امروز فرخ و پیروز روز اشتاد و مهرماه، آغاز چهره ایاثرمگاه چهارمین گهنبار سال جشن به پاس آفرینش گیاهان، ۲6 مهرماه سال ۳۷۵۹ زرتشتی، سهشنبه 20 مهرماه ۱۴۰۰ خورشیدی، ۱2 اکتبر ۲۰۲۱ میلادی
در ایران روزهای خاصی از سال به عنوان روز بزرگداشت یک شاعر یا دانشمند نامگذاری میشود و ۲۰ مهر بیستمین روز از ماه دانش و مهرورزی، روز بزرگداشت حافظ است. هر ساله در این روز ادبدوستان و حافظپژوهان سراسر جهان، یاد این بزرگ غزلسرای ایرانی را پاس میدارند.
محمدجعفر یاحقی پژوهشگر، نویسنده و استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی، سرشار بودن دیوان حافظ از مهر و دوستی و همچنین ۲۰ بودن نمره حافظ در میان شاعران را شوند نامگذاری ۲۰ مهر به عنوان روز بزرگداشت حافظ بیان کرده است. نخستین آیین بزرگداشت این سرایندهی نامی در سال 1376 در مجموعه فرهنگی-تاریخی آرامگاه حافظ با باشندگی پژوهشگران ایرانی و خارجی برگزار شده است. خواجه شمسالدین محمد، نامور به خواجه حافظ شیرازی و لسانالغیب، ترجمانالاسرار، لسانالعرفا و ناظمالاولیا شاعر بزرگ سده هشتم ایران برابر سدهی چهاردهم میلادی است. سال ۷۲۶ مهی (:هجری قمری) در شیراز زاده شد. او یکی از سخنوران نامی جهان است که بیشتر اشعارش غزل هستند و دیوان اشعارش به غزلیات حافظ پرآوازه است. گرایش حافظ به شیوه سخنپردازی خواجوی کرمانی و شباهت شیوه سخنش با او شناخته میشود. او از مهمترین تاثیرگذاران بر شاعران پس از خود شناخته میشود. در سدههای هجدهم و نوزدهم اشعار او به زبانهای اروپایی ترجمه شد و نام او بهگونهای به محافل ادبی جهان غرب نیز راه یافت. این غزلسرای نامی در روزگار جوانی از بسیاری از علوم مذهبی و ادبی روزگار خود آگاهی داشت و یكی از نامآوران علم و ادب دیار خود شد. خواجه شمسالدین محمد در سال ۷۹۱ مهی در شیراز چشم از جهان فرو بست. توان ادبی یک شاعر باید خیلی باشد تا در زبان دیگری هم خود را بروز دهد و از سویی اندیشهی یک انسان باید بسیار والا باشد تا کسی با زبانی دیگر تحت تاثیر قرار گیرد. یوهان ولفگانگ گوته؛ شاعر، فیلسوف، نویسنده، سیاستمدار و دانشمند بزرگ در میان آثار خود، یک اثر مهم دارد به نام دیوان شرقی. این اثر نه تنها یکی از برجستهترین آثار شعر و حکمت گوته است بلکه یکی از بزرگترین آثار ادبی آلمان و اروپا به شمار میآید. گوته، شاعر آلمانی، این اثر برجسته را با خواندن دیوان شعر حافظ به وجود آورد. گوته، کسی که حافظ را استاد خویش در فنون شعری و واژهگزینی معرفی میکند و خود را همراه حافظ میداند درباره شخصیت، اندیشه و ادبیات حافظ که در دیوان غزلیاتش جلوهگر شده، میگوید: ای حافظ ، سخن تو هم چون ابدیت بزرگ است؛ زیرا آن را آغاز و انجامی نیست. کلام تو همچون گنبد آسمان، تنها به خود وابسته است و میان نیمهی غزل تو با مطلع و مقطع آن فرقی نمیتوان گذاشت؛ زیرا همهی آن در حد جمال و کمال است .اگر روزی دنیا به سرآید، ای حافظ آسمانی، آرزو دارم که تنها با تو و در کنار تو باشم. چرا که این، افتخار زندگی من و مایهی حیات من است.
عیب رندان مکن ای زاهد پاکیزه سرشت
که گناه دگران بر تو نخواهند نوشت
من اگر نیکم و گر بد تو برو خودرا باش
هر شخصی ان دروَد عاقبت کار که کشت
گهنبار چهره ایاثرمگاه جشن پاسداشت آفرینش گیاهان خجسته باد
«ایاثرمگاه» چهرهی چهارم گهنبار است. این جشن از روز اشتاد ایزد و مهرماه تا روز انارم ایزد ادامه دارد که در سالنمای رسمی کشور با ٢٠ تا ٢۴ مهرماه برابری میکند. ایاثرم به آغاز سرما اشاره دارد. گهنبارها جشن بزرگداشت آفرینش هستند. در باور زرتشتیان، جهان در شش گام آفریده شده است. هر یک از شش دوره گهنبار را هنگام پیدایش یکی از آفریدههای اهورامزدا دانستهاند. در این چَهرهی گهنبار گیاه آفریده شده است. از این رو در سفرهی گهنبار، شاخهای از گیاه همیشه سبز مانند مورد میگذارند.
اشتاد یا ایزدبانو اشتاد، در اساطیر ایران نام یک ایزدبانو است که ایزد پایدار روز بیستوششم هر ماه در گاهشمار زرتشتی نامیده میشود. اشتاد به چم «راستی و درستی» است. این ایزد راهنمای مینویان و جهانیان است.
واژهی اشتاد از بنیان و نهان ارشتاد یا ارشتات بوده که در گذر زمان به اشتاد تبدیل شده است. ارشتات به معنای راستی و درستی است و در یسنا ۱۶ و همچنین در دو سی روزهی کوچک و بزرگ، در ردیف سی فرشته در پیوند با روزهای ماه به شمار آمده است.
در آیین مزدیسنا بر این باور است که خداوند، زمین را در اشتاد روز آفرید. بنا به این روایت برخی اشتاد روز را، روزی خجسته دانستهاند.
اشتاد همچنین رهنمای مینویان و جهانیان شمرده شده و با دو ایزد دیگر، یعنی زامیاد (ایزد زمین) و رشن در پیوند ویژه و نزدیک دارد و ایزد اشتاد همکار و یاور امشاسپند «امرداد» بوده و در اوستا به چم «کار و دادخواهی» هم آمده است.
زرتشت بهرام پژدو میسراید: «روانت باد ویژه جان و دل شاد / نگهدارت سروش و رشن و اشتاد
چهار روز در نزد زرتشتیان ارج بسیار ویژهای دارد: مهر، آذر، ورهرام و اشتاد و برای هر یک از آن ها زیارتگاهی ساخته شده است. یکی از نیایشگاههای زرتشتیان کرمان، «شاه اشتاد ایزد» نام دارد. این زیارتگاه که در محله گَبر آباد در شمال شرقی شهر کرمان جای دارد، به این ایزد ویژه شده است. زرتشتیان روز اشتاد ایزد هر ماه در پیرانگاه ستیپیر در نزدیکی روستای زرتشتینشین مریمآباد یزد به نیایش همگانی میپردازند.
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
اسب، گاو و ستور به گشتن، هل تا به درستی آیی (بازگردی).
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سرودهی استاد ملکالشعرای بهار:
در (اشتاد) روز، اسب و گاو ستور / به گشتن افکنی مایه گیرند و زور
در بندهش پیرامون این ایزدان آمده است:
آن سه فره بر چینوت برایستند. آنجا که رشن، روان را آمار کند و اشتاد و زامیاد، روان را بر ترازو بگذارند.
در شاهنامه آمده است:
«همه ساله ز اشتاد و از آسمان / تن و جانت با شادی و کامتان».
مسعود سعد سلمان گوید:
«اشتاد روز و تازه ز گل بوستان / ای دوست می ستان ز کف دوستان».
سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش
اشتادروز و تازه ز گل، بوستان
ای دوست می ستان ز كف دوستان
در بوستان نشین و می لعل نوش
زیرا كه سبز گشت همه بوستان
ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه مینویسد:
«در این روز خداوند زمین را بیافرید». سفر کردن و خون گرفتن در این روز نیکوست.
یک پاسخ
روز بزرگداشت سراینده نامی ایران، حافظ، گرامی باد ???