زادروز پروین اعتصامی؛ بزرگداشت اختر چرخ ادب

امروز اهنودگاه ماه گاتابیو سال 3759 زرتشتی، نخستین روز چهره‌ی گهنبار همس‌پت میدیم گاه، 25 اسفندماه 1400 خورشیدی، 16 مارس 2022 میلادی

رخشنده اعتصامی نامور به پروین اعتصامی سال ۱۲۸۵ خورشیدی در تبریز زاده شد. از او به عنوان نامدارترین شاعر زن ایران یاد می‌شود وبه پاس کوشش‌های فراوان پروین اعتصامی در زمینه‌ی شعر معاصر ایران و سبک شعر مناظره‌ای، روز بیست و پنجم اسفندماه روز بزرگداشت این شاعر نامگذاری شده است.
اشعار پروین اعتصامی در قالب مناظره و پرسش و پاسخ، شناسنامه شعری او در زندگی کوتاه 35 ساله است. این مناظره‌های دلنشین دارای هزار لطایف هست در آن‌ها حتا میان نخ با سوزن اتفاق می‌افتد و سیر با پیاز و نخود با لوبیا. با همین‌ها دنیایی ساخته و چه صورتگری‌ها کرده و چه معانی برانگیخته. شاعری نوآور در شعر کلاسیک، شعر فارسی با مفاهیم خاص را با حفظ لطافت‌ها و ظرافت‌های موجود در ادبیات کلاسیک ایرانی به کف جامعه کشاند که این یکی از بزرگ‌ترین نوآوری‌های وی به شمار می‌رود. ادبیات هر عصری آیینه‌ای است که احوال حاکم بر آن زمان را نشان می‌دهد. اشعار پروین اعتصامی بیانگر تفکر و ژرف‌اندیشی وی در مسایل روزگارش یعنی روزگار مشروطه بود.
پروین اعتصامی از کودکی دلبستگی خاصی به شعر داشت و ادبیات را در کنار پدر و از استادانی چون دهخدا و ملک‌الشعرای بهار آموخت. مادرش اختر فتوحی فرزند میرزا عبدالحسین متخلص به “شوری”از واپسین شاعران دوره قاجار، اهل تبریز وآذربایجانی بود. نخستین شعرهای پروین اعتصامی در هفت سالگی به یادگار مانده است و برخی از زیباترین شعرهایش مربوط به دوران نوجوانی (یازده تا چهارده سالگی) او هستند. از نامدارترین شعرهایی که او در این سنین سروده است می‌توان به شعرهای گوهر و سنگ، ای مرغک، اشک یتیم، کودک آرزومند، صاعقه ما ستم اغنیاست، سعی و عمل و اندوه فقر را نام برد. درون مایه‌ی اشعار پروین اعتصامی بیشتر غنیمت داشتن وقت و فرصت‌ها، نصیحت‌های اخلاقی، انتقاد از ظلم و ستم به مظلومان و ضعیفان و ناپایداری دنیاست.
در دوران کودکی، زبان‌های فارسی و عربی و انگلیسی را نزد پدرش در منزل آموخت و به مدرسه آمریکایی ایران کلیسا رفت و در سال ۱۳۰۳ تحصیلاتش را در آنجا به پایان رسانید. او در تمام سال‌های تحصیلش از دانش‌آموزان ممتاز بود و حتی مدتی در همان مدرسه به تدریس زبان و ادبیات انگلیسی پرداخت. او هم‌زمان با تحصیل، شعر نیز می‌سرود.
از پروین اعتصامی دیوان شعری به یادگار مانده که شامل ۲۴۸ قطعه شعر است که از آن میان ۶۵ قطعه به صورت مناظره است. شعرهای پروین، تعلیمی و اخلاقی است. در دیوان پروین بیش از هفتاد مناظره آمده است. که این مناظره‌ها شامل گفت‌وگوی انسان‌ها و جانوران و گیاهان و اشیا با هم می‌شود.
سرانجام پروین در ۱۵فروردین۱۳۲۰ در سن ۳۵سالگی در تهران درگذشت و در قم به خاک سپرده شد.
زادروز پروین اعتصامی “۲۵ اسفند” به‌عنوان «روز بزرگداشت پروین اعتصامی» نام‌گذاری شده است. پس از مرگ پروین اعتصامی ، قطعه‌ای با عنوان «این قطعه را برای سنگ مزار خودم سروده‌ام» از او یافتند که آن قطعه را بر سنگ مزارش نقش بست. شعر با این بیت آغاز می‌شود:
این که خاک سیهش بالین است اختر چرخ ادب پروین است / گر چه جز تلخی ز ایام ندید هر چه خواهی سخنش شیرین است .
تنها اثر چاپ و منتشر شده از وی دیوان اشعار اوست که دارای ۶۰۶ شعر شامل اشعاری در قالب‌های مثنوی، قطعه و قصیده است.
این سروده زیبا از اوست.

بلبل آهسته به گل گفت شبی
که مرا از تو تمنایی هست

من به پیوند تو یک رای شدم
گر ترا نیز چنین رایی هست

گفت فردا به گلستان باز آی
تا ببینی چه تماشایی هست

گر که منظور تو زیبایی ماست
هر طرف چهره زیبایی هست

پا بهرجا که نهی برگ گلی است
همه جا شاهد رعنایی هست

باغبانان همگی بیدارند
چمن و جوی مصفایی هست

قدح از لاله بگیرد نرگس
همه‌جا ساغر و صهبایی هست

نه ز مرغان چمن گمشده‌ایست
نه ز زاغ و زغن آوایی هست

نه ز گلچین حوادث خبری است
نه به گلشن اثر پایی هست

هیچکس را سر بدخویی نیست
همه را میل مدارایی هست

گفت رازی که نهان است ببین
اگرت دیده بینایی هست

هم از امروز سخن باید گفت
که خبر داشت که فردایی هست

(پروین اعتصامی)

امروز نخستین روز چهره‌ی گهنبار همس پت میدیم گاه، این روز را در گاهشمار زرتشتی اهنودگاه نامیده‌اند.که نام نخستین بخش از سرودهای اشوزرتشت است.

این گاهنبار در ۵ روز پایان سال از 25 تا 29 اسفندماه برگزار می‌شود. از پنجمین گاهنبار تا به این جشن هفتاد و پنج روز است . این گاهنبار به فروهرهای درگذشتگان اختصاص دارد و هنگامی است که فروهرهای درگذشتگان برای سرکشی بازماندگان خود فرو می آیند. در این گهنبار انسان آفریده شده است .
در شب پایان این گهنبار زرتشتیان بر روی بام‌ها رفته و چراغی بر لبه بام می‌گذارند و تا بامداد روشن است. سحرگاهان آتش افروزی آغاز می‌کنند که با زمزمه‌ی اوستا همراه با لرک و میوه و بوی خوش همراه است. پس از سپیده‌دم آیین پایان می پذیرد و نوروز آغاز می‌شود .

یاد روز 25 اسفندماه:

• نخستین کارخانه ذوب آهن در اصفهان با حضور نخست وزیر شوروی افتتاح شد (1351 خورشیدی)
• آیین گشایش بيمارستان فيروزآبادی در حضور وزيران و بزرگان کشوری و لشکری انجام شد. (1311 خورشیدی
• درگذشت افشین یداللهی، شاعر و ترانه‌سرا (1395 خورشیدی)

دکتر افشین یداللهی زاده‌ی۲۱ دی‌ماه ۱۳۴۷ خورشیدی در اصفهان و بزرگ‌شده‌ی تهران، پزشک متخصص اعصاب و روان و از ترانه‌سرایان نامور بود. او کار‌ حرفه‌ای ترانه‌سرایی خود را در سال ۱۳۷۶ در سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران آغاز کرد.
یداللهی برای تیتراژ بسیاری از سریال‌های تلویزیونی ترانه‌هایی سروده و از جمله آثارش در این زمینه‌ی ترانه‌های سریال‌های شب آفتابی، غریبانه، شب دهم، میوه ممنوعه، مدار صفردرجه و معمای شاه است.
کتاب‌های «روزشمار یک عشق»، «امشب کنار غزل‌های من بخواب»، «جنون منطقی»، «حرف‌هایی که باید می‌گفتم و… تو باید می‌شنیدی» و «مشتری میکده‌ای بسته» از افشین یداللهی به جا مانده است.