امروز بهروز تیر ایزد و شهریورماه، 13 شهریورماه سال ۳۷۵۹ زرتشتی، دوشنبه هشتم شهریورماه ۱۴۰۰ خورشیدی، 30 آگوست ۲۰۲۱ میلادی
۸ شهریورماه ۱۳۸۶ دکتر محمود بهزاد، مترجم، نویسنده و پدر زیستشناسی نوین ایران در رشت درگذشت.
محمود بهزاد با بیش از ۶۰ سال تجربه تدریس در زمینههای زیستشناسی، فیزیولوژی و ژنتیک در این زمینه پدر زیستشناسی نوین ایران نام گرفت. بیشتر آثار او مورد استقبال و توجه دانشپژوهان، دانشجویان و دانشآموزان قرار گرفته و برخی از تالیفها و ترجمههای وی به چاپ دهم نیز رسیده است. وی که به سه زبان فرانسه، انگلیسی و آلمانی آشنایی داشت، در سال ۱۳۳۹ با ترجمه کتاب «سرگذشت زمین» تالیف جورج گاموف برنده جایزه سلطنتی شد.
محمود بهزاد زادهی ۲۲ اسفندماه ۱۲۹۲، تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در رشت گذراند و جزو نخستین دیپلمههای گیلان بود. سپس به دانشسرای عالی راه یافت و در سال ۱۳۱۴ در رشته علومطبیعی و تربیتی دانشآموخته شد. او به شوند آشنایی کامل با زبان فرانسوی و مطالعهی پیوسته، کتاب «داروین چه می گوید؟» را بهسال ۱۳۲۲ تالیف و کتاب «راز وراثت» اثر ژان روستان را در سال ۱۳۲۳ ترجمه کرد. وی در سال ۱۳۲۴ با توجه به دلبستگی زیادی که به زیست شیمی داشت، همراستا با تدریس در دبیرستان البرز تهران در دانشکده داروسازی نامنویسی کرد و در سال ۱۳۲۸ با گرفتن دکترای داروسازی، فعالیتش را در تهیه کتابهای درسی و کمک درسی متمرکز ساخت.
ترجمه کتاب «روانشناسی فیزیولوژیک» که در سال ۱۳۴۸ انتشار یافت، سبب شد برای تدریس روانشناسی فیزیولوژیک به دانشگاه تهران دعوت شود. از آن پس در دانشگاه تهران، دانشسرای عالی و مدرسه عالی دختران به تدریس زیستشناسی و روانشناسی فیزیولوژیک پرداخت و از سال ۱۳۳۹ بهمدت ۱۵ سال در دبیرستان رازی علوم طبیعی را به زبان فرانسوی تدریس کرد.
او در سال ۱۳۴۱ به بنیادگذاری سازمان کتابهای درسی گمارده شد و مدت دوسال ریاست این سازمان را بردوش گرفت و با تلاش او کتابهای درسی «از دوره ابتدایی تا پایان دوره متوسطه» با شیوهی نگارش یکدست بهچاپ رسید. وی در سال ۱۳۶۰ به زادگاهش بازگشت و همکاریاش را با انجمن داروسازان گیلان آغاز کرد. وی پرکارترین نویسنده و مترجم کتابهای علمی در ایران است. شمار نوشتهها و ترجمههای او در زمینههای پزشکی، داروسازی و زیستشناسی به ۹۸ جلد کتاب میرسد که ۶۳ کتاب را به تنهایی و ۳۵ کتاب دیگر را بهیاری همکاران دانشمندش تالیف و ترجمه کرده است. او همچنین بیش از ۹۰ عنوان کتاب را ویرایش کرده و متجاوز از ۲۰۰ مقاله را ترجمه یا تالیف کرده است.
بیشتر آثار او از سوی ناشران سرشناس همانند بنگاه ترجمه و نشر کتاب، شرکت سهامی کتابهای جیبی، امیرکبیر، خوارزمی، نیل، کتابفروشی مرکزی و نیز انتشارات دانشگاهها چاپ و منتشر شده است.
افزون بر آثاری که نام برده شد و نیز کتابهایی که با همکاری دیگر استادان منتشر ساخته، صدها مقاله در زمینههای مختلف از وی بهچاپ رسیده است. وی تا روزهای پایانی زندگی نیز با همکاری انجمن داروسازان، مجله «حکمت» دربردارندهی بهروزترین اطلاعات پزشکی و داروسازی را در رشت منتشر میکرد.
از جمله آثار وی میتوان به بیولوژی برای همه، آیا بهراستی انسان زاده میمون است؟ (چاپ ۴) بدن من (چاپ ۲) علوم سال سوم دبستانهای کشور، علوم سال چهارم دبستانهای کشور، نکاتی چند درباره ژنتیک (چاپ ۲) نکاتی چند درباره فیزیولوژی عمومی، نکاتی چند درباره فیزیولوژی اعصاب و غدد داخلی (چاپ ۲) نکاتی چند درباره زیستشناسی (چاپ ۲) نکاتی چند درباره روانشناسی فیزیولوژیک، داروینیسم و تکامل (چاپ ۹) و ترجمه و تالیف آثار بیشمار دیگری اشاره کرد.
پروفسور محمود بهزاد، پنجشنبه هشتم شهریور ۱۳۸۶ در سن ۹۴ سالگی به دنبال بیماری سرطان معده در رشت درگذشت. در بهمن ماه سال ۱۳۹۵ از سردیس ایشان در گیلان رونمایی شد.
روز «تیر ایزد» سیزدهمین روز هرماه و چهارمین ماه هر سال، در گاهشمار زرتشتی و چهارمین ماه از سال «تیر» نام گرفته است. تیر یا تیشتر، ایزد باران بوده و به یاری او کشتزارها سیراب از باران میشوند، همچنین نگهبان ستوران است. در اوستا «تیریشت» در نیایش ایزد باران است. ستاره عطارد تیر نامیده میشود و نیز تیری که در کمان نهند و بجهانند. ایرانیان باستان هنگام خشکسالی در این روز آیین ویژهای برگزار میکردند و برای خواهش باران و پیروزی تیر ایزد بر دیو خشکسالی(اپوش) به در و دشت میرفتند و تیریشت میخواندند.
بخشی از یشتهای اوستا دربارهی این ایزد است. تیر نام ستارهای است كه امروزه آن را «شعرای یمانی» یا به لاتین «سیریوس» (Silius) مینامیم.
سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش
ای نگار تیر بالا روز تیر
خیز و جام باده ده بر لحن زیر
عاشقی در پردهی عشاق گوی
راههای طبع خواه دلپذیر
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
کودک به تیراندازی و نبرد و سواری آموختن فرست.
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سرودهی استاد ملکالشعرای بهار:
بفرمای بر کودکان روز (تیر) /نبرد و سواری و پرتاب
