امروز امرداد امشاسپند و مهرماه، هفتم مهرماه سال ۳۷۵۹ زرتشتی، پنجشنبه یکم مهرماه ۱۴۰۰ خورشیدی، ۲3 سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی
یکم مهرماه، 113 سال پیش، محمدعلی مجتهدی گیلانی، استاد دانشگاه و بنیادگذار دانشگاه صنعتی شریف (دانشگاه آریامهر) در لاهیجان چشم به جهان گشود.
پروفسور محمدعلی مجتهدی در ۱۱ آبان ۱۳۴۴ مسوول تشکیل و پایه‌گذاری دانشگاه صنعتی شریف (دانشگاه آریامهر) شد و ۱۱ ماه بعد، در یکم مهر ۱۳۴۵ دانشگاه را به صورت کامل، بنیاد کرد و تحویل داد. دانشگاهی که در جهان با عنوان «ام‌آی‌تی ایران» ستوده می‌شود. امروز 55 سال از بنیادگذاری دانشگاه شریف می‌‌گذرد، ساختمان کتابخانه‌ی مرکزی دانشگاه صنعتی شریف به افتخار او ساختمان دکتر محمدعلی مجتهدی نامگذاری شده است.
مجتهدی‌گیلانی، استاد دانشکده فنی تهران و مدیر دبیرستان البرز بود. دانش‌آموختگان این دو موسسه‌ی آموزشی، شمار زیادی از نخبگان اقتصادی، سیاسی فرهنگی ایران را تشکیل می‌دهند. او همچنین در دوره‌هایی ریاست دانشگاه‌های بهشتی (ملی‌ایران) و شیراز (پهلوی) و امیرکبیر (1341 پلی‌تکنیک تهران) را بر دوش داشت. گرچه ساموئل جردن آمریکایی و همسرش دبیرستان البرز را پایه‌گذاری کردند، اما نام محمدعلی مجتهدی برای نسل‌هایی از ایرانیان، به‌‌گونه‌ای جدایی‌ناپذیری با دبیرستان البرز پیوند خورده‌است.
او از سال 1320 به مدت ۳۴ سال مدیر دبیرستان البرز باقی ماند و با شیوه‌ی خاص مدیریتش، دانش‌آموزان برجسته‌ای را پرورش داد، تا آنها نیز هر یک به سهم خود، نقش موثری در ساخت فضای علمی و فرهنگی ایران ایفا کنند.
مجتهدی سال 1289 دوساله بود که مادرش را از دست داد. پدر و مادرش از خانواده‌های با اصل و نسب زمین‌دار لاهیجان بودند. پدرش سختگیر و باورمند به تشریفات و آداب و رسوم زندگی در شهر کوچک بود.
و به پسرش تنها اجازه داد در مدرسه‌ای اسم بنویسد که توسط اعیان شهر تامین مالی می‌شد. او تحصیل را در هفت سالگی آغاز کرد و در سال ۱۳۰۴ با استفاده از درآمدی که از مایملک مادرش داشت، ساکن تهران شد. او در این شهر با دایی‌اش زندگی می‌کرد. مجتهدی در همه عمرش با سیاست سر سازگاری نداشت، نه تنها بیرون از غوغای سیاست ایستاد بلکه، تلاش کرد موسسات آموزشی مهمی را که مدیریت می‌کرد از هر فعالیت سیاسی دور نگه‌دارد.
او تحصیلاتش را در دارالمعلمین مرکزی ادامه داد، سپس در مدرسه متوسطه شرف تهران مدرک دیپلم کامل متوسطه «شعبه علمی» را گرفت و در همان سال پس از قبولی در چهارمین دوره امتحانات اعزام محصل به اروپا، جزو صدتن برگزیده محصلان اعزامی شد که به‌فرانسه رفتند تا هریک به نحوی نقش مؤثری در آینده علمی و فرهنگی ایران ایفا کنند. پس از انقلاب در سال ۵۷ دكتر مجتهدی از مهندس بازرگان «نخست‌وزير وقت و همكار پیشین او در دانشكده فنی» خواست تا كس ديگری را به‌جايش در دبيرستان البرز بگمارد تا وی بتواند برای معالجه چشمش به‌خارج كشور برود. او پس از معالجه چشم در ژنو به ايران بازگشت اما در سال ۶۱ دوباره به‌خارج كشور رفت. دلیل این امر معالجه نوه‌اش بود که بیماری قلبی داشت. در آن‌زمان وی خود نيز دچار نارسايی قلبی شد و سه بار سكته قلبی را پشت سر گذاشت. دکتر مجتهدی سرانجام سال 1376 در ۸۹ سالگی در شهر نیس در جنوب فرانسه درگذشت و همان‌جا به خاک سپرده شد.
آمرتات: جاودانگی، ماندگار و بی‌مرگی نام هفتمین روز از هر ماه در گاهشمار زرتشتی و نام پنچمین ماه است. آ، واگ (واژه) نفی هست، مٓر: به چم مردن و مرگ، تات. پسوند امرداد به پارسی آمده است. در آفرینش نگهبان گیاهان و رستنی هست ، دو گام امشاسپندان خورداد و اَمرداد به هم پیوسته هستند. آدمی بتواند این دو رده از زندگی را به وارستگی برساند و به رسایی برسد خودبه‌خود به بی‌مرگی و جاودانگی هم خواهد رسید. اهورامزدا خوشی خورداد و جاودانگی امرداد را به کسی می‌بخشد که در دنیا اندیشه و گفتار و کردارش نیک باشد. چه نیکوست در این روز به آینده اندیشیدن و برای آینده برنامه‌ریزی کردن.
در اوستا امرتات و در فارسی امرداد بنابراین امرداد یعنی بی مرگی و آسیب ندیدنی یا جاودانی. پس واژه “مرداد” در ادب مزدیسنا جایی ندارد. امرداد یکی از امشاسپندان است که نگهبانی گیاهان با اوست. همیشه با امشاسپند هه اُروتات یا خورداد هستند.
در گاهشمار سی‌روزه‌ی زرتشتیان هنگامی که نام روز و ماه برابر می‌شود آن روز را جشن می‌گیرند. فرارسیدن روز امرداد در ماه امرداد را جشن امردادگان می‌نامند. گل نماد امرداد امشاسپند”گل زنبق” است.
در گات ها ، یسنا ٥١ ، بند ٧ می‌خوانیم:
كس به هفت رده، اهورامزدا، روان، نیک اندیشی، بهترین راستی، شهریاری مینوی، آرمان سپند، رسایی وبالندگی بی مرکی، جاودانگی برسد و بر راه آیین راستی مى‌رود، از بخشایش دو مینویی اهورامزدا به پاداش خواهد رسید خوشی خورداد و جاودانگی امرداد را دارا مى شود.
«مسعود سعد» می‌سراید:
روز امرداد مژده داد بداند
كه جهان شد به طبع باز خواند
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش
روز امرداد مژده داد بدان
كه جهان شد به طبع باز جوان
عدل بارید بر جهان یك سر
دولت و ملک شهریار جهان
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
دار و درخت بنشان
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:
به (خورداد) جوی نوین کن روان/ امرداد بیخ نو اندر نشان
یک پاسخ
روان دکتر مجتهدی شاد. بسیار تاثیر گذار و خدمتگزار بود. پس از گذشت ۵۵ سال از تاسیس دانشگاه، هنوز الگوی استادان و دانشجویان صنعتی شریف است.
تشکر از امرداد برای نشر این عنوان.