امروز فرخ روز آسمان ایزد از ماه آبان سال 3757 زرتشتی، سهشنبه 21 آبانماه 1398 خورشیدی، دوازدهم نوامبر 2019 میلادی
در چنین روزی، دوازدهم نوامبر سال ۱۵۹۸ میلادی شهر اصفهان یک بار دیگر پایتخت ایران شد.
شاه عباس یکم، تصمیم به انتقال پایتخت از قزوین گرفت و کار این انتقال هفت سال طول کشید. به طور کلی، صفویان در طول حکومت نسبتاً طولانی سیصد ساله خود در ایران، سه شهر مهم تبریز، قزوین و اصفهان را به پایتختی برگزیدند.
پیش از دوران سلطنت شاه عباس، اصفهان در سال ۹۳۱ میلادی به تصمیم «مرداویز» قهرمان ملی ایرانیان که سودای احیای امپراتوری ایران با همه مراسم و آیینهای باستانیاش را در سر داشت، پایتخت شده بود. وی نخستین مراسم «سده» پس از ساسانیان را در همین شهر برگزار کرد و سخن گفتن و نوشتن، جز به فارسی را ممنوع کرده بود. طغرل سلجوقی که در جریان تعرض مسلحانه به ایران در نهم آگوست ۱۰۵۲، با تصرف اصفهان، این شهر را پایتخت خود اعلام کرد و پایتختی اصفهان چندین سال حفظ شد.
در سال ۱۹۱۵ هجری یعنی زمان سلطنت احمدشاه قاجار و دومین سال جنگ جهانی اول هم تصمیم گرفته شد که پایتخت ایران از تهران به اصفهان که در مرکز ایران قرار دارد منتقل شود که به علت ورود نیروهای خارجی متخاصم به ایران و تبدیل ایران به گوشهای از میدان جنگ جهانی اول، عملی نشد.
به نوشته برخی از مورخان، شاه عباس پس از انجام کودتا بر ضد پدرش و برکنار ساختن او، به این سبب که در قزوین، مادرش به دست قزلباشها کشته شده بود، نمیخواست درآن شهر بماند و در نخستین فرصت اصفهان را پایتخت قرار داد. مورخان دیگر، اهمیت موقع جغرافیایی اصفهان را که در مرکز کشور و بر سر راههای تجاری قرار دارد دلیل انتخاب آن به پایتختی دانسته اند.
درنخستین مراسم رسمی نوروز که در اصفهان برگزار شد، شاه عباس تاکید کرده بود که اصفهان تا ابد پایتخت ایران خواهد بود و دستور داده بود که در اصفهان به کشورهایی که در ایران نمایندگی سیاسی و بازرگانی داشتند، زمین رایگان داده شود تا برای خود سفارتخانه بسازند و از دولتهای دیگر خواسته بود که در اصفهان سفارتخانه و مرکز تجاری دایر کنند. شاه عباس سپس به آبادانی اصفهان پرداخت تا زیباترین شهر جهان شود. وی در اصفهان یک محله تازه برای کسانی که با او از قزوین نقل مکان کرده بودند بساخت که به “عباس آباد” معروف شده است. شاه عباس که در هرات متولد شده بود پیش از کودتا بر ضد پدرش، حکمران خراسان بود و در هرات می نشست. وی از 1588 تا 1629 بر ایران حکومت کرد و کوشش بسیار کرد تا مرزهای ایران را به حدود دوران ساسانیان برساند. از کارهای نظامی مهم دوران او اخراج پرتغالیها از بحرین و سراسر خلیج فارس بود.
آسمانروز ای چو ماه آسمان
باده نوش و دار دل را شادمان
بیستوهفتمین روز از هر ماه در گاهشمار مزدیسنی آسمان نامیده میشود. آسمان از آفریدههای اهورایی و ایزد نگهدارندهی سپهر. واژهی آسمان در اوستا به صورت اسن، اسمن، در پارسی میانه و در پازند به صورت آسمان آمده است. این واژه در اوستا به چم (:معنی) سنگ نیز به کار رفته است. آسمان نخستین آفریدهی اهورامزدا پیش از جهان مادی است که آغاز و انجام آن نادیدنی است. (یشتها فروردین یشت بند۳) و در اوستا ستوده شده است.آفرینش دیگر پدیدهها با آسمان در پیوند است. به این معنی که اهورامزدا از گوهر آسمان آب و از آب زمین را آفرید. و به یاری آسمان شادی را آفرید. “که در دوران آمیختگی که ''روزگار ماست” آفریدگان به شادی زندگی کنند. ایرانیان باستان آسمان را هفت پایه میدانستند. نخست ابر پایهی دیگر سپهر اختران، سه دیگر ستارگان آلوده نشده، چهارم بهشت که ماه بدان پایه ایستد، ششم گاه امشاسپندان، هفتم روشنایی بیکران که جای اورمزد است. در برخی منابع برای آسمان فقط سه پایه، ستاره پایه و ماه پایه و خورشید پایه نام برده شده است اما در ادبیات پهلوی از هفت طبقهی آسمان یاد شده است. همکاران آسمان، شهریور، خور و مهر و انارم ''انغر روشن ''میباشند.
آسمان نخستین گیتیایی اهورامزداست و در گهنبار میدیوزرم آفریده شده است. آسمان از آفریده های بسیار زیبا و ستودنی اهورامزداست. آسمان برای ایرانیان باستان سرچشمه نور و گرمای خورشید بوده و همان گونه که خورشید نیایش می شده، آسمان هم ستوده می شده است.
در شاهنامه آمده است:
« مه بهمن و آسمان روز بود / که فالم بدین نامه پیروز بود».
سرودهی مسعود سعد سلمان، بر پایهی کتاب بندهش
آسمانروز ای چو ماه آسمان / باده نوش و دار دل را شادمان
جان ز باده شاد كن زیرا كه عقل / باده را بیند همی شادی جان
هر زمان باده خور ای تازه چو گل / تازه كن شادی به باده هر زمان
یاد روز 21 آبانماه:
21 آبانماه: اصفهان باردیگر در زمان شاه عباس اول پایتخت ایران شد.
21 آبانماه: در سال 1345 خورشیدی لایحه ملی شدن آبهای كشور به مجلس داده شد.
21 آبانماه: روحاله خالقی آهنگساز سرود ای ایران، در سال 1344 خورشیدی، در اتریش درگذشت.