امروز زامیاد روز و مهرماه، سومین روز چهره ایاثرم‌گاه چهارمین گهنبار سال جشن به پاس آفرینش گیاهان، ۲8 مهرماه سال ۳۷۵۹ زرتشتی، پنجشنبه 22 مهرماه ۱۴۰۰ خورشیدی، 14 اکتبر ۲۰۲۱ میلادی
506 سال پیش چهاردهم اکتبر سال 1515، زمان شاه اسماعیل صفوی، دریاسالار پرتغالی با چند کشتی توپدار و یگان تفنگدار وارد تنگه هرمز شد.
در آن زمان ایران دارای نیروی دریایی نبود. آلفونس دا آلبوکرکی (آلفونسو دو آلبوکرک) دریاسالا پرتغالی جزایر استراتژیک آن ناحیه را تصرف کرد. تنگه هرمز دروازه خلیج فارس است. خلیجی که 970 کیلومتر طول دارد. آلبوکرک نخستین نظامی غرب بود که از راه دریا به خلیج فارس تجاوز مسلحانه کرده است. وی در عین حال نخستین دریانورد غرب است که به اهمیت استراتژیک خلیج فارس به عنوان بازوی اقیانوس هند پی برده و آن را اعلام کرده بود. آلبوکرک که از ده سال پیش از آن به تصرف سرزمین‌های مشرق زمین دست زده بود به خوبی می‌دانست که پرتغال یک میلیون و پانصد هزار نفری نمی‌تواند در همه‌ی سرزمین‌های متصرفه مهاجرنشین پایه‌گذاری کند؛ بنابراین کوشش داشت که با بکارگیری بومیان هر محل، اقتدار پرتغال را براین سرزمین‌ها برقرار سازد و نگه دارد. آلبوکرک آغازگر تجاوزی شده است که هنوز دنباله دارد و قدرت‌های غرب بدون این که حقی داشته باشند در آب‌های کشورهای دوردست مداخله می‌کنند و این مداخله را که بارها به برخورد نظامی انجامیده است «حفظ منافع حیاتی» خود نام نهاده‌اند.
آلبوکرک پس از بازگشت از منطقه هرمز به پایگاه اصلی و همیشگی‌اش در گوای هند با حکم برکناری خود که از پرتغال فرستاده شده بود رو‌به‌رو شد و در پی برکناری 16 دسامبر سال 1515 درگذشت. با درگذشت آلبوکرک، مساله اشغال جزیره هرمز حل نشد. بعدا شاه‌عباس یکم با کمک انگلیسی‌ها ــ رقبای پرتغال ــ ناحیه اشغال شده ایران را پس گرفت، ولی همین اتحاد او با انگلیسی‌ها باعث گسترش نفوذ و سلطه آنان بر منطقه خلیج فارس و امضای پیمان «تروشیل» در 1820 شد که آثار آن هنوز زدوده نشده است.
زامیاد به چم زمین است. زمین سرچشمه‌ی همه داده‌ها برای زندگی بهتر آفریده‌هایی است که روی آن زندگی می‌کنند. گویند در این روز درخت نشاندن و تخم کاشتن و آبادانی کردن بسیار خوب است.
روز «زامیاد» بیست‌و‌هشتمین روز ماه در گاهشمار زرتشتی به این ایزد نامیده می‌شود. زامیاد (زم ، زمین + یزد) یا زامیاد نام فرشته‌ی زمین است که با صفت نیک کنش، از او یاد شده است. ایزد زامیاد (زمین) با ایزد آسمان یک‌جا یا جداگانه مقدس شمرده شده‌اند. زمین نماد مادر است برای انسان و دیگر موجودات زنده‌ی روی آن، بنابراین ستودنی و سپندینه بوده و در آموزش‌های دین زرتشتی به نگهداری پاک و نیکو از آن بسیار سفارش شده است. ایزد زامیاد از ایزدان همکار امرداد است.
نماد زامیاد، گیاه بانو اسپرغم یا همان ریحان است.
در ستایش زامیاد
نیایش و ستایش اهورمزدای یگانه
از همه‌ی ،
نیكوكاران به داده های هرمز هست ،
نگهدارنده و پروراننده ی
آفریده‌ی زمین نیكو
را همی مى‌ستاییم ….
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش
چون روز زامیاد نیاری ز می تو یاد / زیرا كه خوش‌تر آید می روز زامیاد
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
دارو مخور
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:
گرت خوردن دارو افتد به سر
به (زامیاد) روز، هیچ دارو مخور
