میراث فرهنگی ما همواره آکنده از خبرهای خوش و ناخوش است. خبرها گاه امیدبخش است و بیشتر نگرانکننده و همراه با هراس از رها شدنها و بیتوجهی به آثار تاریخی و فرهنگی. یادآوری خبرهای که در هفتهی گذشته بر میراث کهن ما گذشته است پافشاری بر این نکته است که یادمانهای تاریخی و فرهنگی نیاز به نگاهبانی افزونتر و دلسوزانهتر دارند یا دستِکم این نکته را روشن میکند که مسوولان میراث تاریخی کشور چگونه خویشکاری خود را انجام دادهاند، یا خواسته و ناخواسته از خویشکاری خود چشمپوشی کردهاند.
آنچه در دنباله آمده است بخشی از رخدادهای میراث فرهنگی و تاریخی است که در هفتهی گذشته روی داده است.
کاوشها و یافتههای باستانشناسی
دریچه حیاط خاوری آپادانا کشف شد؛ در هفتهی گذشته خبرهایی از کاوش در آپادانا و یافتههای نو به گوش رسید. یک نمونهی آن، سخن سرپرست تیم کاوش آبراهههای تختجمشید بود. او دربارهی آن یافتهها گفت: «یکی از دریچههای حیاط شرقی کاخ آپادانا مربوط به دوره هخامنشی در واپسین روزهای فصل چهارم کاوش آبراهههای تختجمشید کشف شد. این دریچه که در بخش خاوری کاخ آپادانا کشف شده است، در دوران هخامنشی برای دفع آبهای سطحی این حیاط ایجاد شده و پس از این دوره، با توجه به ویرانی مجموعه پنهان شده بود. اندازه این دریچه همچون دیگر دریچههای کشفشده ۴۰ در ۴۰ سانتیمتر است، این دریچه نیز سطح حیاطها و فضاهای تختجمشید را به آبراهههای زیرزمینی متصل میکند» (ایرنا؛ 17 شهریور).
اسکلتهایی که در تپه اشرف بهدست آمد؛ درحالی که هفتمین فصل کاوش در تپه اشرف به روزهای پایانی خود نزدیک میشود، به تازگی اسکلت یک بانوی جوان دیگر و البته جمجمهای نامتعارف که گمان بُرده میشود، متعلق به یک معلول از دورههای پیش از اشکانیان باشد، بهدست آمد. علیرضا جعفریزند، سرپرست هیات باستان شناسی تپه اشرف، در این باره گفت: «در نزدیکی تدفین دوم که بانویی نوجوان بود، اسکلت بانوی جوان دیگری را پیدا کردیم. این اسکلت مربوط به بانویی جوان در حدود ۱۸ تا ۲۴ سال است. به فاصله حدود یک متری از اسکلت سوم که بدست آوردیم، با جمجمهای روبه رو شدیم که فک پایین ندارد و نصفه است. جمجمه نصفه نیز بسیار عجیب است، چراکه به لحاظ فیزیکی حالت نارسایی در جمجمه دیده میشود. احتمال میدهیم مربوط به یک فرد معلول باشد. البته این جمجمه در عمق یک متر و بیست سانتی متری پیدا شد که متاخرتر از لایههای اشکانی است. هنوز نمیدانیم متعلق به یک زن است یا یک مرد» (ایلنا؛ 18 شهریور).
دست درازی به میراث تاریخی
خانه آقاجان نسب خدشهدار شد؛ ویرانی سازههای تاریخی و ساختن بناهای تازه در استان مازندران کم روی نمیدهد. یکی از این بناها «خانه آقاجان نسب» بابل است که مرمت شده و برای پذیرایی از گردشگران به بهرهبرداری رسیده است. اما در کنار این بنای تاریخی، ساختمانی نیز در حال ساخته شدن است که سبب شده تا حریم و عرصه خانه آقاجان نسب را خدشهدار کند؛ رویدادی که از زیباییهای این خانه تاریخی میکاهد و چهبسا خطرهایی برای آن نیز داشته باشد. همچنان که بخشی از دیوار این بنا نیز در پی این ساختوساز ویران شده است (خبرگزاری مهر؛ 15 شهریور).
از خبر ساخت سوله در تختجمشید تا تکذیب آن؛ مدیر پایگاه میراث جهانی تختجمشید در واکنش به انتشار خبری مبنی بر ساخت سوله بهمنظور استفاده برای ساختمان اداری و پژوهشی در حریم درجه یک پایگاه میراث جهانی تختجمشید گفت: «هیچ ساخت و سازی پیرامون این بنای تاریخی انجام نشده است» (ایرنا؛ 16 شهریور).
برکه حاجاسدالله فارس نیازمند نگاهداری؛ مردم جنوب فارس به آبانبار، برکه میگویند. برخی برکهها، تاریخی و در در معرض خطر هستند؛ «برکه حاج اسدالله» از زیباترین و مشهورترین جاذبههای تاریخی، فرهنگی و گردشگری شهرستان گراش فارس نیز از شمار آثاری است که زخمهای کهنه ناشی از گذر زمان و دخالتهای انسان، آن را در آستانه ویرانی قرار داده است. این برکه یک آبانبار تاریخی مربوط به دوره صفوی است که در گراش جای دارد. این اثر در تاریخ 25 اسفندماه 1379 خورشیدی، بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. گذشت زمان و رطوبت سبب ترکیدگی و خمیدگی گنبد طلایی آب انبار و فرسایش این بنای تاریخی شده که در صورت کمتوجهی گمان ویرانی کامل آن وجود دارد (ایرنا، 17 شهریور).
سوداگران و کاوشهای غیرمجاز
حفاری غیرمجاز در اندیکا؛ حفاری غیرمجاز در اندیکا در استان خوزستان و شهرستان آمل در استان مازندران به دستگیری هفت تَن از اعضای این باند انجامید. یکی از حفاران غیرمجاز در شهرستان آمل دستگیر و ۷ دستگاه فلزیاب غیرمجاز کشف شد. در شهرستان اندیکا نیز ۶ نفر از اعضای باند دستگیر، تعداد یک دستگاه فلزیاب به همراه یک قبضه سلاح شکاری غیرمجاز و شماری ابزار و ادوات حفاری کشف شد (خبرگزاری ایلنا؛ 15 شهریور).
هرمزگان و کشف آثار عتیقه؛ فرمانده انتظامی هرمزگان از کشف ۲۳ قلم انواع آثار عتیقه مانند تاج، گوشواره، دستبند، گردنبند، خنجر و انواع سنگهای گرانبها مربوط به دورهی صفویه با ارزشی بیش از ۸۰ میلیارد ریال در هرمزگان خبر داد (ایلنا؛ 17 شهریور).
ثبت ملی و جهانی میراث فرهنگی
بادگیرهای ایران و راه دشوار ثبت جهانی؛ مدیرکل میراث و گردشگری استان یزد از ثبت جهانی بادگیرها و مجموعه درختان دیرزیست خبر داد و گفت: «احتمالا برای ثبت جهانی بادگیرها باید با کشور سومی وارد مذاکره شویم. برای ثبت مجموعه درختان دیرزیست (کهنسال) نیز بخشی از درختان کهنسال ایران در نظر گرفته شدهاند که محوریت آن سرو ابرکوه است. همچنین چند کاروانسرا برای ثبت جهانی کاروانسراها در یزد قرار دارند که بخشی از آن پرونده تکمیل شده است».
او دربارهی ثبت آثار ناملوس هم گفت: «در پرونده ثبت جشن سده و جشن مهرگان یزد نیز حضور دارد که در حال تکمیل پروندهی آن هستیم» (ایلنا؛ 15 شهریور).
اَوِرس 600 سالهی الیگودرز، ثبت ملی شد؛ ثبت درخت افسانهای اَوِرس استان لرستان به عنوان اثر طبیعی در فهرست آثار ملی. درخت کهنسال اَوِرس در منطقه بزنوید الیگودرز جای دارد که برپایهی بررسی کارشناسان، دیرینگی آن به ۶۰۰ سال میرسد. این اثر به شماره ۶۸۱ در فهرست میراث طبیعی ملی ثبت شده است. ارتفاع درخت حدود ۲۴ متر گمان زده میشود. قطر برابر سینه درخت ۱۶۸ سانتیمتر و وسعت سطح تاج پوشش ۲۳ مترمربع و محیط آن ۵۲ متر اندازهگیری شده است.
درخت اورس یا سرو کوهی گونهای بسیار با ارزش و دیرزی از تیرهی سرو است که در مناطق کوهستانی و بلند میروید و در افسانهها و استورهای مردمان منطقه جایگاه ویژهای دارد (ایسنا؛ 18 شهریور).
میراث در خطر
بافت فرش کاشمر، هنری روبه فراموشی؛ خبرگزاری ایسنا در گزارشی با عنوان «هنر فرشبافی کاشمر رو به زوال است»، به نقل از رییس اداره میراث فرهنگی کاشمر نوشت: «سال ۱۳۹۴ فرش کاشمر که بالغبر ۱۵۰ سال قدمت دارد در فهرست سازمان تملک فکری به ثبت جهانی رسیده است. با وجود اینکه زمانی طرحهایی مثل زیرخاکی یا کاسه کوزه که ویژهی خود کاشمر بوده و به ثبت هم رسیده به کشورهای اروپایی صادر میشد و خریداران خاص خود را داشت اما اکنون شاهد رکود این هنر ارزشمند هستیم.فرشی که زمانی از کاشمر برای موزههای گوناگون جهان بافته میشده اکنون جفتگره شده به طوری که اگر یکبار شسته شود کیفیت خود را از دست میدهد.اگر چه در گذشته قالیبافان به حرفهی خود افتخار میکردند اما اکنون خجالت میکشند که بگویند در این حرفه فعال هستند» (ایسنا؛ 19 شهریور).
رویدادهای فرهنگی
اصفهان از دید یک سیاستمدار اروپایی؛ ایگنازیو کاسیس، وزیر امور خارجه سوییس، که برای باشندگی در آیین یکصدمین سالگرد آغاز روابط دیپلماتیک ایران و سوییس به ایران سفر کرده بود، در نخستین روز سفر خود به اصفهان رفت و از آثار تاریخی و میراث فرهنگی این شهر دیدن کرد. او در این بازدید افزون بر دیدن کلیسای وانک اصفهان، به میدان نقش جهان رفت و از عالی قاپو و دیگر جاهای دیدنی اصفهان دیدن کرد. کاسیس با انتشار تصاویری از زیباییهای اصفهان در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «شهر اصفهان مروارید خاورمیانه است» (ایلنا؛ 16 شهریور).
سرانجام سیتروئن از گمرک به موزهی خودرو رسید؛ پس از نزدیک به یک دهه پیگیری، خودرو تاریخی سیتروئن مدل ۱۹۵۳ به موزه خودروهای سلطنتی مجموعه فرهنگیتاریخی سعدآباد، تحویل داده شد. این خودرو که دارای شناسنامه نیز هست، متعلق به یک زوج ایرانی ساکن کشور سوئیس بوده و سال ۱۳۹۰ در پی تصمیم آنان برای اقامت همیشگی در ایران، از راه مرز بازرگان وارد خاک کشور شد. اما بهدلیل بروز مشکلات ترخیص، در گمرک متوقف شد. پسازآن به خاطر وجود پیشینه و اسناد این خودرو در فدراسیون بینالمللی خودروهای قدیمی کانون جهانگردی و اتومبیلرانی که عضو رسمی کارگروه شناسایی و نگاهبانی از وسیلههای نقلیه تاریخی است، وارد عمل شد و بهمنظور آسانی در ترخیص، نامههایی برای گمرک و پلیس راهور ناجا ارسال و تایید بلامانع بودن ترخیص را دریافت کرد (ایلنا؛ 16 شهریور).
بازدید سفیر نیکاراگوئه از موزه ملی ایران؛ سفیر جدید نیکاراگوئه در تهران، در دیدار با رییس کل موزه ملی ایران در محل موزه گفت: «بسیار علاقهمندم تا با تاریخ و تمدن غنی ایران آشنا شوم و بر این باورم این میراث بزرگ مایهی افتخار جامعه بشریت است». در ادامه این دیدار بازدید از موزه ایران باستان، که با راهنمایی فیروزه سپیدنامه رییس موزه ایران باستان انجام گرفت، سفیر نیکاراگوئه با بخشی از سیر تاریخ و تمدن هزارانساله ایران آشنا شد. او از آثار گوناگون مانند گلنوشتههای شوش، سفال پویانمایی شهر سوخته، آثار فرهنگ غنی جیرفت، تالار هخامنشی، سردیس شاهزاده هخامنشی، تندیس بزرگزاده اشکانی و مومیایی طبیعی موسوم به مرد نمکی دیدن کرد (ایلنا، 20 شهریور).
