانا شود. لبههای این سنگنبشته با گذشت زمان و با دخالتهای انسانی، شکسته شده و بخشهایی از نوشتههای آن از میان رفته است. بخشی از سنگ پشت این اثر، شکسته شده و تهدیدی جدی برای این یادمان به شمار میآید. همچنین نباید فراموش کرد که چندین سال پیش، تاراجگران پایین این سنگ نبشته را به بهانههای نادرست و خیالانگیز یافتن گنج، منفجر کرده بودند. با این همه و با وجود آگاهی سازمان میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی از این رُخدادها، روشن نیست که چرا میراث فرهنگی به این یادمان ارزشمند، هیچگونه نگرشی نداشته و آن را در گوشهای به حال خود رها کرده است.
سخن در خُور نگرش(:نکته قابل تامل) این است که نگارنده در سه سال گذشته و در بازدیدهای میدانی هر سالهی خود، دشواریهای این یادمان ملی را به آگاهی مدیران و سرپرستان(:مسوولان) رسانده و حتا نگارههای آن را چاپ کرده و به مدیرکل میراث فرهنگی استان داده و خواستار رسیدگی و جابهجایی آن به گنجخانهی(:موزه) سنگ شیراز شده است. اما نه تنها میراث فرهنگی، هیچ نگرشی به این یادمان نداشته، بلکه گویا در خواب زمستانی به سر برده و هنوز بیدار نشده است! پیشتر نیز، دکتر علی رضا جعفری زند، باستانشناس به انگیزهی در خطر بودن این اثر و مکان جایگیری و وضعیت بسیار بد آن در گفتوگو با اَمرداد خواستار جابهجایی این سنگنبشته به گنجخانهی سنگ شیراز شده بود. موضوعی که گویا برای میراث فرهنگی هیچ اهمیتی نداشته و به آن بیتوجهی میکند. این در حالی است که هنوز کُنشگران(:فعالان) میراث فرهنگی، خاطرهی تلخ نابودی سنگ نبشتهی هخامنشی جزیرهی خارک را از یاد نبردهاند. و روشن نیست که تا کِی بنا است چوب ندانمکاریها و سُستیهای مدیران را خورده و تاوان آنان را پرداخت کنیم. در پایان نیز، این یادگارهای نیاکانی و هویت و شناسنامهی مردمی با فرهنگ است که از میان رفته و برای همیشه به تاریخ خواهد پیوست.
هم اینک باید چشم به راه بود و دید که آیا این بار سازمان میراث فرهنگی با نگرش به در خطر بودن این سنگنبشته و کَندوکاوهای غیرمجاز در کنار آن، باز هم پافشاری(:اصرار) بر ماندگاری این یادمان در این شرایط خطرناک را دارد و به سادگی از کنار این موضوع خواهد گذشت؟
به گزارش اَمرداد، سنگنبشتهی پهلوی ساسانی تنگ بُراق به فرمان شاهپور یکم تراشیده شده و دربارهی تیراندازی و توانایی این شاهنشاه ساسانی در پرتاب تیر است که در گردشگاهی طبیعی به نام «تنگ بُراق» جای گرفته و در 16 دبیره(:خط) نگاشته شده است. این یادمان در 23 مهرماه 1376 خورشیدی با شمارهی 1929 در سیاههی یادمانهای ملی به ثبت رسیده است.
در زیر نگارههایی را که به تازگی گرفته شده است، ببینید :
حفاری غیرمجاز کنار اثر که به تازگی انجام شده و خطری بزرگ برای سنگ نبشته شاهپور به شمار می آید
وضعیت اندوهبار جایگیری سنگ نبشته پهلوی تنگ براق دل هر دوستار تاریخ و فرهنگ ایرانی را به درد می آورد
بخش هایی از لبۀ اثر که به مرور زمان شکسته و از میان رفته است
بخش هایی از پشت سنگ نبشته که به تازگی شکسته است.
سنگ نبشته ساسانی شاهپور یکم در میان انبوه زباله ها در گوشه ای به حال خود رها شده است
وضعیت اندوه بار یادمان 1700 ساله، نشان از بی توجهی مدیران میراث فرهنگی است
فضله پرندگان بر روی اثر سنگی فرسایش آنرا به تدریج به دنبال دارد
فرتورها از سیاوش آریا است.
6744
