امروز اردیبهشت امشاسپند و اسفندماه ۳۷۵۹ گاهشمار زرتشتی، 27 بهمنماه ۱۴۰۰ خورشیدی، 16 فوریه 2022 میلادی
۲۷ بهمنماه ۱۳۷۴ محمدجعفر محجوب استاد دانشگاه تهران، پژوهشگر، نویسنده و مترجم در کالیفرنیا زندگی را بدرود گفت. محجوب، مصحح، فرهنگ نویس، فرهنگپژوه، استاد دانشگاه در داخل و خارج ایران و صاحبنظر در فرهنگ و ادب عامه بود و تا واپسین روزهای زندگی به تدریس ادبیات فارسی پرداخت.
او مدت ۲۳ سال عضو انجمن ایرانی فلسفه و علوم انسانی وابسته به یونسکو بود و از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۵۹ ریاست فرهنگستان زبان و فرهنگستان ادب و هنر ایران را بهعهده داشت. وی از سال ۱۳۷۰ تا هنگام مرگ در ۱۳۷۴ در دانشگاه برکلی در کالیفرنیا به تدریس ادبیات فارسی مشغول بود . محجوب زاده 1303، تحصیلات دبستانی و دبیرستانی را در تهران به پایان رساند و کارش را با تندنویسی در مجلس شورایملی در ۱۳۲۳ آغاز کرد. در سال ۱۳۲۶ در رشته علوم سیاسی و در سال ۱۳۳۳ در رشته زبان و ادبیات فارسی، از دانشکده حقوق و ادبیات دانشگاه تهران لیسانس گرفت. وی درسال ۱۳۴۲ موفق به دریافت درجه دکترای زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران شد و از سال ۱۳۳۶ به بعد سمتهای مدرس، دانشیار و استاد زبان و ادب فارسی را در دانشگاه تربیت معلم و دانشگاه تهران به دوش داشت. در سالهای ۱۳۵۰ و ۱۳۵۱ بهعنوان استاد میهمان در دانشگاه آکسفورد انگلستان و دو دوره در سالهای ۱۳۵۳ تا ۵۵ و ۱۳۶۱ تا ۶۳ در دانشگاه استراسبورگ فرانسه به آموزش زبان و ادبیات فارسی پرداخت. از مجموعه درسهای وی که در سال ۱۳۶۷ به بعد ضبط شده است، شرح و تفسیر برخی از غزلیات حافظ، شرحی درباره مثنوی مولانا، نظامی گنجهای، شاهنامه فردوسی و باب دوم سعدی، از سوی انتشارات ماهور در قالب سیدی به بازار عرضه شد. بیان گرم و شیرین و شیوه تفسیری جذاب او نقشی مهم در آشنا ساختن علاقهمندان به ادب فارسی داشته است.
او در زمان زندگی پربارش برخی از متون کهن را تصحیح کرده و تالیفات با ارزشی مانند: برگزیده غزلیات شمستبریزی، دیوان قاآنیشیرازی، دیوان سروش اصفهانی، ویس و رامین فخرالدین اسعدگرگانی، کلیات ایرجمیرزا، متن کامل امیرارسلان، سبک خراسانی در شعر فارسی، فرهنگ لغات و اصطلاحات عامیانه با همکاری محمدعلی جمالزاده و تصحیح کلیات عبیدزاکانی را به انجام رساند. برخی از مقالات وی درباره فرهنگ عامیانه در کتابی حجیم و دوجلدی از سوی نشرچشمه به بازار کتاب عرضه شد. واپسین اثر استاد محجوب کتاب آفرین فردوسی بود که در سال ۱۳۷۱ در تهران منتشر شد.
دکتر محمدجعفر محجوب در ۷۱ سالگی درگذشت.
این امشاسپند پاسدار و نگهبان آتش و یا عناصری که در عین حال بازگو کنندهی طبیعت آتش هستند، میباشد. او ضامنِ پایداری نظم جهان است، چه نظم اخلاقی و چه نظم فیزیکی (نظم مادی).
اردیبهشت یا «اشاوهیشتا»، نام سومین روز ماه و دومین ماه سال در سالنمای زرتشتی است. اردیبهشت به چم «بهترین پاکی و راستی» و یکی از امشاسپندان دین زرتشتی است که در جهان مینوی نماد پاکی، اشویی و نشان اشا (قانون دگرگونناپذیر جهان) است.
اردیبهشت یا ارته وهیشته یا اشه وهیشته در اسطورههای زرتشتی و ایرانی دومین امشاسپند است. او زیباترین نماد از نظام جهانی قانون ایزدی و نظم اخلاقی در هردو جهان است. این امشاسپند نه تنها را نظم در جهان برقرار میسازد، بلکه نگاهبان نظم دنیای مینوی و دوزخ نیز هست. نماینده جهانی او آتش است.
امشاسپند اردیبهشت، از نظر اهمیت و احترام٬ دومین امشاسپند پس از امشاسپند بهمن است. این موجود در اصل همان آرتا یا ریتای هندی است، که در زمانهای بعد آشاواهیشست نام گرفت که به معنای آشای برتر یا بهترین اشه یا برترین ارته (راستی) است.
واژه اشه در اوستا و به ویژه در گاهان بسیار بکار رفته است. «اشا» یا هنجار هستی در زندگی انسانها به گونهی توانمندی در نظم دادن به زندگی، خانواده، هازمان(:جامعه)، زیستبوم، طبیعت و … نمودار میشود. از همینرو بر انسان شایسته است تا پیوسته این توانایی را در خود پرورش داده تا بتواند با «اشا» هماهنگ شود و راستی را در خود بپروراند.
«اشا»هنجاری که نظام جهان هستی را درست نموده و آنرا بهسوی روشنایی سوق میدهد. این فروزه در نسک گاتها که سرودهها و سخنان اشوزرتشت است ۱۶۲ بار آمده است. اشا محور آموزههای جهان شمولی اشوزرتشت است و همهی آموزههای تربیتی و اخلاقی اشوزرتشت پیرامون آن دور میزند. این واژه یکی از پر معنیترین و مهمترین واژگان قاموس مزدیسناست. به پیرو اشا، اشون Ashavan گفته میشود یعنی کسی که در اندیشه، گفتار و کردار، راست است. اشا خانواده با واژه “اشو” است و بالاترین درجه از دیدگاه عرفان زرتشتی بهشمار میرود. اشو همان واژهای که ما برای زرتشت سپنتمان بکار میبریم و میگوییم اشوزرتشت. در آیین مزدیسنا و فرهنگ زرتشتی راستگو بودن با متدین بودن برابر است.
اردیبهشت در اوستا «اَش وَهیشتَ» آمده. در خرده اوستا اردیبهشت زیباترین امشاسپند است. اردیبهشت به چم «بهترین پاکی و راستی» و یکی از امشاسپندان دین زرتشتی ست که در جهان مینوی نماد پاکی، اشویی و نشان اشا (قانون دگرگونناپذیر جهان) است. در جهان مادی اردیبهشت نگهبان آتش است. ایزدان آذر و سروش و بهرام از یاران این امشاسپند است. چه نیکوست در این روز به آتشکده رفتن و چه شادی افزاست در این روز به باغ و بوستان رفتن.
مسعود سعد سلمان گوید: «اردیبهشت روز است ای ماه دلستان / امروز چون بهشت برین است بوستان».
اشو زرتشت در گاهان تنها راه رسیدن به بارگاه خدایی را راه اَشَهَ میداند. در یسن ۴۴ بند ۱۱ میگوید: «تا توش و توان دارم میکوشم مردم را به سوی اشه رهنمون باشم.» یکی از سپندترین دعاهای زرتشتی دعای “اشم وهو” است که در آن اشه و راستی ستایش میشود که یک ذکر ۱۲ واژهای است که سه بار در آن نام اشه برده شده است. دعایی که برای تمرکز ذهن بر روی اشه استوار است از این قرار است: اشه نیک، اشه نیکترین است. مطابق آرزوست، مطابق آرزو خواهد بود، اشه از آن اشه وهیشته است.
در آموزههای آیین اشو زرتشت پاکی برون نیز به اندازهی پاکی درون اهمیت دارد. پاکی برون به معنای پاک نگه داشتن تن و محیط زندگی از همهی ناپاکیها است و به همین شوند، سدره و کشتی، لباس آیینی و نشانهی زرتشتیان، به رنگ سپید است تا هرگونه ناپاکی را نمایان کند.
گل نماد اردیبهشت امشاسپند «مرزنگوش» است.