می‌گویند هنوز ضحاك در كوه دماوند دربند است و هرگاه دوباره مردم ایران مغرور شوند و یا از راه راست دور شوند، ضحاك آزاد شده و باز بر مردم ظلم خواهد كرد.
دماوند این كوه استوار از بالاترین نقطه ایران سالیان سال است بر مردم ایران نظارت دارد و كسی از دید او پنهان نمی‌ماند.
از این كوه در داستان‌ها و ادبیات فارسی بسیار نام برده شده گاهی گنبد گیتی خوانده شده و گاه نماد ملیت و وفاق ایرانیان.
دماوند، برجسته‌ترین پدیده طبیعی ایران، خاستگاه استوره‌ها و داستان‌های ایرانی، كوهی است با تاریخی سرشار از صعودهای دیرین.
از نظر طبیعی، دماوند در ایران زیستگاه بی‌مانندی است كه به دلیل اختلاف ارتفاع چشم‌گیر و دارا بودن دره‌ها و دامنه‌های پرشمار، گونه‌های گیاهی و جانوری متنوعی را در خود جای داده است. این كوه و محدوده آن شاید وا‍سین پناهگاه بسیاری از گونه‌ها باشد كه با از میان رفتن طبیعت دشت‌ها و آسیب دیدن بسیاری از كوه‌های پست‌تر، تنها در آن جا باقی مانده‌‌اند. در دماوند، پدیده‌های طبیعی گوناگونی وجود دارد كه هر یك در نوع خود كم‌نظیر و دارای ارزش ذاتی و گردشگری بسیار است.
«عباس محمدی» مسوول گروه دیده‌بان كوهستان در این باره می‌گوید: «در این كوه چند یخچال طبیعی دایمی كه پدیده بسیار كم‌نظیری در ایران است به چشم می‌خورد؛ در میان آنها «یخار» با دیواره و برج‌های یخ بلور، وحشی‌ترین و مرتفع‌ترین دره یخچالی ایران است. پدیده دیگر، حفر‌ه‌های متعددی است كه گاز و بخار با فشار زیاد از آنها بیرون می‌زند و این‌ها در كنار توده‌های گوگرد، دماوند را به صورت یك آتش‌فشان نیمه فعال درآورده‌اند.»
چشمه‌ی آب گرم و معدنی در كوهپایه‌های دماوند، وجود دهانه‌ای بزرگ با حوضچه یخی در میان، شكل مخروطی پر شیب و خوش تراش كه در بسیاری مواقع، ابرهایی به شكل شگفت‌انگیز در نوك آن به چشم می‌خورد، از دیگر ویژگی‌های این كوه سرافراز است.
در یرامون دماوند، محیط‌های كوهستانی وجود دارد كه هر یك دارای ویژگی‌های منحصر به فرد هستند. دشت‌دار (پارك ملی)، دشت پر گل و گیاه نمارستاق، دره پر پیچ و خم سه سنگ با آبی بلورین و آبگیری خیال‌انگیز در دره‌های فرعی، گردنه پر هیبت سرداغ، ستیغ هفت سران با پرتگاه‌های پر هیبت، رودخانه پر آب هراز، ستیغ طولانی دو برار كه زیستگاه خرس، گراز، گرگ، روباه، پلنگ، كل و بز، قوچ و میش، عقاب طلایی، كبك، انواع مار، ماهی قزل‌آلا و بسیاری از گونه‌های كمیاب دیگر است.
ظاهر چشم‌نواز دماوند با كلاهك و رگه‌های برفی پركشش، تجسم واقعی آن چیزی است كه از واژه «كوه» به نظر می‌آید. به دلیل آنكه چكاد دماوند بلندترین نقطه ایران و مشرف بر تمامی این سرزمین است. ارزش نمادین آن در ردیف پرچم كشور است، با این تفاوت كه میراثی میلیون ساله است و در صورت تخریب چهره طبیعی آن، نمی‌توان آن را بازسازی كرد.
از نظر نفوذ در استوره‌ها و داستان‌های ایرانی، دماوند مقام نخست را در ادبیات فارسی دارد و ماجراهای حماسی و اسطوره ای در ارتباط با این كوه شكل گرفته است. از نظر جایگاه در كوهنوردی، شاید در میان كوه‌های بلند جهان، دماوند بیشترین پیشینه تاریخی را داشته و قطعا می‌توان گفت كه جایگاه برجسته در میان كوه‌هایی كه از دیرباز مورد توجه جغرافی‌دانان، جهانگردان ماجراجویان و كوهنوردان بوده است، دارد.
به گفته «محمدی» مسوول گروه دیده‌بان كوهستان، امروزه دماوند هم‌چون بسیاری از دیگر محیط‌های كوهستانی كشور با چند عامل از جمله چرای مفرط، ساخت و ساز و معدن كاوی و آلودگی تهدید می‌شود. تمامی مناطق اطراف دماوند، دارای آثار و محوطه‌های تاریخی است. «ژاك دومورگان»، باستان‌شناس معروف فرانسوی كه در ایران بسیار فعالیت داشته است. در سال 1310 پیشنهاد ثبت شهر دماوند را در فهرست آثار ملی داد كه مورد قبول دولت وقت قرار گرفت و شهر به شماره 56 در این فهرست به ثبت رسید. گو آنكه متاسفانه آثار تاریخی و طبیعی این شهر و مناطق اطراف كوه دماوند، به ویژه در دو دهه اخیر، سخت مورد تجاوز و تخریب و سودجویی‌های غیرقانونی قرار گرفته. اما هنوز می‌توان در جای جای این ناحیه، مسجدها، بقعه‌ها، برج‌ها، قلعه‌ها، حمام‌ها، كاروانسراها، پل‌ها و حتی راه‌هایی را دید كه ارزش كم‌نظیری دارند. در مورد راه‌های تاریخی، یك مورد جالب توجه قابل ذكر است كه در سمت غرب رودخانه لار، نزدیك آبشار با شكوه و بهشتی «اسپی او» (به معنی آب سفید)منزلگاه (كاروانسرای كوچك) سنگی وجود دارد كه تا حد زیادی سالم مانده است و با كمی تعمیر و استحكام‌سازی می‌تواند احیا شود. با حركت از این نقطه روی گردنه كبود و قله چپكرو، در بسیاری از نقاط آثار مشخص جاده‌ای قدیمی به وضوح به چشم می‌خورد. تركیب هم‌ساز آثار تاریخی و زیبایی‌های طبیعی پیاده‌روی در این منطقه را به تجربه‌ای به یادماندنی بدل می‌سازد.
در نقاط معدودی از جهان می‌توان آثار تاریخی صدها ساله و حیات‌وحش را در كنار هم دید. با جلوگیری از تجاوز به میراث‌های طبیعی و فرهنگی و با ترمیم آنها می‌توان محدوده دماوند را به یك جاذبه جهانی بدل ساخت كه برای كشور اعتبار فراهم آورد و پشتوانه اقتصاد ما هم باشد.
ارزش‌های این محدوده به اندازه‌ای است كه شاید بتوان آن را به كمك یونسكو در فهرست «میراث جهانی» ثبت كرد. در این راه اگر چه دولت باید با اجرای قانون و بستن راه تخطی از آن و اختصاص بودجه كمك كند. اما لازم است عموم مردم و سازمان‌های مردمی هم با اصلاح نگاه خود و جایگزین ساختن آینده‌نگری به جای سودجویی‌های كوتاه‌مدت رفتاری شایسته توجه جهانی در پیش گیرند.
محمدی می‌گوید: در سال 1381، در بیست و یكمین جلسه شورای عالی محیط‌زیست قله دماوند به عنوان «اثر طبیعی ملی» ثبت شد.
محدوده تعیین شده برای دماوند از حدود 4500 متر به بالا است كه منطقه كوچكی را در بر می‌گیرد. در واقع از نظر حیات‌وحش از این ارتفاع به بالا تقریبا چیزی وجود ندارد. بهتر است این محدوده گسترش یابد و منطقه دماوند به عنوان «پارك ملی» به ثبت رسد.
