در چهل‌وچهارمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو پرونده راه‌آهن سراسری ایران پس از بحثی طولانی میان موافقان و مخالفان ثبت جهانی شد. به‌گزارش میراث‌آریا، ساعاتی پیش چهل‌وچهارمین نشست کمیته‌ی میراث جهانی یونسکو که پس از یک سال وقفه به‌دلیل همه‌گیری کرونا در جهان این‌بار به میزبانی چین، (کشوری که نخستین نشانه‌های انتشار ویروس کرونا در جهان از آن سربرآورد) در حال برگزاری است در نشست پسین (:عصر) امروز پرونده‌ی خط راه‌آهن سراسری ایران را برای قرار گرفتن در فهرست میراث بشری بررسی و تصویب کرد.
گردآوری پرونده‌ی ثبت جهانی مسیر راه‌آهن شمال و جنوب ایران در سال 1397 خورشیدی، آغاز شد. آغاز ساخت راه‌آهن ایران در سال ۱۳۰۵ خورشیدی به تصویب رسید و یک‌سال پس از آن مهندسان ایرانی، آلمانی و آمریکایی ساخت این مسیر ۱۳۹۴ کیلومتری را آغاز کردند. ساخت مسیر راه‌آهن سراسری ایران از بندر ترکمن در شمال کشور آغاز شد و به بندر امام‌خمینی در جنوب کشور رسید. مسیر راه‌آهن سراسری ایران نه‌تنها از دید تکنیک و کیفیت ساخت، بلکه از از دید گردشگری و برخورداری از چشم‌انداز و جاذبه‌های طبیعی ویژه در جهان دارای اهمیت است.
اگرچه پیشینه‌ی ساخت و بهره‌برداری موفق نخستین راه‌آهن در ایران به دوره‌ی قاجار و سال ۱۲۲۷ خورشیدی (۱۸۴۸ میلادی) از رشت به بندر پیربازار و بندر انزلی بازمی‌گردد که بقایای آن همچنان در مسیر رشت به پیربازار با یک لوکوموتیو بخار در محوطه‌ی اداره کل بنادر استان گیلان وجود دارد اما تحقق کامل این آرزوی ملی تا سال ۱۳۰۶ به درازا انجامید. در سال ۱۳۰۶، قرارداد نقشه‌برداری برای ساخت خطوط راه‌آهن با کنسرسیومی متشکل از کمپانی آمریکایی یولن و شرکت‌های آلمانی فیلیپ هولتسمان – ویولیوس برگر و زیمینس باواونیون به بهای هر کیلومتر حداکثر ۳۶۸ تومان بسته شد.
بهره‌برداری کامل از راه‌آهن سراسری ایران در سال۱۳۱۴ خورشیدی، آغاز شد و علی منصور، وزیر راه و شهرسازی وقت، در دوازدهم مرداد ۱۳۱۴ لایحه‌ای برای تشکیل موسسه‌ی راه‌آهن دولتی کشور به تصویب مجلس شورای ملی رساند تا از یکم مهرماه ۱۳۱۴ «نگاهداری و به‌کارانداختن همه‌ی اموال و اثاثیه و ابنیه و وسایل نقلیه و ساختمان‌های فنی متعلق به خطوط آهن و کشتیرانی دریاچه ارومیه» را بر دوش بگیرد.
پرونده‌ی ثبت جهانی مسیر راه‌آهن سراسری شمال – جنوب ایران در یونسکو به هشت ناحیه با خصوصیات مشترک اقلیمی در داخل هر ناحیه و متمایز با سایر نواحی تقسیم شد و ۸۹ ایستگاه برگزیده نیز به‌دلیل اهمیت ارزش‌های تاریخی و کارکردی مورد مطالعه و مستندنگاری قرار گرفت.
این مسیر از بندر ترکمن در شمالی‌ترین نقطه‌ی آن آغاز و به بندر امام‌خمینی در جنوبی‌ترین نقطه می‌رسد و در میانه‌ی راه از ایستگاه‌های مهمی همچون قائمشهر، گدوک، گرمسار، تهران، اراک، دورود، شهبازان و اندیمشک می‌گذرد.
راه‌آهن سراسری ایران به عنوان نخستین میراث صنعتی و بیست و پنجمین میراث فرهنگی ملموس کشورمان به ثبت جهانی رسیده است.
کمیته‌ی میراث جهانی قرار است در این نشست سه‌شنبه پنجم امردادماه، دیگر پرونده‌ی کشورمان «منظر فرهنگی اورامانات» (هورامان) را برای ثبت جهانی بررسی کند.
