زادروز قدمعلی سَرامی؛ نویسنده، شاهنامه‌پژوه

امروز فرخ و پیروز روز  گوش ایزد و بهمن‌ماه ۳۷۵۹ گاهشمار زرتشتی، نَبُر روز پرهیز از خوردن گوشت، آدینه هشتم بهمن‌ماه ۱۴۰۰ خورشیدی، 28 ژانویه 2022 میلادی

قدمعلی سَرامی، نویسنده، مترجم، شاعر و پژوهشگر ایرانی در حوزه‌ی زبان فارسی و عضو هیات‌ امنای بنیاد فردوسی زاده‌ی ۸ بهمن ۱۳۲۲ در رامهرمز است.

وی دکتری خود را در رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی در دی ماه ۱۳۶۵ دریافت کرد. تا کنون از او کتاب‌های فراوانی در زمینه‌های گوناگونِ پژوهشی، مجموعه‌شعر، کودک و نوجوان، ترجمه و… منتشر شده‌است. در نخستین دوره‌ی جایزه‌ی پژوهش پروفسور آقابزرگ در سال ۱۳۹۰ او جزو ۵ تن شاهنامه‌پژوه برتر معرفی شد. پیرامون آثار و اندیشه‌های وی کتاب «عشق است اگر حقیقتی هست» به قلم دکتر مهری تلخابی منتشر شده‌است.
شب قدمعلی سرامی که به کوشش مجله‌ی فرهنگی و هنری بخارا، انتشارات ترفند و انتشارات باد در آذر ۹۷ برگزار شد، از جمله رویدادهای فرهنگی بزرگداشت سرامی است.
سرامی در خردسالی، از تجویز دارویی نامناسب، یک چشمش نابینا و چشم دیگرش دچار کم‌بینی شد و نتوانست به مدرسه برود. او بعدها درسال ۱۳۴۳ دیپلم ادبی گرفت و در همین دوران اولین دفتر شعرش را به‌نام لبخند آرزو با مقدمه دکتر باستانی پاریزی منتشر کرد. او در کنکور سال ۱۳۴۳ شاگرد اول رشته‌اش در کشور شد و دوره‌های کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکترای زبان و ادبیات فارسی را همراه با کامران فانی، بهاءالدین خرمشاهی، سعید حمیدیان و جواد برومند سعید در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران گذراند و از جمله استادان وی عبدالحسین زرین‌کوب، ذبیح‌اله صفا، حسن مینوچهر، ناتل خانلری، بدیع‌الزمان فروزانفر، جلال‌الدین همایی و بهرام فره‌وشی بودند. وی از سال ۱۳۵۳ در دانشگاه‌های کشور تدریس کرد و از سال ۱۳۷۱ تاکنون به‌عنوان استاد راهنمای دوره کارشناسی‌ارشد و دکتری به فعالیت مشغول است. دکتر سرامی افتخار شاگردی استادانی چون زنده‌یاد دکتر محمد معین، سیدجعفرشهیدی، عبدالحسین زرین‌کوب، ذبیح‌الله صفا و دیگر استادان نام‌آور زبان و ادبیات فارسی را در کارنامه‌ علمی خویش دارد و اخيرا به مرتبه‌ علمی دانشیاری ارتقا یافته است.
سرامی در حوزه‌ تحقیقات ادبی نیز آثاری دارد كه از جمله آن‌ها مي‌توان به «از رنگ گل تا رنج خار»، «از خاک تا افلاک»، «از هرگز تا همیشه» و «پنج مقاله درباره‌ ادبیات كودک» اشاره كرد. وی نزدیک به 20 عنوان كتاب نیز درحوزه‌ ادبیات كودک و نوجوان به نگارش درآورده است.
وی به‌مدت ۸ سال از ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۹ عضو هیات تحریریه روزنامه اطلاعات بود و در این مدت گفت‌وگوهایی با عزیز نسین، پروفسور هشترودی، انجوی شیرازی، جواد معروفی، علی‌اکبر شهنازی، اخوان ثالث، علینقی وزیری، باستانی پاریزی و نورعلی برومند داشت. او از سال ۱۳۷۹ انتشارات ترفند را بنیاد نهاده که تاکنون ده‌ها جلد کتاب با موضوع ادبیات و تاریخ منتشر کرده‌ است.
کتاب وی از رنگ گل تا رنج خار که شکل‌شناسی داستان‌های شاهنامه است، در رشته «ادبیات» از سوی شورای بهترین کتاب سال وزارت ارشاد مورد تشویق قرار گرفته‌است.
کتاب شیرین‌تر از پرواز وی از انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، از سوی شورای کتاب کودک به‌عنوان بهترین کتاب سال برگزیده و به وسیله مرضیه محبوب به صورت تئاتر عروسکی در تئاتر شهر اجرا شده‌ است.
سرامی در سال‌های پیش و پس از انقلاب بیش از یکصد ترانه برای آهنگسازان ایرانی، ابراهیم سرخوش، حسن یوسف‌زمانی، حسین یوسف‌زمانی، محمد بیگلری‌پور، حسن ریاحی، محمد عبدالصمدی و … ساخته‌ است که نادر گلچین، سیمابینا، معین، خواجه‌امیری، ویگن، سوگول، اصفهانی، مختاباد آن ترانه‌ها را خوانده‌اند.
از معروف‌ترین ترانه‌های او، کوچه باغ راز، کولی‌باران، دو ابر، دوباره آفتاب داره مهربون می‌شه و ترانه به لب هستند. همچنین او در سال‌های ۱۳۶۶ و ۱۳۶۷ عضو شورای موسیقی سازمان صداوسیما بوده‌ است.

روز «گوش ایزد» چهاردهمین روز از گاهشمار زرتشتی است. بنابر گاهشمار زرتشتی که دیرینگی آن به روزگار ایران‌باستان می‌رسد، هر ماه، ٣٠ روز دارد و هر کدام از این ٣٠ روز، نامی  و امروز، روزی است که نامش «گوش» است. گوش، یک ایزد است و از داده‌های نیک اهورایی که در خور ستایشند. گوش‌ایزد، ستودنی است آن اندازه که حتا یکی از یشت‌های اوستا، به این ایزد ویژه شده است. «گوش‌یشت» یا «درواسپ‌یشت»، آن یشتی است که در‌آن از «گوش‌ایزد» سخن رفته است.

واژه‌ی «گِوش» یا «گئوش» بارها در «گات‌ها» (سروده‌های اشوزرتشت)، در «اوستا» و در نوشته‌های پهلوی آمده است. واژه‌ی گئوش همچون واژگان بسیار دیگری که معناهایی گوناگون دارند، چند معنا دارد که بی‌گمان باید در جمله معنایش کرد. این واژه به معنای «گیتی» و «مجموعه‌ی آفرینش» و از سویی دیگر به معنای «گاو» است، البته این معنا یعنی گاو نیز در استوره‌های ایرانی، همان «آفریده»  یا گیتی است. گوش یا گئوش در اوستا هم به معنی گاو و هم به معنی گیتی آمده است. «اورو» نیز  كه به معنی روان است همراه با واژه‌ی گئوش، معنی روان جهان یا روان گاو را می‌رساند. «گئوش‌ارورون» نگاهدار گله‌ها و چارپایان سودمند است. گاو در استوره‌ها، نماد گیتی است و از دیدگاه فلسفی نماد زندگی دنیوی و خاكی است.

بنابر باور ایرانیان گوش‌ایزد، پاسدار و نگهبان جانداران سودمند است که این خویشکاری با معنای این ایزد، هم‌خوانی دارد. یعنی آزردن جانداران سودمند به نوعی به معنای آزار آفرینش، به معنای آزار گیتی‌ست.

ایزد گوش برای پاسداری از جانداران سودمند، به همراهیِ «ماه ایزد» و «رام‌ایزد» به یاریِ «وهمن امشاسپند» می‌شتابد. پس ماه ایزد، رام‌ایزد و گوش‌ایزد، یارانِ «وهمن امشاسپند» در این خویشکاری هستند.

زرتشتیان از دیرباز در این ۴ روز از ریختن خون جانوران و از خوردن گوشت آن‌ها پرهیز می‌کنند و این کار برای نگهبانی از شمار جانوری و سلامتی انسان‌ها انجام می‌شود.

پرهیز از کشتن و خوردن جانوران همچون یک قرارداد کلی است برای آن‌که در این ۴ روز، جانوران در امان باشند.

تصور کنید که این قرارداد از این دایره‌ی کوچک (هازمان زرتشتی) فراتر رود و جهانیان در این ۴ روز بر خود بایسته بدانند که از کشتن جانوران و خوردن خوراک‌های گوشتی بپرهیزند؛ بی‌گمان که آمار کشتار جانوران به اندازه‌ی بسیاری پایین خواهد آمد و از سویی برای انسان‌ها تمرینی خواهد بود برای خوردن خوراک‌های گیاهی.

روز «گوش‌ایزد» همچون یک تلنگر، هر ماه، به ما «مجموعه‌ی آفرینش» را یادآوری می‌کند. گوش‌ایزد، همچون رام‌ایزد و ماه ایزد و وهمن‌امشاسپند، تلنگری است تا «گیتی» را از یاد نبریم و یادمان نرود که بخشی از این مجموعه هستیم، اگر بخشی از هستی را بیازاریم، آزرده خواهیم شد. گویند در این روز باید جشن گرفت.

سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش

گوش‌روز ای نگار مشكین‌ خال

گوش بربط بگیر و نیک بمال

من ز بهر سماع خواهم گوش

بی‌سماعم مدار در هر حال

اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)

پرورش گوش اورون کن، گاو به ورز آموز.

اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:

به (گوش) اندرون گاو ساله، به مرز / ببند و بیامرز بر گاو، ورز