پدر، کشیش، خاخام، شبان، آخوند و … نامهایی هستند که بر پیشوایان مذهبی ادیان گوناگون گذاشتهاند. انسانهایی که از گوشت و خون ما هستند ولی در میانههای راه، راهشان را از ما جدا میکنند، کمکم اندیشهها و تفکراتشان سمت و سوی ویژهای به خود میگیرد و به ناگاه در جایگاه یک موبد یا پیشوای مذهبی نمایان میشوند. برخی ادامهدار راه پدران و نیاکانشان میشوند و برخی این راه را بی هیچ ردپایی در تبارنامهیشان در پیش میگیرند.
«موبد» در فرهنگنامهی دهخدا به رییس روحانی زرتشتی معنا شده است و«نوزودی» یا «نوزوتی» آیینی است که در آن یک بهدین به گروه موبدان میپیوندد و دیگران را در این شادمانی بهرهمند میکند. پیشینهی این آیین به زمان ساسانیان برمیگردد. همچنین انجمن مغان در زمان اشوزرتشت نیز بر درستی این آیین مُهر میگذارد و ازاینروی میتوان برای نوزوتی پیشینهای نزدیک به چهارهزار سال را برشمرد. در روز برگزاری این آیین، اوستاخوانی و گاتاخوانی با رهبری موبد بزرگ و همراهی دیگر موبدان در آتشکده انجام میشود و سپس موبدان و موبد نوزوت در حال اوستا خوانی، از آتشکده بیرون میآیند و مردم باشنده، موبد را در دنبالهی مراسم همراهی میکنند و با نوزوت، سه دور به نشانهی اندیشهی نیک، گفتار نیک و کردار نیک به گرد آتش میچرخند. پس از آن نوزوت به همراه واپسین موبدی که پیش از او نوزوت شده است، در جَشَنخانهی آتشکده مینشینند و یسناخوانی را ادامه میدهند.
موبدزادهای که قرار است نوزوت شود، باید مراحل آموزشی خود را گذرانده باشد و پس از آموختن زبان اوستایی، اصول دینی، آیینی و سنتی و پشت سر گذاشتن آزمونهای بایسته، به گونهای دانشآموختهی نوزوتی میشود. در این آیین یک موبد «زوت» رهبری و اجرای آیین را بر دوش دارد، دیگر موبدان که هرکدام نامهای ویژهای دارند، موبد زوت را همراهی میکنند و کارهای فرعی آیین را انجام میدهند. نوزوتی در هند «نوجوتی» نام دارد که در سه گام به انجام میرسد. در بامداد این آیین، موبد بزرگ دست نوزوت را میگیرد وکلاه سپند(:مقدس) را بر رو و بینی و دهان نوزوت میگذارد و ابزاری به مانند کلید را که نشان از جهان بیکران دارد، به دست نوزوت میدهد. سپس زوت و نوزوت و موبدی که پیش از وی به درجهی موبدی رسیده باشد در حیاط آتشکده سه دور به دور آتش میچرخند و در این هنگام اوستای آتش نیایش را از بر میخوانند. پس از آن این سه تن به اتاق یزشنخانه در آتشکده میروند و در آنجا به خواندن اوستا میپردازند. در بخش دیگری از آیین، نوزوت با خواندن یک سوگندنامه، پیمان میبندد که از دین در راه سود شخصی خویش استفاده نکند و آن را به یک ابزار دگرگون نسازد.
در قدیم شخص نوزوتشونده باید نشوه میرفته که نه شبانهروز به درازا میکشیده و پس از آن مراسم نوزوتی را برایش برگزار میکردند و یسنا و یشتها خوانده میشد که آن هم چند روزی به درازا میکشیده است. ولی امروزه در ایران نشوه انجام نمیگیرد و مراسم نوزوتی یک روزه برگزار میشود که در آن مراسم یسنا و هومکوبی نیز انجام میشود.
