چهار دهه از آلودگی نفتی بخش میانکوه اردل چهارمحال و بختیاری می‌گذرد و در این سال‌ها با نفوذ نفت در آب‌های زیرزمینی و آلوده شدن چشمه‌ها، آب منطقه و فراورده‌های کشاورزی که با آن تولید می‌شود، مزه و بوی نفت به خود گرفته است.
به گزارش خبرگزاری ایرنا، به باور کارشناسان، آلودگی نفتی می‌تواند از راه ریختن نفت، ترکیدن لوله‌های نفت و دیگر برخوردهای صنعتی پدید بیاید. در پی این آلودگی‌ها، بررسی انتشار آن و پاک‌سازی خاک‌های آلوده به فراورده‌های نفتی از حساس‌ترین و حیاتی‌ترین مسایل پیچیده زیست‌بومی به شمار می‌رود. پژوهش‌های علمی نشان از آن دارد که آلودگی نفتی در محیط‌های خشکی تاثیر بسیار ویرانگری به همراه داشته است.
کاهش میزان رشد گیاهان، دگرگونی منفی در گونه‌ی پوشش گیاهی منطقه که به دنبال آن با کاهش جمعیت جانواری روبه‌رو می‌شود؛ تاثیرات منفی در آب‌های زیرزمینی، کمبود مواد خوراکی در خاک که محدودیت کاشت گیاه را به همراه دارد؛ انتشار گازهای گلخانه‌ای در اثر نشت مواد هیدروکربنی در فرایند جابه‌جایی و فرسودگی خط‌های انتقال و به وجود آمدن دشواری‌های تنفسی به دلیل انتشار گازهای گلخانه‌ای، تنها بخشی از اثرات آلودگی نفتی در منابع خاک است.
شهر سرخون بخش میانکوه استان چهارمحال و بختیاری، یکی از همین گستره‌هایی است که آلودگی نفتی سال‌هاست که مردم و محیط زیست پیرامون آن را رنج می‌دهد.
لوله‌های انتقال نفت مارون به خوزستان از این گستره گذر می‌کند و از آنجا که به‌گفته کارشناسان جانمایی لوله‌ها از دید زمین‌شناسی مناسب نبوده است و لوله‌ها در محدوده یک گسل فعال در منطقه گذر داده شده، بارها دچار شکستگی شده است.
پیشینه‌ی نشت نفت در میانکوه
بررسی‌های اداره‌کل محیط زیست چهارمحال و بختیاری نشان از آن دارد که در میانه‌ی دهه‌ی 60 خط لوله انتقال نفت خام مارون به اصفهان دچار شکستگی می‌شود و سپس برای دومین‌بار چنین رویدادی در سال 1368 خورشیدی، رخ می‌دهد و در پی آن نفت به آرامی در منابع آب و خاک این منطقه نشت می‌کند و پس از آن در سال 1377 شرکت نفت سپاهان با انجام آزمایشاتی نشت نفت به لایه‌های زیرین زمین و سفره‌های آب زیرزمینی را تایید می‌کند. این رویداد بار دیگر در سال 1395 تکرار می‌شود و زیان‌های درخور توجهی بر معیشت، اقتصاد، باغات، کشتزارهای شیلات و منابع آب و خاک این منطقه برجا می‌گذارد.
اما با وجود این، در سال‌های گذشته کارهای موثری برای جابه‌جایی لوله نفت، رفع فرسودگی لوله‌ها و نشت ناشی از آن انجام نگرفت تا اینکه امسال در 23 آذرماه بار دیگر حادثه شکستگی لوله رخ داد و در پی آن به گفته‌ی کارشناس آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری پنج هزار مترمکعب نفت وارد زمین‌های میان روستای گندمکار تا شهر سرخون می‌شود و آسیب‌های درخور توجهی را به منابع آب و خاک منطقه وارد می‌کند. چشمه سرخون منبع اصلی تامین آب آشامیدنی و کشاورزی و شیلات مردم میانکوه بود که در سال‌های گذشته از مدار آب آشامیدنی خارج شده است.
چشمه سرخون به درازای 20 کیلومتر، در انتهای راه خود به رودخانه کارون می‌ریزد، از آب این چشمه برای تامین آب آشامیدنی شهر سرخون و 18 روستای بخش میانکوه با جمعیت نزدیک به 15هزار نفر، آب مورد نیاز چند مزرعه پرورش ماهی و چندین هکتار مزارع کشاورزی تامین می‌شد.
چشمه‌ها و سفره‌های زیرزمینی به نفت آلوده شده‌اند
رامین قیصری یکی از شهروندان سرخون با اشاره به دشواری‌هایی که بر اثر این آلودگی بر زندگی مردم این منطقه وارد شده است گفت: «آب یکی از حیاتی‌ترین و ضروری‌ترین نیازها است که سال‌هاست مردم شهر سرخون آن را با چاشنی نفت دریافت می‌کنند. از دهه 60 تاکنون که منطقه میانکوه به نفت آلوده شده است. هرچندسال یک‌بار با ورود بخش قابل توجهی از نفت به منطقه و نفوذ در زمین، آب مصرفی مردم آلوده به نفت می‌شود و پس از کش‌و‌قوس‌های زیاد یک چشمه جدید برای مصرف مردم تامین می‌کنند اما تاثیر آب نفتی بر زندگی مردم همچنان ادامه دارد».
وی ادامه داد: «پس از آنکه چشمه سرخون که یک چشمه پرآب و ارزشمند برای منطقه به شمار می‌رفت آلوده به نفت و از مدار خارج شد چند چاه جدید برای آب شرب مردم تامین شد. اما منبع پایداری نیستند و ممکن است هر لحظه با یک شکستگی جدید که نمونه‌ی آن را در آذر ماه امسال دیدیم آلوده به نفت شود».
این شهروند سرخونی ادامه داد: «اگر چه سال‌هاست که کشاورزی و مزارع پرورش ماهی در منطقه تعطیل شده است، اما برخی از مردم منطقه به ناچار و برای تامین معیشت خود با همین آب نفتی که از چشمه سرخون سرچشمه می‌گیرد، اقدام به تولید محصولات کشاورزی می‌کنند که البته خریدار ندارد و به مصرف خودشان می‌رسد که برای سلامتی آن‌ها خطرناک است».
قیصری بروز بیماری‌ها کلیوی، گوارشی و پوستی را از بیماری‌های گسترش یافته‌ی مردم منطقه میانکوه و شهر سرخون دانست و گفت: «استفاده از آب آلوده به نفت سلامتی مردم را به خطر انداخته است و متاسفانه تاکنون پژوهش و یا پایشی در خصوص سلامتی مردم و بیماری‌هایی که در این باره به‌وجود آمده انجام نشده تا بتوان عمق خسارت‌های وارده بر مردم را با اسناد و مدارک ارایه داد».
وی با گفتن اینکه بیش از 60 درصد مردم منطقه میانکوه به مناطق دیگر کوچ کرده‌اند، افزود: «کسانی که توان مالی داشتند از این منطقه مهاجرت کردند و مردمی که همچنان ساکن هستند یا به منطقه خود تعلق خاطر دارند و یا توان مالی لازم را برای جابجایی ندارند».
این شهروند سرخونی با ابراز نگرانی نسبت به آلودگی چشمه‌های تامین کننده‌ی آب آشامیدنی که در اکنون به مصرف مردم می‌رسد، افزود: «در پی شکستگی لوله نفت در 23 آذر امسال، حجم نفتی که به زمین نفوذ کرده است چنان زیاد بوده که به تدریج تمام چشمه‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی منطقه را فرا‌می‌گیرد».
پس از هر بارش، آب طعم‌وبوی نفت به خود می‌گیرد
رضا حیدری، از هموندان (:اعضای) شورای اسلامی شهر سرخون، نیز با گلایه از بی‌توجهی مسوولان در رفع مشکلات آلودگی نفتی شهر سرخون گفت: «هر چند سال یک‌بار با شکستگی لوله انتقال نفت مارون به اصفهان این منطقه با آلودگی نفتی مواجه می‌شود».
وی افزود: «یکی از معضلات اساسی موجود آب آشامیدنی مردم است. هرچند با آلوده شدن چشمه سرخون، چاه‌های تازه جایگزین شدند اما چاه‌های جدید در پایین دشت چشمه سرخون قرار دارند و احتمال آلوده شدن آن‌ها وجود دارد به‌گونه‌ای که تاکنون یکی از این چشمه‌ها از مدار خارج شده است».
حیدری گفت: «با هر بارش باران آلودگی نفتی از چشمه سرخون و زمین‌های اطراف آن به دیگر مناطق پخش می‌شود و آب آشامیدنی مردم طعم‌وبوی نفت به خود می‌گیرد».
وی، خشکیدگی درختان، از میان رفتن آبزیان، ماهی‌های آزاد در چشمه سرخون و ازمیان رفتن دام‌ها را از پیامدهای آلودگی آب به نفت دانست و گفت: «هربار که میزان آلودگی نفتی در منطقه کاهش پیدا می‌کند با رخ‌دادن یک حادثه تازه و شکستگی لوله وضعیت به روال سابق بازمی‌گردد و حجم آلودگی زیاد می‌شود».
این هموند شورای شهر سرخون افزود: «شواهد حاکی از آن است که نزدیک به 50 هزار بشکه نفت در منطقه پخش شده و این میزان نفت در آینده بسیاری از چشمه‌های پیرامون را آلوده خواهد کرد و تامین آب با چالش جدی روبه‌رو می‌شود».
ورود پنج هزار مترمکعب نفت به زمین‌های میانکوه
مدیر حفاظت کیفی شرکت آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری با گفتن اینکه نزدیک به پنج هزار مترمکعب نفت بر اثر رویداد 23 آذرماه به منطقه میانکوه وارد شده است، گفت: «این حجم نفت بسیار زیاد است و تاثیرات مخربی بر محیط‌زیست، منابع آب و فعالیت‌های کشاورزی منطقه باقی می‌گذارد».
سیدهاشم فاطمی افزود: «برآورد خسارت‌هایی که ورود نفت بر منابع آب سرخون برجا گذاشته نیازمند مدت زمان بیشتر و کار کارشناسی است و می‌طلبد تا با انتخاب یک مشاور باتجربه ابعاد این حادثه به خوبی بررسی شود».
وی با گفتن اینکه کاهش کیفیت آب منطقه میانکوه معیشت 12 تا 15 هزار نفر را تحت تاثیر خود قرار داده است، افزود: «اگر چه برای آب آشامیدنی مردم تمهیداتی اندیشیده شده و در حال حاضر خطری مردم را تهدید نمی‌کند اما آب کشاورزی و شیلات به شدت آلوده است و محصولاتی که کشت می‌شود از جمله برنج بوی نفت می‌دهد و مشتری ندارد».
مدیر حفاظت کیفی شرکت آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری با گفتن اینکه نفت یک آلوده کننده شدید است، افزود: «یک قطره نفت می‌تواند یک مترمکعب آب را آلوده و غیرقابل استفاده کند».
فاطمی با ابراز نگرانی نسبت به تکرار شکستگی و نشت نفت در منطقه، گفت: «آنچه برای استان ما مهم است و باید از مسوولان شرکت نفت مطالبه شود، جدای از جبران خسارت‌ها، جلوگیری از وقوع چنین حوادثی است چرا که تکرار این حادثه نه تنها استان ما بلکه کارون 4 و استان خوزستان را با تهدید جدی زیست‌محیطی مواجه می‌کند».
قایم مقام شرکت آب و فاضلاب چهارمحال و بختیاری با اشاره به پیشینه آلودگی نفتی در منطقه سرخون میانکوه گفت: «آب چشمه سرخون در سه مرحله در سال‌های 90 و 95 و 99 آلوده شده است به طوری که در سال 90 چشمه از مدار بهره‌برداری خارج شد».
سهراب بهرامی با گفتن اینکه چشمه سرخون آب آشامیدنی 25 روستا و همچنین شهر سرخون را برآورده می‌کرد، گفت: «با آلوده شدن چشمه سرخون به نفت، منابع تامین آب دیگری همچون چشمه عزیزی، چشمه دره دون و شماری چشمه دیگر تجهیز و وارد مدار شد».
وی ادامه داد: «با نفتی شدن آب چشمه سرخون یکی از پایدارترین و باکیفیت‌ترین منابع تامین آب منطقه از دسترس خارج شد چرا که این چشمه علاوه بر تامین آب شرب آب مورد نیاز کشاورزی، مزارع پرورش ماهی، دامپروری و سایر فعالیت‌های اقتصادی منطقه را نیز تامین می‌کرد».
بهرامی افزود: «در رخداد تازه که در 23 آذر ماه روی داد چشمه‌های تامین کننده آب شرب به شدت با خطر آلودگی روبه‌رو شده‌اند و تاکنون یکی از این منابع تامین آب از مدار خارج شده و دیگر چشمه‌ها نیز در معرض آلودگی قرار دارند».
بهرامی این اطمینان را داد که بحث کیفیت آب آشامیدنی خط قرمز شرکت آب و فاضلاب است و از زمان پدید آمدن رویداد تاکنون به گونه ی پیوسته کیفیت منابع تامین آب آشامیدنی منطقه کنترل می‌شود تا سلامتی مردم با خطر روبه‌رو نشود.
نشت نفت در منطقه سرخون شهرستان میانکوه در دو دهه‌ی گذشته برای چهارمین‌بار در روز یکشنبه 23 آذر بر اثر شکستگی خط لوله نفت مارون به اصفهان در منطقه تلمبه‌خانه روستای گندمکار شهرستان اردل رخ داد.
این رویداد به ورود نفت به رودخانه سرخون و زمین های پیرامون آن به درازای 6 کیلومتر انجامید که در پی آن برخی مناطق نیز به سبب پخش گاز ناشی از نفت رها شده، دچار آتش‌سوزی شد که با تلاش نیروهای امدادی و آتش‌نشانی یک روز پس از این رویداد مهار شد.
بخش میانکوه از بخش‌های شهرستان اردل است که تا شهرکرد مرکز استان چهارمحال و بختیاری 150 کیلومتر و تا اردل مرکز شهرستان 80 کیلومتر فاصله دارد.
