سالروز نبرد نادرشاه افشار با اشرف افغان در دامغان

امروز اردیبهشت امشاسپند و مهرماه، سوم مهرماه سال ۳۷۵۹ زرتشتی، یکشنبه ۲8 شهریورماه ۱۴۰۰ خورشیدی، ۱9 سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی

292 سال پیش چنین روزی، میان سپهسالار نادر افشار (در آن زمان، نادرشاه سپهسالار ایران بود) و اشرف قندهاری (افغان) در میهماندوست دامغان نبرد سختی رخ داد.

این نبرد خونین یک‌روزه در تاریخ 19سپتامبر سال 1729، 20 کیلومتری شمال دامغان و نزدیکی رود مهماندوست به وقوع پیوست که با پیروزی سپهسالار نادر پایان یافت وبه موجب این پیروزی، افغان‌ها اصفهان را به همراه سربازانشان به نادر شاه واگذار کردند.
شوند پیروزی نادر در این نبرد، سختگیری در سامان ارتش و انضباط شدید او بود. نادر دستور داده بود كه در زمان جنگ، از افسران فرمانده پیروی كنند.
اشرف پس از این شكست دست به پس‌نشینی زد و از راه ورامین و ری به اصفهان رفت و از اینجا رهسپار جنگ با نادر شد كه وی را دنبال می كرد، ولی در مورچه‌خورت هم كه میدان این جنگ (دومین نبرد) بود شكست خورد، به اصفهان بازگشت و با خزانه‌ی دولتی به فارس گریخت. اشرف در زرقان فارس نیز از سپهسالار نادر شكست خورد و به شورش قندهاری‌ها در برابر دولت مركزی پایان داده شد. سپهسالار نادر قندهار را گرفت و در پیگرد فراریان این شهر به هند رفت و دهلی را هم به دست آورد.

این رویدادها با یورش افغان‌ها و سقوط اصفهان آغاز می‌شود و با یورش عثمانی به ارمنستان شرقی (بخش ایرانی)، فتح ایروان، و سپس پدیداری سپهبد نادر نامور به تهماسب قلی‌خان و پیروزی‌های درخشان وی بر افغان‌ها و عثمانی و برقراری دوباره فرمانروایی ایران بر سرزمین‌های از دست رفته ادامه می‌یابد. سپهسالار نادر که با رای‌گیری بزرگان ایران به پادشاهی کشور برگزیده شده بود؛ سال ۱۷۳۶ میلادی تاجگذاری کرد.

اردیبهشت امشاسپند نماد اشویی و پاکی؛ نگهبان آتش

اشه نیک، اشه نیک‌ترین است

مطابق آرزوست

اردیبهشت یا «اشا‌وهیشتا»، نام سومین روز ماه و دومین ماه سال در سالنمای زرتشتی است. اردیبهشت به چم «بهترین پاکی و راستی» و یکی از امشاسپندان دین زرتشتی است که در جهان مینوی نماد پاکی، اشویی و نشان اشا (قانون دگرگون‌ناپذیر جهان) است.

اردیبهشت یا ارته وهیشته یا اشه وهیشته در اسطوره‌های زرتشتی و ایرانی دومین امشاسپند است. او زیباترین نماد از نظام جهانی قانون ایزدی و نظم اخلاقی در هردو جهان است. این امشاسپند نه تنها را نظم در جهان برقرار می‌سازد، بلکه نگاهبان نظم دنیای مینوی و دوزخ نیز هست. نماینده جهانی او آتش است.
امشاسپند اردیبهشت، از نظر اهمیت و احترام٬ دومین امشاسپند پس از امشاسپند بهمن است. این موجود در اصل همان آرتا یا ریتای هندی است، که در زمان‌های بعد آشاواهیشست نام گرفت که به معنای آشای برتر یا بهترین اشه یا برترین ارته (راستی) است.
این امشاسپند پاسدار و نگهبان آتش و یا عناصری که در عین حال بازگو کننده‌ی طبیعت آتش هستند، می‌باشد. او ضامنِ پایداری نظم جهان است، چه نظم اخلاقی و چه نظم فیزیکی (نظم مادی).

واژه اشه در اوستا و به ویژه در گاهان بسیار بکار رفته‌ است. «اشا» یا هنجار هستی در زندگی انسان‌ها به گونه‌ی توانمندی در نظم دادن به زندگی، خانواده، هازمان(:جامعه)، زیست‌بوم، طبیعت و … نمودار می‌شود. از همین‌رو بر انسان شایسته است تا پیوسته این توانایی را در خود پرورش داده تا بتواند با «‌اشا‌» هماهنگ شود و راستی را در خود بپروراند.

اشو زرتشت در گاهان تنها راه رسیدن به بارگاه خدایی را راه اَشَهَ می‌داند. در یسن ۴۴ بند ۱۱ می‌گوید:«تا توش و توان دارم می‌کوشم مردم را به سوی اشه رهنمون باشم.» یکی از سپندترین دعاهای زرتشتی دعای “اشم وهو” است که در آن اشه و راستی ستایش می‌شود که یک ذکر ۱۲ واژه‌ای است که سه بار در آن نام اشه برده شده است. دعایی که برای تمرکز ذهن بر روی اشه استوار است از این قرار است: اشه نیک، اشه نیک‌ترین است. مطابق آرزوست، مطابق آرزو خواهد بود، اشه از آن اشه وهیشته است.

در آموزه‌های آیین اشو زرتشت پاکی برون نیز به اندازه‌ی پاکی درون اهمیت دارد. پاکی برون به معنای پاک نگه داشتن تن و محیط زندگی از همه‌ی ناپاکی‌ها است و به همین شوند، سدره و کشتی، لباس آیینی و نشانه‌ی زرتشتیان، به رنگ سپید است تا هرگونه ناپاکی را نمایان کند.