چهره ماندگار او در ریاضی به دلیل خدمت خستگیناپذیر در توسعه دانش و فرهنگ ایران، به دست آمده است. زندگی پژوهشگر برجستهی ریاضیات كشور تنها در قالب ریاضی خلاصه نمیشود. فلسفه، هنر، ادبیات و اخلاق واژههای زندگی پرویز شهریاریاند.
«از سرنوشتم و راهی كه انتخاب كردهام، راضی هستم و اگر اكنون كسی از من بپرسد، چه كارهای و در زندگی خود چه كردهای، پاسخ میدهم: معلم بودم و معلمی كردهام؛ اگر كنجكاوی بیشتری نشان دهد، میگویم عدالتخواهی و ریاضیات را دوست دارم و به هردوی آنها عشق میورزم». زندهیاد استاد پرویز شهریاری
پرویز شهریاری، دوم آذرماه 1305 در محله دولتخانه کرمان و از خانوادهای زرتشتی زاده شد. پدرش کشاورززادهای که روی زمینهای اربابی کار میکرد. پس از مرگ پدر، مسوولیت خانواده بردوش مادر او (گلستان شهریاری) بود. کودکی شهریاری به سختی گذشت.
او دوره ابتدایی را در دبستان کاویانی و متوسطه را در دبیرستان ایرانشهر در زادگاهش گذراند. در خوردادماه ۱۳۲۳ از دانشسرای مقدماتی کرمان فارغالتحصیل شد و به تهران آمد. از دبیران نامدار و سرشناس در رشتهی ریاضیات بود. وی در آموزش نوین ریاضیات، چهرهی ماندگار ایران شد. میگوید: «من به ریاضی علاقهمند بودم، اما به ادبیات و فلسفه عشق میورزیدم. رشته ریاضی را انتخاب کردم؛ چرا که کلاسهای ادبیات خیلی شلوغ بود».
سال ۱۳۳۲ در رشتهی ریاضی در دانشکدهی علوم دانشگاه تهران و دانشسرای عالی (دانشگاه تربیت معلم تهران کنونی) فارغالتحصیل شد. یک سال در شیراز معلم بود. سال ۱۳۳۳ به تهران آمد. آن روزها در دبیرستان اندیشه و دبیرستانهای وابسته به گروه فرهنگی خوارزمی درس میداد. در دانشکدهی فنی دانشگاه تهران، در کلاسهای روزانه و شبانهی دانشگاه تربیت معلم و در اراک در مدرسه عالی علوم اراک هم به آموزش میپرداخت.
در سال ۱۳۳۹ نخستین کلاس کنکور در ایران با نام گروه فرهنگی خوارزمی و پس از آن با بنیادگذاری دبیرستان پسرانه خوارزمی کوشید تا محیطی مناسب برای رشد جوانان میهن فراهم کند. در سال ۱۳۴۰ دبیرستان مرجان را پایه گذاشت. در سال ۱۳۴۲ با همکاری ۱۷۰ تن از معلمان انتشارات خوارزمی را بنیان نهاد. در سال ۱۳۵۰ گروه فرهنگی مرجان را با همکاری ۷۰۰ تن از دبیران راهاندازی کرد. در سال ۱۳۵۳ انتشارات توکا را با گروهی از دوستان بنیاد کرد و مدرسهی عالی علوم اراک را با همکاری دکتر عبدالکریم قریب و دکتر حسین گلگلاب راهاندازی کرد.
استاد پرویز شهریاری به زبان فرانسه چیره بود و زبان روسی را در مدت کوتاه ۹ ماه و آنهم خودآموز فراگرفت و آنگاه، افزونبر تدریس ریاضیات، دست به تالیف و ترجمه زد. نخستین ترجمهای که از او به چاپ رسید، کتاب تاریخ حساب، نوشته رنهتانون فرانسوی در سال ۱۳۲۹ بود که بسیار رسا و روان بود. با تالیف کتابهای ریاضی در بازهی زمانی ۱۳۳۵ تا ۱۳۵۲ و همزمان با آن تالیف و ترجمهی صدها کتاب، در تاریخ و آموزش ریاضیات توانست گامهای ارزشمندی در پرورش فکری دانشآموزان و دانشجویان بردارد. او میگوید: «حدود 99/5 درصد از كتابهای ریاضیدانان ایرانی به زبان فارسی ترجمه نشدهاند، در زمینهی آثار ریاضی به سالها ترجمهی مستمر نیاز داریم». نخستین هفتهنامهای که سردبیر آن بود «وهومن» نام داشت که یک سال چاپ شد. نشریهی «سخن علمی» از سال ۱۳۴۱ منتشر شد و پرویز شهریاری سردبیر این نشریه بود. انتشار ماهنامه «اندیشه ما»، انتشار نخستین کتاب «جنبش مزدک و مزدکیان»، تهیه یک دوره کتاب درسی ریاضی دوره اول دبیرستان، سر دبیری هفتهنامه «وهومن» تا ۲۸ امردادماه ۱۳۳۲، آغاز به کار در دبیرستان «اندیشه» از مهر ۱۳۳۸، از دیگر فعالیتهای علمی استاد پرویز شهریاری به شمار میرود.
وی سردبیری و راهاندازی بیش از ۵ نشریه از جمله «سخن علمی»، «چیستا»، «دانش و مردم»، «آشتی با ریاضیات» و «آشنایی با دانش» را در کارنامه خود دارد.
او در درازای دوران کاری خود به دریافت نشان درجهی یک علمی از وزیر آموزش و پرورش وقت دکتر خانلری، 1345، نشان درجه یک علمی ۱۳۸۴، برگزیده مراسم چهرههای ماندگار در رشتهی آموزش ریاضیات۱۳۸۱، دکترای افتخاری ریاضیات از دانشگاه کرمان نایل شد.
استاد همواره گفته و نوشته بود که حساب به وسیله ایرانیها پخش شد، یعنی اینکه تنها با ۱۰ نشانه از ۰ تا ۹ میتوانید هر عددی را بنویسید، به وسیله ایرانیها و خوارزمی و کتابی با نام «حساب هندی» (این نشانهها را هندیها پیدا کرده بودند)، در جهان پخش شد. پایههای مثلثات در ایران ریخته شده است و از سدهی سوم تا نهم هجری همهی رازورمزهای مثلثات را ایرانیها بررسی و روابط آنها را بهدست آوردند. اروپاییها هم پس از سدهی ۱۲ میلادی کمکم از روی نوشتههای ایرانیها با مثلثات آشنا شدند و توانستند کار دانشمندان ایرانی را دنبال کنند.
افتخارات استاد را میتوان بدینگون برشمرد:
در سال ۱۳۴۵ دریافت نشان درجه یک علمی.
در سال ۱۳۸۰ دریافت نشان افتخارملی از سوی انجمن آثار و مفاخر ملیایران
در سال ۱۳۸۱ دریافت دکترای افتخاری ریاضیات از سوی دانشگاه کرمان
در سال ۱۳۸۴ برگزیده مراسم چهرههای ماندگار در رشته آموزش ریاضیات
در سال ۱۳۸۷ دریافت عنوان برترین ریاضیدان زنده ایران از سوی انجمن ریاضی ایران (این انجمن با انجمنهای ریاضی ایالات متحده آمریکا و فرانسه همکاری دارد)
او ۴۰۰ کتاب تالیف و ترجمه دارد. بیش از ۱۰۰۰ مقاله از استاد در نشریههای علمی و فرهنگی به چاپ رسیده است. 10 نشریه را به یادگار گذاشت كه «دانش و مردم» و «چیستا» واپسین نشریههایی بودند كه به کوشش استاد مدیریت میشدند. امروز بسیاری از اهالی ریاضی و چهرههای برجسته و فعال علمی و فرهنگی كشور خود را وامدار و شاگرد استاد میدانند.
«سالها باید که تا… جشننامه استاد پرویز شهریاری»، «ارجنامه شهریاری»، «پس از چهل سال: زندگینامه استاد پرویز شهریاری»، «ستارهی اعداد (پرویز شهریاری) کیست و چه کرد؟» و فیلم مستند پرتره «فانوس گلستان»، از یادنامههایی هستند که در آنها زندگی و یادگویههای (:خاطرات) این بزرگمرد علمی و فرهنگی کشور آورده شده است.
دکتر پرویز شهریاری، معلم، پژوهشگر، نویسنده، مترجم، استاد ریاضیدان و چهره ماندگار ایران پس از 86 سال زندگانی پربار علمی و فرهنگی 22 اردیبهشت 1391 دیده از جهان فروبست و در آرامگاه قصرفیروزه زرتشتیان در شرق تهران به خاک سپرده شد.