امروز امرداد امشاسپند از ماه مهر سال 3758 زرتشتی، سه‌شنبه یکم مهرماه 1399 خورشیدی، 22 سپتامبر 2020 میلادی
چنین روزی در سال 1723 میلادی تهماسب میرزا پسر شاه سلطان حسین صفوی برای حس خودخواهی و شاه بودن، پیمان‌نامه‌ی سن پترزبورگ را كه امضای پتر یکم (پتر بزرگ) تزار وقت روسیه در زیر آن بود، امضا كرد.
شاه تهماسب دوم، از ۱۱۰۱ تا ۱۱۱۱ خورشیدی (۱۰ سال) دهمین شاهنشاه ایران از دودمان صفوی بود. او پس از اشغال اصفهان بدست افغان‌ها و کشته شدن شاه سلطان حسین برای مدتی بر بخشی از ایران حکومت می‌کرد و در پی شکست از عثمانی و بستن قرارداد صلح، توسط نادر شاه از سلطنت برکنار و کشته شد.
با یورش افغان‌ها از سوی نیروهای امیرمحمود قندهاری و چیرگی بر اصفهان، سران افغان آرامش نداشتند. طهماسب میرزا كه هنگام محاصره اصفهان از این شهر فرار کرد. در استرآباد فتحعلی‌خان قاجار در عمل حکومت مستقلی داشت. او به تهماسب میرزا پسر شاه سلطان حسین صفوی پناه داد و پس از چیرگی افاغنه بر اصفهان، تهماسب میرزا خود را شاه نامید. با سقوط صفویه، پطر یکم به ایران لشکر کشید و قشون روسیه در سپتامبر ۱۷۲۲ میلادی در بند و در ۱۷۲۳ باکو را به اشغال خود درآوردند. شاه تهماسب دوم مجبور شد در پی همبستگی با روس‌ها باشد. پیرو قرارداد سن‌پطرزبورگ که در سپتامبر ۱۷۲۳ تنظیم شد پطر یکم به شاه وعده داد که او را در مبارزه با افغانان یاری دهد. نماینده امضاکننده طرف صفوی اسماعیل بیگ بود، که از سوی خود شاه طهماسب دوم فرستاده شده بود. اما زمانی که در آوریل ۱۷۲۴ این پیمان وارد پایتخت موقت، قزوین شد، طهماسب دوم با شرایط منفی این پیمان موافقت نکرد و در نتیجه همه مفاد پیمان‌نامه از سوی او تصویب نشد. شاه تهماسب دوم دربند و باکو را جزو گستره‌ی روسیه شناخت و گیلان را نیز در اختیار آنها گذاشت.
پیشتر به پتر یکم كه در جریان ایجاد امپراتوری روسیه بود پیشنهاد داده بود كه اگر اورا كمك كند كه به شاهی ایران برسد بر آنچه كه روسیه تاكنون (تا آن زمان) از قلمرو ایران گرفته و یا در نظر دارد بگیرد از جمله سرزمین شرقی قفقاز، گیلان و حتی مازندران را به‌درستی خواهد گذاشت. با وجود این، پتر به خود اجازه تصرف مازندران را نداد و به اشغال مناطقی از داغستان و شهر دَربَند قفقاز تا رشت بسنده کرد.
طهماسب میرزا كه به دنبال قدرت بود، پس از آن به سلطان عثمانی هم تعهد سپرد كه اگر اورا به عنوان شاه به رسمیت بشناسد غرب ایران را به او خواهد بخشید.
همین اشتباهات سبب شد كه نادرقلی افشار (در این هنگام سپهبد ایران بود) پس از سركوب یاغیان پشتونِ ایران خاوری، در مجلسی كه در هزارجریب اصفهان بر پا كرده بود طهماسب میرزا را بر كنار، زندانی ساخت و به سبزوار تبعید کرد. عثمانی ها را از ایران بیرون راند و روس ها كه چنین دیدند، خود از قلمرو ایران خارج شدند.
روز امرداد مژده داد بداند
که جهان شد به طبع باز خواند
آمرتات: جاودانگی، ماندگار و بی‌مرگی نام هفتمین روز از هر ماه در گاهشمار زرتشتی و نام پنچمین ماه است. آ، واگ (واژه) نفی هست، مٓر: به چم مردن و مرگ، تات. پسوند امرداد به پارسی آمده است. در آفرینش نگهبان گیاهان و رستنی هست ، دو گام امشاسپندان خورداد و اَمرداد به هم پیوسته هستند. آدمی بتواند این دو رده از زندگی را به وارستگی برساند و به رسایی برسد خودبه‌خود به بی‌مرگی و جاودانگی هم خواهد رسید.
در اوستا امرتات و در فارسی امرداد بنابراین امرداد یعنی بی مرگی و آسیب ندیدنی یا جاودانی. پس واژه “مرداد” . در ادب مزدیسنا جایی ندارد. امرداد یکی از امشاسپندان است که نگهبانی گیاهان با اوست. همیشه با امشاسپند هه اُروتات یا خورداد هستند.
در گاهشمار سی‌روزه‌ی زرتشتیان هنگامی که نام روز و ماه برابر می‌شود آن روز را جشن می‌گیرند. فرارسیدن روز امرداد در ماه امرداد را جشن امردادگان می‌نامند.
در گات ها ، یسنا ۵١ ، بند ٧ می‌خوانیم:
کس به هفت رده، اهورامزدا، روان، نیک اندیشی، بهترین راستی، شهریاری مینوی، آرمان سپند، رسایی وبالندگی بی مرکی، جاودانگی برسد و بر راه آیین راستی مى‌رود، از بخشایش دو مینویی اهورامزدا به پاداش خواهد رسید خوشی خورداد و جاودانگی امرداد را دارا مى شود.
«مسعود سعد» می‌سراید:
روز امرداد مژده داد بداند
که جهان شد به طبع باز خواند
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش
روز امرداد مژده داد بدان
که جهان شد به طبع باز جوان
عدل بارید بر جهان یک سر
دولت و ملک شهریار جهان
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
دار و درخت بنشان
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:
به (خورداد) جوی نوین کن روان/ امرداد بیخ نو اندر نشان
یک پاسخ
چقدرچندش آور است این طهماسب صفوی