امروز پیروز و فرخ روز ماه ایزد، نَبُر ، روز پرهیز از خوردن گوشت، روز دوم گهنبار چهره میدیوشهیمگاه، 12 تیرماه سال 3759 زرتشتی، چهارشنبه نهم تیرماه 1400 خورشیدی، 30 ژوئن 2021 میلادی
9 تیرماه 1317 اسماعیل خویی شاعر معاصر ایرانی و از پایهگذاران کانون نویسندگان ایران در مشهد زاده شد.
اسماعیل خویی از پایهگذارانِ کانون نویسندگان ایران است و دو دوره نیز هموند هیات دبیران کانون بودهاست. شعرهای وی تاکنون به زبانهای انگلیسی، روسی، فرانسه، آلمانی، هندی و اوکراینی ترجمه شده است. او به انگلیسی چیره بود و به آن زبان نیز شعر سروده است. نخستین مجموعه شعرهای انگلیسی او «Voice of Exile» نام داشت. او نخستین شاعر ایرانی است که جایزه روکرت در کوبُرگ را درسال ۲۰۱۰ دریافت کرد.
وی زادهی ۱۳۱۷ مشهد، دوران آموزش ابتدایی و متوسطه را در مشهد گذراند و در سال ۱۳۳۶ برای ادامه تحصیل رهسپار تهران شد. پس از فارغالتحصیلی از دانشسرای عالی با بورس تحصیلی شاگرد اولی به انگلستان رفت و از دانشگاه لندن دکترای فلسفه گرفت. پس از بازگشت به ایران ساکن تهران شد و در دانشگاه تربیت معلم بهتدریس پرداخت.
او که در کنار دیگر آزاداندیشان همفکرش در مرکز جنبش روشنفکری ایران بود، پس از مدتی از ایران کوچ کرد و از سال ۱۳۶۳ در لندن زندگی میکرد.
خویی همچنین از پایهگذاران کانون نویسندگان ایران در تبعید و از پایهگذاران انجمن قلم در تبعید بود.
او در کنار احمد شاملو بهعنوان یکی از مهمترین نمایندگان شعر فارسی با زیگفرید اونزلد که بهدعوت انستیتو گوته به ایران آمده بود، دیدار کرد.
آثار اسماعیل خویی در شهرها و کشورهای مختلفی بهچاپ رسیدهاند، از مشهد و تهران، تا سوئد، آمریکا، کانادا، انگلستان، کرواسی و آلمان. میتوان به «بر خنگ راهوار زمین»، «بر بام گردباد»، «از صدای سخن عشق»، «ما بودگان»، «نهنگ در صحرا»، «جهان دیگری میآفرینم» و … اشاره کرد.
چیزی که در رباعی «همبستگی» مانند دیگر اشعارش بیان شده و نه فقط در فرم بلکه در محتوا نیز در سنت کلاسیک شعر فارسی قرار میگیرد؛ چون سعدی هم ابیاتی با همین مضمون دارد. خویی میگوید:
با یک دل غمگین به جهان شادی نیست
تا یک ده ویران بود، آبادی نیست
تا در همه جهان یکی زندان هست
در هیچ کجای عالم آزادی نیست
اسماعیل خویی چهارم خوردادماه ۱۴۰۰ در شهر لندن درگذشت. پیکر او بنابر وصیتش، پنجم تیرماه ۱۴۰۰ در تالار آتشسپاریِ گولدرز گرین لندن سوزانده شد.
ماه به اوستایی «ماونگَ» مانند خورشید ستودنی است. در اساتیر، ماه سازندهی نژاد ستوران شناخته شده است. در ماهیشت این ایزد آموزگار گیاه و رستنی خوانده میشود. این روز یکی از چهار روز پرهیز از خوردن گوشت است. زرتشتیان این روز را « نبر» مینامند و از کشتن حیوانات و خوردن گوشت خوداری میکنند. در این روز اوستای «ماه نیایش» از سوی زرتشتیان خوانده میشود.
دوازدهمین روز از ماه سیروزهی زرتشتی «ماه» و سی روز از سال ماه نامیده میشود. ماه نام سیارهای هست كه در فرهنگستان ادب پارسی به همان ماونكهه نوشته و خوانده مىشود. ماونگهه در اوستا آمده یشت هفتم به ماه است. در ماه نیایش از ماه یشت گفته شده است.
در اوستا سازندهیِ تخمه و نژاد جانوران و آدمی هست و در اوستا پرورش گیاه و رستنی هست. نَبُر به چمار (:معنای) كشتار نكردن جانوران در این روزها و پرهیز از خوردن گوشت است. پرهیز از خوردن گوشت در خوراک خود برای چهار روز در ماه میدارند. در درازای روز (روزه) كار ناپسند می شمارند، اما در هر ماه و تنها در چهار روز به نامهای بهمن، دومین روزِ ماه، «ماه»، دوازدهمین روزِ ماه ، گوش، چهاردهمین روز به ماه و رام، بیستویكم به ماه زرتشتی و مزدیسنا هست .
در اوستا نگهداری از چارپایان آمده و سفارش شده است، جانورانی که از كشتار آنها پرهیز شده، سگ و گربه و بره و بز و اسب … و هرگاه پیر شدند، از آنها بدرستی نگهداری كنند.
در مزدیسنا از كشتن جانوران ویرانگر و موذی سفارش شده …
سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش
ماه روز ای به روی خوب چو ماه
باده لعل مشکبوی بخواه
گشت روشن چو ماه بزم كه گشت
نام این روز ماه و روی تو ماه
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
می خور و با دوستان گفت و گو کن
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سرودهی استاد ملکالشعرای بهار:
بخور باده با دوستان، روز (ماه) / ز ماه خدای، آمد کارخواه
