امروز تیر ایزد و دی‌ماه گاهشمار زرتشتی؛ هفتم دی‌ماه

چنین روزی ارتش ایران هخامنشی در غزه

امرداد
1400-10-07
00:43

امروز تیر ایزد و دی‌ماه ۳۷۵۹ گاهشمار زرتشتی، سه‌شنبه هفتم دی‌ماه ۱۴۰۰ خورشیدی، 28 دسامبر ۲۰۲۱ میلادی

2547 سال پیش، روزهای پایانی دسامبر سال 526 پیش از میلاد، ارتش ایران هخامنشی وارد شهر استراتژیک غزه در ساحل مدیترانه شد.

ارتش ایران در سر راه خود به مصر برای تصرف این کشور و تکمیل جامعه یکپارچه‌ی جهانی که از برنامه‌های کوروش بزرگ بود واپسین روزهای دسامبر سال ۵۲۶ پیش از میلاد شهر استراتژیک غزه واقع در ساحل مدیترانه را به‌دست آورد و در اینجا منتظر رسیدن کشتی‌هایی شد که حکمران قبرس و نیز «پولیکراتس» حکمران جزیره یونانی ساموس وعده فرستادن آنها را داده بودند. قرار بود که این کشتی‌ها و کشتی‌های فنیقی‌ها پیاده نظام ایران را به دلتای رود نیل منتقل کنند و سوارنظام پارسی هم از راه کرانه ساحلی صحرای سینا خودرا به آنجا برساند. در آن زمان غزه از بنادر مهم مدیترانه شرقی بود. به همانگونه که از نام آن دریافت می‌شود به داشتن استحکامات نظامی پرآوازه بود. غزّه که تاریخی چهارهزار ساله دارد همچنین از مراکز تجارت و تبادل کالا میان شرق و غرب بود و به شهر خوشبخت هم نامده می شد. غزّه اواخر هزاره دوم پیش از میلاد توسط یونانیان و عمدتا یونانیان جزیره «کرت Crete» تصرف شده بود و این یونانیان (Mycenaean Greece)که در اینجا ساکن شده بودند فیلیستین Philistin (مردم دریانورد) خوانده می شدند. مورخین یونان باستان این واژه را فیلیستینوی Philitinoi و مصریان باستان فالوستاPhalusta نوشته اند. ایران هخامنشی پس از تصرف غزّه، تا سال ۳۳۲ پیش از میلاد به مدت ۱۹۳ آن را در اختیار داشت و در این سال پادگان ایرانی غزّه در برابر اسکندر مقدونی مقاومت شدید کرد و چون نیروی کمکی نرسید شکست خورد.
در لشکرکشی به مصر، کمبوجیه،کامبوجیا، کامبوزیا، کامبیز پسر کوروش و جانشین او فرماندهی ارتش ایران را بر دوش داشت. کمبوجیه هنوز در غزه بود که شنید “اماسیس دوم” فرعون مقتدر مصر درگذشته و پسر او پسامتیک، به نام پسامتیک سوم برجایش نشسته است. دو ارتش ایران و مصر چندی بعد (سال ۵۲۵ پیش از میلاد) در محل «پلوسیوم» واقع در دلتای رود نیل و نه چندان دور از «پورت سعید» امروز در برابر هم قرار گرفتند و ارتش ایران به شوند داشتن سلاح‌های برتر و آموزش نظامی و تاکیک بهتر پیروز شد و ارتش مصر بادادن پنجاه هزار کشته شکست خورد و تسلیم شد و از آن روز تا سال ۴۰۴ پیش از میلاد (به مدت ۱۲۱ سال و چند ماه)، مصر یک ساتراپی (ایالت) ایران بود. شرح لشکرکشی ایران به مصر و تصرف این سرزمین را «شه سیاس، که شیاس، ته سیاس» مورخ و پزشک یونان باستان که در دوران هخامنشیان سال‌ها در ایران می‌زیست دقیقتر از سایر مورخان قرون قدیم و از جمله هرودوت نوشته است. این تاریخ‌نگارـ پزشک یونانی در مدت اقامت در ایران در سال ۴۰۱ پیش از میلاد اردشیر دوم _ شاه وقت ایران را درمان کرده بود.
کمبوجیه پس از تصرف ممفیس (پایتخت شمالی مصر) و سپس دیدار از مصر جنوبی، تصمیم به تصرف لیبی و سودان (نوبی) گرفت که سپاه اعزامی او به سوی لیبی در ۵۰ کیلومتری مرز لیبی امروز (واحه سیوه) دچار یک توفان صحرایی شد و بسیاری از افراد آن در زیر شن مدفون شدند که اخیرا ضمن اکتشافات نفتی استخوان‌ها، لباس‌ها و جنگ‌افزارهایشان به دست آمده است. سپاه اعزامی کمبوجیه به نوبی (سودان) نیز از منطقه کوش و شهر نپاتا پیشتر نرفت. در یک سند که از “ناسته سنگ” پادشاه وقت نوبی برجای مانده و در یک موزه انگلستان است کمبوجیه را «کمباسودن» نوشته و تصرف منطقه شمالی سودان به دست ایرانیان را تایید کرده است.
پس از کمبوجیه، داریوش بزرگ – خود به مصر رفت و به هزینه ایران دستور جمع آوری و تنظیم تاریخ مصر و ساختن آبراهی میان دریای سرخ و رود نیل را داد تا کشتی‌های ایران از خلیج فارس به مدیترانه بروند و نیاز به استفاده از کشتی‌های یونانیان نباشد که مورد اعتماد پارسیان نبودند.
غزه پیش از افتادن به دست ایران در دسامبر ۵۲۶ پیش از میلاد، در سال ۷۳۲ پیش از میلاد به تصرف آشور درآمده و در سال ۵۸۶ پیش از میلاد به دست امپراتوری بابل افتاده بود. غزه درجریان جنگ‌های سه‌گانه اسکندر مقدونی از دست ایران خارج و به تصرف او درآمد که دو سده بعد رومی‌ها آن را از دست جانشینان اسکندر خارج کردند. این منطقه در سال ۶۳۷ میلادی به تصرف سپاه اسلام به فرماندهی عمرو عاص درآمد. در طول جنگ‌های صلیبی چند بار از کنترل حکومت «مصر – سوریه» خارج و به دست مسیحیان اروپایی افتاد و سپس عثمانی آن را بسال ۱۵۱۱۷متصرف شد. ناپلئون بناپارت در سال ۱۷۹۹ و درجریان لشکرکشی به شرق، غزه را متصرف شد که باردیگر به دست عثمانی افتاد. گاهی حکمران مصر به نام عثمانی بر آنجا حکومت می‌کرد. در سال ۱۸۳۲ محمدعلی پاشا حکمران مصر که به نام وابسته به عثمانی بود غزه را بخشی از خاک مصر اعلام کرد و …. انگلیسی ها در هفتم نوامبر ۱۹۱۷ پس از یک نبرد پرتلفات آن را از دست عثمانی خارج و تا سال ۱۹۴۸ اداره کردند. اداره امور غزه که در سال ۱۹۲۹ علیه یهودیان شورش دامنه دار کرده و دولت لندن را مجبور به تخلیه آن منطقه از یهودیان ساخته بود از زمان نخستین جنگ اعراب و اسرائیلی ها تا سال ۱۹۶۷ در دست مصر بود که در این سال در جنگ از اسرائیل شکست یافت. غزه سپس تا سال ۱۹۹۴ و انعقاد قرارداد اسلو در اشغال اسرائیل بود و … و هنوز هم وضعیت آن روشن نیست و بنابراین ناآرامی و جنگ و خونریزی ادامه خواهد داشت.

روز «تیر ایزد» سیزدهمین روز هرماه و چهارمین ماه هر سال، در گاهشمار زرتشتی و چهارمین ماه از سال «تیر» نام گرفته است. تیر یا تیشتر، ایزد باران بوده و به یاری او کشتزارها سیراب از باران می‌شوند، همچنین نگهبان ستوران است. در اوستا «تیریشت» در نیایش ایزد باران است. ستاره عطارد تیر نامیده می‌شود و نیز تیری که در کمان نهند و بجهانند. ایرانیان باستان هنگام خشکسالی در این روز آیین ویژه‌ای برگزار می‌کردند و برای خواهش باران و پیروزی تیر ایزد بر دیو خشکسالی(اپوش) به در و دشت می‌رفتند و تیریشت می‌خواندند.