امسال که شورای شهر روز 14 مهر را با انگیزههایی به عنوان روز تهران برگزید، انجمن هم به کرنش رای گروهی از نمایندگان مردم، پذیرفت از حق نخستین خود چشمپوشی کند ولی انتظار میرفت جنبشی از سوی پیشنهاد دهندگان انجام شود.
سخنان بالا را علیرضا قهاری فرنشین انجمن مفاخر معماری در روز گرامیداشت تهران در موزه دینی امام علی (ع) بیان کرد و گفت: «در جهان برای هیچکدام از پایتختها روز ویژهای نامگذاری نشدهاست. هر گاه که ما کاری را خود انجام میدهیم برایش ارزش نمیگذاریم و هر زمان دیگران کاری کردهباشند آن را بزرگ میدانیم.
من از مسوولان شهر گله دارم، خود موضوعی را تصویب میکنند و سپس به امید پروردگار رهایش میکنند.»
علیرضا قهاری، فرنشین انجمن مفاخر معماری
وی نادیده گرفتهشدن این روز را سیاسی خواند زیرا چنین رخدادی وابسته به 15 میلیون تن است و نمیتوان بهآسانی از آن چشمپوشی کرد و باید پاسخگو باشند.
قهاری از انگیزه گزینش روز نخست آبان در چند سال پیش گفت: «پنج سال پیش به کوشش بزرگان معماری «موسسه تهران، مطالعات کلان شهر» را راهاندازی شد از نخستین برنامههایش نامگذاری یک روز برای تهران بود. شش ماه برای گزینش روزی شایسته پژوهش کردند؛ از دیدگاه سیاسی، طبیعی، جغرافیایی و تاریخی مورد بررسی قرار گرفت و روز نخست آبان برگزیده شد.»
آقا محمدخان هیچگاه گمان نمیکرد تهران به این شمار جمعیتی برسد
ناصر تکمیل همایون تاریخنویس و تهرانپژوه چهارده مهر برابر با روز تهران را حکومتی خواند و بهتر دانست یک روز ملی و مردمی برگزیدهشود:«تهرانی که آقا محمدخان پایتختش خواند، 50 هزارتن جمعیت داشت ولی هماکنون به 15 میلیون تن رسیدهاست. آقا محمدخان هیچگاه گمان نمیکرد تهران به این شمار جمعیتی برسد.
آقامحمدخان جایی را برگزید که از سه سوی کوه آن را فراگرفته و سربازهای وی، عربهای ورامین و سربازهای حکومت پیشین از آن پاسداری میکردند. آن روزگار زمین، آب و باغهای تهران برای چنین شماری بس بود ولی اکنون وضعیتی پیدا کرده که در هیچ جای جهان مانندش دیده نمیشود.»
وی در ادامه افزود که پیشتر پژوهشهای بسیاری از تهران صورت نگرفتهبود ولی امروز از دیدگاههای گوناگون بررسی شدهاست:«در فرانسه چند سال پیش گردهمایی برای دویستمین سال تهران برگزار شد و زندهیاد محمود بروجردی که آنزمان سرپرست پژوهشکده علوم انسانی بود به من گفت بهآنجا بروم ولی روادید داده نشد و هنگامی که متن سخنرانیها به دست ما رسید برگردان کردیم، از آن هنگام تهرانپژوهی در سازمان آغاز شد و شوربختانه هنگام دیگرگونی سرپرست سازمان کار بسته شد و خوشنویس که در جریان پژوهشها بود، پیشنهاد ادامه پژوهش را در دفتر پژوهشهای فرهنگی داد؛ اکنون 20 کتاب آماده شده که نیاز به پشتیبانی مالی دارد.»
ناصر تکمیل همایون، تهرانپژوه و استاد دانشگاه
نه سیاست گذاشت به دانش برسیم و نه دانش گذاشت به سیاست برسیم
تکیمل همایون در تهرانپژوهی از محله به محله، مانند چالهمیدان، سنگلج و اودلاجان گفت و کار نیکوتر اینکه شهرستانیها هم چنین حرکتی را آغاز کردهاند.
او در بخش دیگر سخنانش اشاره به کتاب «روایت تهران» به نویسندگی محمد بهشتی کرد: «بهشتی یکی از تهران مداران است و تاکنون هر چه گفته، درست بودهاست؛ من چندین بار خواهش کردم درباره تهران بنویسد کتاب «داستان تهران» را پیش از انتشار خواندم و برایم جالب بود. بهشتی منظومهنگر است و در نوشتهاش هم منطقه، جغرافیا و هم ایران و در نهایت از جهان بیان کردهاست. در چهل سال گذشته یک تن را چنین دیدم، دکتر «علیاکبر سیاسی» سرپرست دانشگاه تهران بود وی همزمان وزیر فرهنگ، سرپرست دانشکده ادبیات، استاد روانشناسی ما بود و همان هنگام کتاب هم مینوشت. در حالیکه هر کس کار اجرایی میکند کمتر زمان برای کارهای دیگر دارند.
استاد جامعه شناسی ما یک روز سرکلاس گفت نه سیاست گذاشت به دانش برسیم و نه دانش گذاشت به سیاست برسیم. شوربختانه این مشکل در ایران وجود دارد و کارهای اجرایی بسیار دست و پاگیر است.»
اندیشهورزان بر جامعه تاثیرگذار هستند
در ادامه نشست اسکندر مختاری مهراز وکارشناس میراث فرهنگی و استاد دانشگاه دیدگاه خود را درباره کتاب «داستان تهران» گفت: «ما همیشه از بهشتی انتظار اندیشهورزی داریم موضوعی که امروز کمتر دیده میشود، اندیشه ورزان بر روی جامعه تاثیر میگذارند. در پشت کتاب تهران اندیشهای است که از دانش یک تن نسبت به موضوعات گوناگون سرچشمه میگیرد. بهشتی هنگامی که در سینما، میراث فرهنگی و چه در موضوع شهرسازی کوشش میکرد، امید بسیاری از کارشناسان بودهاست و شوربختانه بهشتیِ نویسنده، بهشتیِ ناشناختهای است.»
ری، بستر و مادر تهران است.
اسکندر مختاری، استاد دانشگاه و کارشناس سازمان میراث فرهنگی
مختاری تهرانپژوهی امروز را به ویژه در بخش باستانشناسی بیمانند خواند: «امروز تهران را با آقامحمدخان شناختن موضوعی غیردانشی است. تهران ترکیبی از شمیران، تهران و چشمهری است؛ ری بستر و مادر تهران است.
در تهران آثاری از روزگار مادها، اشکانیان و ساسانیان یافت شده که در دوره مغول ویران میشوند و دوباره از پاجوش تمدن ری، تهران برمیخیزد.
یکی از رخدادهای امروزین تهران که در جاهای دیگر کمتر دیده میشود، توجه به تاریخ، دیگرگونیهای اجتماعی و فرهنگی دوره معاصر است. دانشجویان نیز سفرنامهها را بیشتر از گذشته کنکاش میکنند برای نمونه پایان نامه یکی از دانشجویان درباره بانوانی است که در دوره قاجار به ایران آمده و توانستهاند به اندرونی راهی پیدا کنند.»
تهران زادگاه تاریخ دیگرگونیهای معماری و شهرسازی ایران است
وی تهران را زادگاه تاریخ دیگرگونیهای معماری و شهرسازی ایران دانست و تهرانپژوهی را یک رشته جداگانه خواند که دکتر تکمیل همایون، زندهیاد کریمان و مصطفوی پیشکسوت در این رشته هستند و در معماری دوران تحول نیز سروشیان، شافعی و ویکتور دانیل کوشا هستند.
این استاد معماری از کتابهایی که درباره تهرانپژوهی به چاپ رسیده گفت: «دفتر نشر پژوهشهای فرهنگی، سازمان زیباسازی شهرداری تهران کتابهایی را پراکنش کردهاند و بنیاد ایرانشناسی سه کتاب نفیس از بازار، مسجدها و امامزادههای تهران چاپ کردهاست.
تصویرهای گردآوری شده بهوسیله زندهیاد ذکا و محمدحسن سمسار در کاخ گلستان نگهداری میشود و سمسار سیمای تهران و کاخ گلستان را ادامه داد که به عنوان معتبرترین اسناد تصویری بهشمار میآیند و روزگاری دیگر به وسیله پاکزاد و تهامی این کار ادامه پیدا کرد. فیلمها هم میتواند به عنوان سند درباره خانههای مدرن، زندگی، آداب و پیوندهای مردم با یکدیگر مورد بررسی قرار بگیرند.»
وی از سازمانهای تهرانپژوهی نام برد: «در سازمان «مطالعات تهرانپژوهی» که بیشتر موضوعات اجتماعی تهران بررسی میشود، سازمان «نفس» درباره زیستبوم تهران کوشا است.
خبرنگاران تهرانپژوهان آگاه که خدمتهای بسیاری براین شهر کردهاند. بیگمان موثرترین کنشگران در حوزه تهرانشناسی و پاسداری از میراث شهر تهران، خبرنگاران هستند.»
مختاری گفت که دانشجویان نیز تشنه پژوهش هستند ولی دانشی وجود ندارد که تشنگی آنان را بهسرانجام برساند و شوربختانه این انرژیها هدر میروند بنابراین تهران بیپناه نیست ولی خبر اول نیست.
محمد بهشتی، فرنشین پژوهشکده میراث فرهنگی و نویسنده کتاب «داستان تهران»
فرتورها از مارال آریایی است.
6744
