شامگاه آدینه، هفدهم امردادماه یکی از سازه‌های الحاقی در حیاط باغ‌موزه‌ی نارنجستان شیراز که به کافی‌شاپ تبدیل شده بوده، در آتش سوخت و به‌شماری از درختان که میراث طبیعی این مجموعه‌ی ملی است، آسیب رسانید.
به گزارش امرداد، باغ- کاخ قوام که امروزه به موزه‌ی نارنجستان پرآوازه است و یکی از ارزش‌مندترین یادمان‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی دوره‌ی قاجاریه و شهرستان شیراز به‌شمار می‌آید، شامگاه آدینه 17 امردادماه بر اثر اتصال سیم کابل برق در یکی از سازه‌های الحاقی چوبی (آلاچوب) که به کافی‌شاپ تبدیل شده و در حیاط و نزدیکی ورودی ساختمان تاریخی قرار داشته، در آتش سوخت. هرچند که خوشبختانه نیروهای آتش‌نشانی بسیار زود و فوری به جایگاه آتش‌سوزی رسیده و آن را خاموش کرده و نگذاشتند که به ساختمان تاریخی و بخش زیرزمینی که گنجینه‌ی ارزشمندی از آثار هنری، تاریخی و فرهنگی است، آسیبی وارد آید، ولی به شماری از درختان و در واقع، میراث طبیعی و سبز و زندگی‌بخش مجموعه آسیب‌های برگشت‌ناپذیری وارد شده است.
در گام نخست آن‌چه که در یادمان‌های تاریخی و فرهنگی بسیار اهمیت دارد و چند سالی است که به خواست کُنش‌گران میراث فرهنگی و کارشناسان امر تبدیل شده است، جستار ایمنی در مجموعه‌های تاریخی و ملی بوده است. زیرا رویدادهای ناگهانی (:غیرمنتظره)، همیشه بوده و این‌گونه پیشامدها، هیچ‌گاه خبر نمی‌کند و در چندین دقیقه، امکان بروز رخدادی ناگوار و برگشت‌ناپذیری وجود دارد. بی‌گمان بزرگ‌ترین و دردناک‌ترین رخداد آتش‌سوزی در کشور در بازار تاریخی و جهانی تبریز بود که کام کنشگران و دوست‌داران میراث فرهنگی را تلخ کرد. اما درد مشترک این نمونه از آتش‌سوزی‌ها، نبود ایمنی و ارج‌نگزاشتن به قانون‌های میراث فرهنگی است که کنشگران میراث فرهنگی و رسانه‌ها بارها، این جستارها را گوشزد کرده و خواستار توجه سرپرستان و مسوولان یادمان‌های تاریخی و فرهنگی شده‌اند. با این‌همه، هم‌چنان بیننده‌ی بی‌توجهی و ساده و سرسری‌گرفتن جستار نبود ایمنی در یادمان‌های تاریخی و فرهنگی بوده و هستیم.
آتش‌سوزی در حیاط موزه‌ی نارنجستان، شاید زنگ خطری باشد
اما جدا از نبود ایمنی در بیشتر یادمان‌های تاریخی و فرهنگی کشور و شهرستان شیراز به‌ویژه یادگارهایی که در اختیار دیگر نهادها، ارگان‌ها و سازمان‌های دولتی و مالکان خصوصی است، سرپیچی از قانون‌های میراث فرهنگی و ارج‌نگذاشتن و پاس‌نداشتن ضابطه‌های میراث فرهنگی است. موضوعی که در این‌جا، دارای اهمیت به‌سزایی است، خدمات گردشگری و زیرساخت‌ها و فراهم‌سازی آن در یادمان‌های تاریخی و فرهنگی است که در چندین سال گذشته، بیننده‌ی نوعی سردرگمی و در واقع، سرپیچی از قانون‌های میراث فرهنگی در بیشتر یادگارهای تاریخی- فرهنگی کشور بوده و هستیم. بیشتر نهادها و سازمان‌هایی که یادمان‌های تاریخی را در اختیار و سرپرستی آن‌ها را بر دوش دارند، با نام رونق گردشگری و زیرساخت‌های آن و ارایه‌ی خدمات رفاهی، بدون نگرش به قانون‌های میراث فرهنگی و گرفتن پروانه‌ی (:مجوز) کار از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، شوربختانه خودسرانه اقدام به پدیداری سازه‌های زشت و نازیبا و ناهمخوان و الحاق آن در حیاط و مجموعه‌های تاریخی- فرهنگی می‌کنند.
برپایه‌ی قانون، هر کاری هرچند اندک و کوچک که بخواهد در یادمان‌های تاریخی-فرهنگی انجام شود باید از وزارت میراث فرهنگی پروانه و تاییدیه‌ی کار داشته و طرح مورد نظر به تصویب کارشناسان آن وزارت‌خانه رسیده باشد. همچنین سرپیچی از قانون، تخلف به‌شمار می‌آید و گاهی نیز که به یادمان تاریخی آسیب برساند، برای آن جرم در نظر گرفته شده است. با این‌همه، هم‌چنان بیننده‌ی سرپیچی از قانون و ارج‌نگذاشتن به ضابطه‌ها هستیم.
در باغ‌موزه‌ی نامدار به نارنجستان شیراز یکی از تخلف‌های آشکار که انگیزه‌ی آتش‌سوزی رخ‌داده در آن مجموعه شده بود، پدیداری سازه‌های چوبی ناهمخوان و ناهمگون با یادمان تاریخی بوده که بدون پروانه از وزارت میراث فرهنگی در چندین سال پیش برپا شده و با وجود نامه‌نگاری‌های میراث فرهنگی و مخالفت با پدیداری آن و درخواست جمع‌آوری، هم‌چنان برپا است تا این که چند روز پیش، یکی از آن سازه‌ها که به کافی‌شاپ تبدیل شده بوده، در آتش سوخت.
ابلاغیه سازمان آتش‌نشانی درباره‌ی ناایمن بودن سازه‌های الحاقی در حیاط موزه‌ی نارنجستان
سخن درخور نگرش و بسیار بااهمیت این است که سازمان آتش‌نشانی درباره‌ی ایمن نبودن این سازه‌های چوبی و الحاقی در حیاط موزه‌ی نارنجستان شیراز در شهریورماه سال 1396 خورشیدی در نامه‌ای به شهرداری هشدار داده و ناایمن بودن آن‌ها را ابلاغ کرده است. در این گزارش به مواردی همانند اصلاح سیستم اعلام حریق و خطر وجود لامپ‌های آویز اشاره شده است و حتا زمانی چهل‌روزه برای اصلاح موارد موجود در نامه، تعیین شده بوده است. اما شوربختانه با گذشت سه سال از این نامه و ابلاغ آن به شهرداری، هم‌چنان بندهای نامه و مفاد آن، رعایت نشده و سرپرستان امر به قانون ارجی ننهاده و سرپیچی از ضابطه‌ها کرده‌اند که باید پاسخ‌گو باشند. باید دانست که اگر آتش‌سوزی بزرگ‌تر و گسترده‌تر بود و به ساختمان تاریخی و اشیای موزه‌ای آسیب می‌رسید، به‌راستی چه کسی پاسخ‌گو بوده و چه کاری می‌توانستیم انجام دهیم جز افسوس و دریغ و نگاه‌کردن به پایمالی هویت و شناسنامه‌ی مردم یک شهر.
همچنین اداره‌ی کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، بارها مخالفت خود را درباره‌ی پدیداری سازه‌های الحاقی موجود در حیاط موزه‌ی نارنجستان شیراز به‌روشنی اعلام کرده است و خواستار برچیدن دیگر سازه‌های الحاقی در حیاط و رو به‌روی ساختمان تاریخی مجموعه شده است.
میراث طبیعی ارزشمندی که در آتش سوخت
در باغ موزه‌ی نارنجستان شیراز درختان نارنج، کاج و نخل فراوانی نگهداری می‌شود که برخی از آن‌ها زیستی به‌اندازه‌ی زندگانی باغ دارند. همچنین در نیمه‌ی دهه‌ی چهل خورشیدی، آرتور پوپ که سرپرستی «موسسه‌ی آسیایی پروفسور پوپ» را بر دوش داشته، شماری درخت از همان نمونه‌های پیشین در باغ می‌کارد. شوربختانه در آتش‌سوزی شامگاه آدینه هفدهم امردادماه، آسیب‌های برگشت‌ناپذیر و جدی به‌شماری از درختان نارنج و نخل محوطه‌ی باغ وارد شده است که میراث طبیعی و ارزشمند این یادمان تاریخی- فرهنگی و شهرستان شیراز به‌شمار می‌آید. به باور برخی از دوست‌داران زیست‌بوم، ساقه‌ی نخلی که در آتش سوخته و آسیب دیده است از دید بلندا در جنوب کشور کم‌مانند و یا شاید بی‌مانند باشد و نمونه‌ای از این درخت نخل بسیار ارزشمند و کهن، کم‌تر وجود دارد. از سویی، درخت نارنج کوچکی کامل در آتش سوخته است.
باید دانست که درختان این یادمانی تاریخی، طبیعی دست کم از 50 سال تا بیش از 100 سال عمر دارند و حفظ و نگهداری آن دارای اهمیت بسیار فراوانی است. از همین‌روی، جدا از جستار میراث فرهنگی در این رخداد ناگوار، میراث طبیعی در خطر بوده و آسیب دیده است که موضوع ایمنی در یادمان‌های تاریخی- فرهنگی را بیش از پیش گوشزد می‌کند. همچنین باید دانست که سازه‌های الحاقی و ناهمخوان فراوانی در یادمان‌های تاریخی کشور و شهرستان شیراز از جمله در آرامگاه سعدی، آرامگاه حافظ (کافی شاپی که بسیار زشت و نازیبا است) و ارگ کریم‌خانی وجود دارد که باید برچیده شده و یا به ریخت کوچک‌تر و زیباتری و همگام با قانون و ضابطه‌ی میراث فرهنگی برپا شوند.
به گزارش امرداد، نارنجستان قوام که آن را باغ قوام و بیرونی قوام نیز می‌نامند، از یادمان‌های تاریخی شیراز در کوی قدیمی «بالا کفت» و در خیابان لطفعلی‌خان زند کنونی و نزدیکی خیابان «در شیخ» جای دارد. نارنجستان قوام از جمله یادمان‌های تاریخی دوران قاجاریه است که از سال 1290 مهی (:قمری) از سوی علی‌محمدخان قوام‌الملک ساخت آن آغاز و در سال 1305 مهی به‌وسیله‌ی فرزندش محمدرضا خان قوام‌الملک به‌پایان رسید. این باغ که جایگاه فرمانروایی قوام‌الملک بوده، به انگیزه‌ی درختان نارنج فراوانی که در آن کاشته شده به «نارنجستان» نامدار شده است.
در سال 1345 خورشیدی این یادمان تاریخی و طبیعی به‌وسیله‌ی «ابراهیم قوام» به دانشگاه پهلوی (شیراز کنونی) و موسسه‌ی آسیایی پروفسور پوپ پیشکش شد. در سال 1347 خورشیدی آثار هنری پروفسور پوپ که در برگیرنده‌ی هزاران قطعه عکس و صنایع‌دستی کشورهای ایران، چین، ژاپن و … بود در زیر زمین ساختمان به‌نمایش گذاشته شد و پس از آن به موزه تبدیل گردید.
هم‌اینک موزه‌ی نارنجستان دارای نسخه‌های خطی کهن و ارزشمندی به دبیره‌ی (:خط) پهلوی ساسانی و اوستایی، کوزه و آوندهای (:ظروف) تاریخی، بشقاب‌های ارزشمند دوران اسلامی، سکه‌های تاریخی، آتشدان سنگی ساسانی بسیار ارزشمند و … است. همچنین ساختمان تاریخی مجموعه از دید هنری بسیار دارای اهمیت است. گچ‌بری، آینه‌کاری، نقاشی، کاشی‌کاری، آجرکاری و منبت‌کاری‌های آن در نوع خود بی‌همتا است.
نارنجستان قوام با شماره‌ی 1073 در اَردیبهشت ماه 1354 خورشیدی به ثبت ملی رسیده است و همه روزه پذیرای گردشگران و مسافران فراوانی از جای‌جای کشور است.
فرتورها رسیده است.
4090
