روز عُرس، وصال جاودانه مولانا با معشوق

امروز اردیبهشت امشاسپند و دی‌ماه ۳۷۵۹ گاهشمار زرتشتی، شنبه 27 آذرماه ۱۴۰۰ خورشیدی، 18 دسامبر  ۲۰۲۱ میلادی

 ۲۷ آذرماه سالروز درگذشت مولانا، شاعر بزرگ پارسی‌گو، روز عُرس نامیده شده است. روز عرس بزرگداشت مولانا جلالالدین محمد بلخی است.

مولانا جلال‌الدین محمد بلخی نامور به مولوی، در پنجم جمادی‌الاخر سال ۶۷۲ درگذشت. آیین شب‌های عرس هرسال به‌مدت ده شب درمجتمع فرهنگی مولویه از ۱۰ تا ۱۷ دسامبر، برابر با سالگرد درگذشت مولانا در قونیه برگزار می‌شود. آن‌ها براین باورند که دراین روز مولانا به وصال جاودانه معشوق خود یعنی خداوند رسیده است. در این آیین گردشگران از بسیاری کشورها به قونیه می‌آیند تا افزون بر بازدید از آرامگاه مولانا، به تماشای مراسم رقص سماع بپردازند. از آنجا که مولانا عاشق شمس بوده، گروهی از هنرمندان پیش از همه‌گیری کرونا، در سالروز درگذشت مولانا (روز عُرس) راهی خوی شدند تا پس از بازدید از کاروانسرای یام و موزه شهر و مسجدجامع مرند، یا مقبره‌الشعرای تبریز، با حضور در محوطه میل شمس، یاد و مقام مولانا و شمس را بر سر مزار شمس تبریزی گرامی بدارند. از شیخ محمود شبستری و شهریار نیز یاد کردند.
آثار مولوی به‌ویژه مثنوی معنوی از مفاهیم عرفانی برخوردار است. به‌‌گونه‌ای که پس از گذشت سده‌ها معنی و منظور مولوی از سرودن ابیات آن به روشنی مشخص نیست و برای رسیدن به درک درست از برخی ابیات او به مطالعه و پژوهش نیاز است. همین مفاهیم ژرف باعث شده‌ است که صاحب‌نظران در حوزه ادبیات، فلسفه و عرفان، درباره او دیدگاه‌های متفاوت داشته باشند. برخی از ادیبان براین باورند که همه تفکر مولانا در مثنوی معنوی، تمام مثنوی معنوی در آغاز دفتر یکم آن یعنی نی‌نامه و تمامی غزل آن در مصرع نخست یعنی بشنو از نی چون حکایت می‌کند خلاصه شده است. و نی، منِ انسانی است که از منشا و اصل خود جدا مانده است. مولوی در مثنوی می‌کوشد، راه‌های انسان برای رسیدن به اصل خود را بیان کند. او در زندگی و حتا پس از مرگش مخالفانی هم داشته و دارد. اما بسیار کسانی هستند که اندیشه او را می‌ستایند و از اشعار او بهره می‌برند. اما آن‌چه که مهم است ذات عمیق و مفهوم غنی اشعار و تفکر اوست که پس از سال‌ها هنوز به جا مانده است.

اردیبهشت یا «اشا‌وهیشتا»، نام سومین روز ماه و دومین ماه سال در سالنمای زرتشتی است. اردیبهشت به چم «بهترین پاکی و راستی» و یکی از امشاسپندان دین زرتشتی است که در جهان مینوی نماد پاکی، اشویی و نشان اشا (قانون دگرگون‌ناپذیر جهان) است.

اردیبهشت یا ارته وهیشته یا اشه وهیشته در اسطوره‌های زرتشتی و ایرانی دومین امشاسپند است. او زیباترین نماد از نظام جهانی قانون ایزدی و نظم اخلاقی در هردو جهان است. این امشاسپند نه تنها را نظم در جهان برقرار می‌سازد، بلکه نگاهبان نظم دنیای مینوی و دوزخ نیز هست. نماینده جهانی او آتش است.
امشاسپند اردیبهشت، از نظر اهمیت و احترام٬ دومین امشاسپند پس از امشاسپند بهمن است. این موجود در اصل همان آرتا یا ریتای هندی است، که در زمان‌های بعد آشاواهیشست نام گرفت که به معنای آشای برتر یا بهترین اشه یا برترین ارته (راستی) است.
این امشاسپند پاسدار و نگهبان آتش و یا عناصری که در عین حال بازگو کننده‌ی طبیعت آتش هستند، می‌باشد. او ضامنِ پایداری نظم جهان است، چه نظم اخلاقی و چه نظم فیزیکی (نظم مادی).

واژه اشه در اوستا و به ویژه در گاهان بسیار بکار رفته‌ است. «اشا» یا هنجار هستی در زندگی انسان‌ها به گونه‌ی توانمندی در نظم دادن به زندگی، خانواده، هازمان(:جامعه)، زیست‌بوم، طبیعت و … نمودار می‌شود. از همین‌رو بر انسان شایسته است تا پیوسته این توانایی را در خود پرورش داده تا بتواند با «‌اشا‌» هماهنگ شود و راستی را در خود بپروراند.

اشو زرتشت در گاهان تنها راه رسیدن به بارگاه خدایی را راه اَشَهَ می‌داند. در یسن ۴۴ بند ۱۱ می‌گوید:«تا توش و توان دارم می‌کوشم مردم را به سوی اشه رهنمون باشم.» یکی از سپندترین دعاهای زرتشتی دعای “اشم وهو” است که در آن اشه و راستی ستایش می‌شود که یک ذکر ۱۲ واژه‌ای است که سه بار در آن نام اشه برده شده است. دعایی که برای تمرکز ذهن بر روی اشه استوار است از این قرار است: اشه نیک، اشه نیک‌ترین است. مطابق آرزوست، مطابق آرزو خواهد بود، اشه از آن اشه وهیشته است.

در آموزه‌های آیین اشو زرتشت پاکی برون نیز به اندازه‌ی پاکی درون اهمیت دارد. پاکی برون به معنای پاک نگه داشتن تن و محیط زندگی از همه‌ی ناپاکی‌ها است و به همین شوند، سدره و کشتی، لباس آیینی و نشانه‌ی زرتشتیان، به رنگ سپید است تا هرگونه ناپاکی را نمایان کند.