نشانه‌ی آریایی نامور(:معروف) به «سواستیکا» (Swastika) یکی از دیرین‌ترین و سالم‌ترین نقش‌مایه‌های باستانی است که اثر آن در یک سیر چندهزار ساله در بیش‌تر تمدن‌های کهن از ایران، چین، هند، ژاپن تا اروپای عصر مفرغ (هزاره‌ی سوم پیش از میلاد) و سرخ‌پوستان آمریکایِ نخستین برجای مانده است. این نشانه‌ی شگرفِ اسرار تمدن بشری در چین نماد شادکامی و خوشبختی و در ایران و هند نشانه‌ی نمادین خورشید است و به حکم همین دورن‌مایه‌ی فرهنگی – تاریخی است که آن را «خورشید آریایی» نامیده‌اند.
پرستش خورشید، ستارگان، مهرپرستی و عدد سپندینه‌ی(:مقدس) چهار از جمله عواملی هستند که در شکل‌گیری چلیپا و به‌کارگیری آن نزد مردمان باستان موثر بوده‌اند. بیش‌‌ترین نشانه‌های این نماد باستانی را می‌توان روی سفالینه‌های هزاره‌ی نخست پیش از میلاد در تپه «سیلک» کاشان، گردن‌بندهای زرین به‌دست آمده از تپه «کُلورز» گیلان و همچنین کهن‌ترین پلان آتشکده با طرح چلیپا را می‌توان در نیایشگاه مادها در تپه «نوشیجان» نهاوند به‌خوبی دید. این نقش تا پیش از هخامنشیان، بازوان خمیده و منحنی داشت و در دوران بعدی خط‌ها و ضلع‌های آن هندسی و مستقیم با زاویه‌ی قائمه شده است. این نماد به شوند(:دلیل) خمیدگی انتهای چهار بازوی آن «چلیپای شکسته» نام گرفته و معرب صلیب یا صلیبا در زبان آرامی است.
