آبان ایزد دهمین روز از تیرماه زرتشتی

آبان‌روز است روز آبان

خرم گردان به آب رز جان

امروز آبان ایزد از ماه تیر سال 3757 زرتشتی، آدینه هفتم تیرماه 1398خورشیدی، 28 ژوئن 2019 میلادی

دهمین روز ماه در گاه شمار مزدیسنی آبان ایزد نام دارد. نام ماه هشتم از سال خورشیدی و نام روز دهم، از هر ماه زرتشتی را آبان می‌نامند.

آبان به چم «آب‌ها، هنگام آب» و این ایزد نگهبان آب است و ایزد آناهیتا یکی از برابرهای این ایزد است. واژه «آب» در اوستا و پهلوی «آپ» آورده شده است. در اوستا آپ در پارسی باستان آپی و در فارسی آب گفته می‌شود. در اوستا بارها “آپ” به چم فرشته‌ی نگهبان آب، گفته شده و همه جا جمع آمده است.

آب یكی از آخشیج‌های چهارگانه و بسیار گرامی در نزد ایرانیان بوده و نیاكان ما ستایش ویژه‌ای برای آب داشته‌اند، به‌گونه‌ای كه آتشكده‌ها را نزدیک چشمه‌سارها یا جویبارها می‌ساختند تا هم ایزد آذر و هم ایزد آب، این دو آفریده‌ی نیک اهورایی را بستایند.

در ایران باستان، آلودن آب از گناهان بزرگ به‌شمار می‌رفته‌ به‌گونه‌ای كه بر روی رود، گذری می‌ساختند، تا هنگام رفت‌و ‌آمد، آب را گل‌آلود نكنند. همچنین ایرانیان برای شستشوی بدن در محفظه‌ای به نام «آبزن» كه به اندازه‌ی اندام انسان بود، آب ریخته و خود را می‌شستند. آبزن، چیزی همچون وان حمام است كه این‌روزها از آن، بهره می‌جوییم.

آبان نام پارسی شده‌ی ایزد آب‌ها یا آناهیتا است. در اوستا (اردی‌ویسور آناهیتا) به چم رودخانه‌ی نیرومند بی‌آلودگی نامیده شده است. آناهیتا که کوتاه شده این نام اوستایی است، نام الهه‌‌ی نماینده بر این آب‌های روان بوده و یَشتی که در اوستا به مناسبت این الهه سروده شده آبان یشت نام دارد.

” بخش هایى از اردویسور نیایش یا آبزور”

 و توانایى و زور و آفرین باد به اهورامزداى فروغمند ،

با شکوه و به امشاسپندان ، به آب‌‌هاى خوب مزدا داده ،

به آب اردویسور آناهیتاى پاک ، به همه‌ی آب هاى مزدا داده ،

به همه ی گیاهان مزدا داده ، به همه ی ستودگان مادى و مینوى ،

و به فروهرهاى پاکان و راستان که پیروز و پرتوان هستند. 

سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش

آبان‌روز است روز آبان

خرم گردان به آب رز جان

بنشین به نشاط و دوستان را

ای دوست به عز و ناز بنشان

اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)

از آب پرهیز کن و آب را میازار

اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:

به (آبان) بپرهیز از آب و ای جوان/میالای و میازار آب روان

یاد روز هفتم تیرماه:

– پناهنده شدن همایون شاه، امپراتور شكست‌خورده‌ی هند به ایران و به دربار شاه تهماسب  در سال 1540 میلادی. شاه تهماسب سپاهی در اختیار او گذاشت و او تاج و تخت خود را بازیافت و این كار به گسترش نفوذ فرهنگی ایران در هند انجامید.

– در سال 1835 میلادی به دستور محمد‌شاه قاجار، میرزا ابوالقاسم قائم‌مقام، صدر اعظم وقت ایران را در باغ نگارستان خفه كردند. زیرا شاه سوگند خورده بود كه خونش را نریزد!