دره ارغوان؛ کران تا کران به رنگ بنفش

حتا تصورش نیز روان را آسودگی می‌بخشد: دشتی سرشار از درختچه‌های ارغوانی! درخت ارغوان در زیبایی کم‌مانند است. رنگ بنفش آن طبیعت را خودنمایی و رنگی شادی‌آور می‌دهد. دشت‌های ارغوانی ایران کم‌شمار نیستند. اما ارغوان‌هایی را که در طرقبه می‌توان یافت، گویی رنگ‌و‌رویی دیگر دارند و دلپذیرتر به چشم می‌آیند. دشت ارغوانی آنجا، به دره‌ای می‌رسد که چشم‌نواز است و گردشگاهی برای بسیاری از آن‌هایی که می‌خواهند زیست‌بوم سرزمین‌مان را بهتر بشناسند.

برای رسیدن به دشت و دره‌ی ارغوان باید به ییلاقات طرقبه و جاغرق، در استان خراسان رضوی رفت. چهار کیلومتر دورتر از طرقبه، در راهی که از طرقدار به روستای کلاته آهن می‌رسد، دره‌ی زیبای ارغوان که نامش نیز خوشایند و شادی‌بخش است، دامن گسترده است.
طرقبه سرسبز و ییلاقی است؛ بسیار خوش آب‌و‌هوا، اما با زمستان‌هایی پُربارش و برف اوبار. گستره‌ی کوهستانی طرقبه از باختر به بینالود می‌رسد. بینالود با بلندایی بیش از 3 هزار متر، مرز طبیعی شهرستان‌های مشهد و نیشابور است.
روستای کلاته آهن در 9 کیلومتری جنوب باختری شهرستان طرقبه جای گرفته است. پیش از رسیدن به این روستا، راهی فرعی هست که پایان آن به دشتی گسترده و بسیار دل‌انگیز به نام دشت ارغوان راه می‌بَرد. این دشت، مالامال از درخت‌ها و گل‌های ارغوانی است. آن سوتر از آن به دره ارغوان می‌رسد که هم آب و هوایی فرح بخش دارد و هم چشمه‌ای سیراب‌ساز.

می‌گویند که در همه‌ی کشور نمی‌توان رویشگاهی زیباتر و ارزشمندتر از دشت ارغوان طرقبه پیدا کرد. آنجا بهترین گستره‌ی رویش درختان ارغوانی است. در سراسر ایران پهنه‌هایی که آکنده از ارغوان باشند، کم نیستند. اما دشت ارغوان طرقبه چیز دیگری است!
در آن دشت تا چشم کار می‌کند گل‌های ارغوانی است. بالای دره و بر روی صخره‌ها نیز رویش این درخت بارور و گل‌های خوش آب‌و‌رنگش را می‌توان دید. آن گستره 130 هزار هکتار است که 10 هزار هکتار آن تراکم بسیار رویش ارغوان دارد و از این دید بی‌مانند است.
ارغوان درخت گل‌داری است. شاید بهتر باشد آن را درختچه بدانیم تا درخت. برگ‌هایش کناره‌های صاف دارد و به شکل قلب است. خوشه‌های ارغوانی، پیش از رویش برگ‌های سبز، همه‌ی درختچه را می‌پوشانند. نخست گل‌ها سر برمی‌آورند و سپس برگ‌ها.
درختچه‌ی ارغوان بلندایی میان 3 تا 10 متر دارد. به شکل دایره‌ای هستند و شاخه‌هایی دارند که چندان نظم‌پذیر نیستند. درختچه ارغوان به راستی زیباست اما زیبایی افزون‌تر آن‌ها را زمانی می‌توان دید که به گل‌دهی می‌رسند. یک هفته زمان می‌بَرد که این درختچه گل‌دهی را آغاز کند و به پایان برساند. چه دیدنی است آن زمان کوتاه!

اما دره ارغوان تنها یک ماه در سال ارغوانی است. در اردیبهشت‌ماه، دره آکنده از ارغوان می‌شود و باید در همین زمان به دیدن آن رفت.
از دو راهی طرقدار و روستایی در هفت کیلومتری جنوب غربی آن، به نام جاغرق، راهی به سوی دره ارغوان کشیده می‌شود. رسیدن به دو راهی، مسیری پُرپیچ‌وخم است و شیب‌دار. اما پس از آن، شیبی ملایم به سوی بالا دیده می‌شود که گذر را آسان می‌سازد. در ادامه باید از رودخانه گذشت. رد شدن از این رود، دشوار نیست. سنگ‌های کوچک و بزرگ کنار رود نیز راه را سخت‌گذر نمی‌سازند.
اگر یکسره دره پیموده شود، 30 تا 40 دقیقه بیش‌تر زمان نمی‌بَرد. آن گاه است که چشم‌اندازی زیبا از درختان بلند چنار و رود زلال و جاری و چشمه‌ای خُنک، ارمغان گردشگران می‌شود. چشمه‌های جوشان، از دل کوه راه می‌افتند و به رودخانه می‌ریزند. پایان دره، آکنده از آن چشمه‌های فرحناک و دل‌انگیز است. خنکای چشمه‌ها خستگی راه را که چندان هم نیست، می‌گیرد و هوایی دلپذیر می‌بخشد.
هوای دره به سبب همان رودخانه و چشمه‌ها دلپذیر است و از هوای مشهد همواره سردتر. ریزش‌های بهاری نیز اندکی سرمای دره را بیشتر می‌کنند و برکه‌های آب شیرین پدید می‌آورند.
گونه‌های جانوری دره ارغوان شماری از جوندگان و خزندگان هستند و پرنده‌هایی که بال‌زنان از دره می‌گذرند. تالاب فصلی دره ارغوان نیز از دیگر خودنمایی‌های آن است و زیبایی‌هایی که آن را دلپذیریِ افزون‌تری می‌دهد. خاک دره در بیش‌تر جاها آهکی است و مناسب برای رویش درختچه‌های ارغوانی.

دره ارغوان از آغاز بهار تا پایان اردیبهشت‌ماه دیدنی‌تر از هر زمان دیگری است. گل‌های ارغوانی پوششی بنفش رنگ به دره می‌دهند و برای گردشگری دلخواهش می‌سازند. در نوروز 1397 خورشیدی، 25 هزار گردشگر و طبیعت‌گرد از دره ارغوان دیدن کردند (خبرگزاری ایرنا). اما بهار امسال به سبب گسترش کرونا، دره بازدیدکننده‌ای نداشت و باید چشم به‌راه گذر از این بیماری فراگیر بود تا باز دره ارغوان مالامال از گردشگرانی بشود که بخشی از زیبایی زیست‌بوم ایران را در آنجا می‌بینند. این را نیز یادآوری کنیم که از ویژگی‌های دره ارغوان، پاکیزگی چشمگیر آن است.

مردمانی که در پیرامون دره ارغوان زندگی می‌کنند به هنری آراسته‌اند که به آن «ارغوان بافی» می‌گویند. آن‌ها از شاخه‌های نرم درختچه‌های ارغوان، سبدهایی زیبا می‌سازند که آوازه‌ی بسیاری دارد. به این صنعت دستی، ارغوان‌بافی یا سبدبافی می‌گویند.
دره ارغوان را گاه جنگل ارغوان هم می‌نامند. در سال 1393 خورشیدی، ثبت این دره به نام اثر طبیعی ملی، پیشنهاد شده است.
*یاری‌نامه: تارنمای «تی 4 تی» و گزارش خبرگزاری «ایرنا».