امروز فرخ و پیروز روز رشن ایزد، 18 اردیبهشت‌ماه سال 3759 زرتشتی، آدینه 17 اردیبهشت‌ماه 1400 خورشیدی، هفتم می 2021 میلادی
بزرگان امپراتوری روم در نشستی که چنین روزی در 1860 سال پیش تشکیل دادند، در برابر شاه ساسانی به عنوان رقیب روم، راهبرد ترس از خشم ملی و ملی‌گرایی ایرانی را پیش گرفتند که درس همیشگی برای همه‌ی ابرقدرت‌ها و دولت‌ها شد.
شکست‌های نظامی سنگین امپراتوری روم از ایران (زمان اردشیر ساسانی و پسرش شاهپور) در سال‌های 238، 244 و 260 میلادی و از دست دادن دو امپراتور در این جنگ‌ها و تعهد پرداخت باج‌وخراج به ایران و مناقشه‌های منطقه‌ای، امپراتوری روم را از آغاز بهار سال 261 میلادی در وضعیتی بَد قرار داده بود.
این فشارهای نظامی و مقاومت‌ها، به گرانی مواد روزانه در رُم و دیگر شهرهای شبه جزیره ایتالیا، بی نظمی‌های اجتماعی و کمیابی خواروبار انجامید.
واپسین روزهای آوریل 261 میلادی، بزرگان امپراتوری روم هنگامی که خودرا با روحیه خودمختاری ارتش‌های چهارگانه این کشور که هر کدام درتلاش معرفی یک نامزد امپراتوری به سنا و نیز پیدایش نظان ارباب رعیتی به دنبال خرید زمین‌های خرده مالکان از سوی توانگران و خشم ملّی روبه‌رو دیدند، دچار بیم و هراس شدند. ناسازگاری‌های در این میان را کنار گذاردند و در نشستی که ششم و هفتم ماه می سال ۲۶۱ میلادی در «رم» تشکیل دادند دولت ساسانیان را بیم اول و سبب‌ساز همه‌ی این دشواری‌ها وانمود کردند، زیرا که سیاست کلی ساسانیان بر این اصل قرار گرفته بود که رومیان قدم به آسیا نگذارند و نیز به آنان اجازه‌ی تاخت‌وتاز در مصر، سوریه و سواحل غربی آسیای صغیر (ترکیه امروز) را ندهند. این نشست، بیم دوم را پیدایش فئودالیسم و توانمند شدن ثروتمندان دانست که زمین‌داران و ثروتمندان در هر شکل به گونه‌ای سرشتی با نظام حکومتی جمهوری هم‌سو نیستند. بزرگان روم همچنین شوند شکست‌های نظامی سه دهه‌ی گذشته از ایران را، جنگیدن همزمان در چند جبهه تشخیص دادند و این تصمیم‌ها را که نشست‌نامه‌ی آن به‌جا مانده است، گرفتند:
ـ ناتوان کردن ملی‌گرایی ایرانی و تا حد توان نه با جنگ، بلکه با بازی‌های سیاسی وهمانا دوستانه، و از درون (با ایجاد چنددستگی و اختلاف میان بزرگان و ژنرال‌ها)، به گونه‌ای که دولت ساسانیان از گسترش قدرت و قلمرو و پشتیبانی از شرق (مشرق زمین) دست بردارد و به آنچه که دارد اندک‌خواه و سازگار باشد.
ـ محدود کردن مالکیت اراضی کشاورزی و بازخرید اراضی کشاورزان از زمین‌دارن نوخاسته و فروش آنها به اقساط دراز زمان به صاحبان پیشین و برهم زدن اسناد دادوستد‌های سال‌های اخیر اراضی کشاورزی. افزون برآن، بستن مالیات سنگین بر ثروت و درآمدهای به‌دست آمده از دادوستد
ـ بازداشتن جنگِ همزمان در بیش از یک جبهه. هر جنگ تازه باید پس از پایان گرفتن کامل جنگ جاری (درجریان) انجام شود.
ایزد عدل و داد در دین مزدیسنى. در اوستا رَشْنو Rašnu و در پهلوى رَشْن Rašn به معناى عادل و دادگر است. رَشْن در اوستا اغلب با صفت رَزْیشْته Razišta (در پهلوى رزیستک Razistak) وبه صورت رَشْنو رزْیشْتَه به معناى راست تر و درست تر آمده است، و در فارسى معمولاً این ایزد با صفتش «رَشْن راست» خوانده مى شود.
چو هور سپهر آورد روز رَش
ترا زندگى باد پدرام و خَوش
هجدهمین روز از هر ماه در گاهشمار زرتشتی به نام رشن پیوند یافته است. رَشن (رَشْنو) ـ ایزد دادگرى و آزمایش ایزدى، ایزد درستی و دادگری كه از ایزدان سرای پسین و از داوران روز جزا هست. یشت رشن، یشتی هست در ستایش رَشن، رَشنو، رشن یشت ، یشت دوازدهم اوستا هست.
ابوریحان بیرونى در الآثار الباقیة (ص73) در فهرست روزهاى ایرانى، این ایزد را رَشْن خوانده که در زبان سُغدى رَسْن Rasn و در خوارزمى همان رَشْن خوانده مى شده است. در ادبیات فارسى این واژه به صورت «رش» بدون نون بکار رفته است.
فردوسى گوید: چو هور سپهر آورد روز رَش / ترا زندگى باد پدرام و خَوش،
خسروى مى گوید: مى سورى بخواه کامد رَش / مطربان پیش دار و باده بکَش.
