در همایش نقش آب در ادیان الهی گفته شد:

پاس‌داشت آب در زندگی روزمره‌ی زرتشتیان جریان دارد

خبرنگار امرداد: نگار جمشیدنژاد
1401-04-08
14:37

هفتمین روز از نخستین رویداد مهرآب در هفته‌ی صرفه‌جویی آب با موضوع آب و ادیان الهی به کوشش کارگروه آب، محیط زیست و انرژی انجمن روابط عمومی ایران، هفتم تیرماه، 1401 در سالن اجتماعات انجمن کلیمیان تهران برگزار شد.

خاخام یونس حمامی لاله‌زار از انجمن کلیمیان تهران، بابک سلامتی مدیر مسوول و سردبیر هفته‌نامه‌ی امرداد، کشیش گریگوریس نرسیسیانس مشاور مذهبی روابط عمومی خلیفه‌گری ارامنه تهران و دکتر یحیی‌آبادی پژوهشگر آب در ادیان درباره‌ی آب در ادیان توحیدی سخنرانی کردند.

در آغاز نشست نقش آب در ادیان الهی، خسرو رفیعی مدیر انجمن روابط عمومی ایران با اشاره به این‌که نخستین رویداد مهرآب در هفته‌ی نخست تیرماه در هفت گام با آرمان پاس‌داشت آب و در راستای مسوولیت اجتماعی بهره‌گیری بهینه از این مایه‌ی زندگی برگزار شده است گفت: ششمین روز از این رخداد فرهنگی به نقش آب در میان ادیان توحیدی ویژه شده است. نقش آب در باور ادیان توحیدی بسیار پررنگ است و از این دید می‌توان در راستای پاس‌داشت آب از توانمندی ادیان در این زمینه بهره گرفت.

وی افزود برای به بار نشستن این پویش همه ی نهادها و مردم باید گرد هم آیند و گامی جمعی در این راستا رداشته شود تا به برآیند دل‌خواه دست پیدا کنیم.

در دین یهود، آب از باارزش‌ترین بخشوده‌های خداوند است
خاخام یونس حمامی‌لاله‌زار از انجمن کلیمیان تهران، از سخنرانان این نشست در آغاز گفت: آب نقش مهمی در ادیان الهی دارد. انسانی که در چهارچوب قوانین الهی زندگی می‌کند، در راستای زندگی سالم انسانی و محیط‌زیست پاک و سالم و نیز بهره‌وری مناسب از مواهب طبیعت گام برمی‌دارد. خداوند مالک اصلی جهان است پس انسان نمی‌تواند بی‌پروا به منابع طبیعی که آفریده‌ی خداوند است و در اختیار ماست، دست بزند و سبب آلودگی و نابودی آن‌ها بشود. چرا که از میان رفتن منابع طبیعی، آسیب‌های فراوانی برای انسان در پی دارد.
او با اشاره به نشانه‌‌‌های ارزش آب در دین یهود افزود: در کتاب مقدس دین یهود، آب از برجسته‌ترین و باارزش‌ترین بخشوده‌های خداوند است. در کتاب مقدس 580 بار کلمه‌ی آب آورده شده است و واژه‌های مترادف با آن نیز به مناسبت‌های گوناگون بیش از 680 بار نام بُرده شده‌اند. برای نمونه، در سِفر پیدایش، آیه‌ی دوم، از آب و این‌که آفریده‌ی کیست، یاد شده است. در تورات نخستین نشانه‌های زندگی از آب‌ها دانسته شده است.
حمامی‌لاله‌زار با گفتن این‌که: جدای از این‌که بخش بسیاری از بدن ما از آب شکل گرفته، آب در بسیاری از کارهای انسان هم نقش دارد، از پاگیزگی گرفته تا آبیاری و برآوردن انرژی، افزود: در مزامیر داود نبی آمده است که آب‌ها و زمین و هر آن‌چه در آن‌هاست، قلمرو خداوند است. مالک آن نیز خداوند است که به ما انسان‌ها سپرده است. برای همین است که در دین یهود برای بهره‌بردن از هر ماده‌ای، چه خوراکی و چه آشامیدنی، نیایش ویژه‌ای وجود دارد. اگر ما با این دید به طبیعت نگاه کنیم که ما مالک زمین و آب‌ها نیستیم و از آنِ خداوند است، بهتر می‌توانیم از منابع طبیعی بهره‌برداری کنیم.
در پایان با اشاره به این‌که در دین یهود دعای باران خوانده می‌شود و نیز روزهای ویژه‌ای برای سال‌ها خشک‌سالی وجود دارد.، به برشمردن بخشی از کاربرد آب در تورات و نشانه‌های دینی آن پرداخت.

آب بخشوده‌ی خداوند است
سخنران دیگر این همایش کشیش گریگوریس نرسیسیانس، مشاور مذهبی خلیفه‌گری ارامنه، بود. او در آغاز سخنانش با اشاره به این‌که آب از مهم‌ترین اجزای آفرینش است و بدون آن زندگی ناشدنی است، گفت: در کتاب مقدس می‌خوانیم که خداوند آسمان‌ها و زمین را آفرید، در حالی که خالی و بی‌شکل بود. روح خداوند روی سطح آب‌ها را گرفته بود و بر آن حرکت می‌کرد. بدین‌گونه نشانه‌های زندگی در آب پدیدار شد.
او سپس افزود: در همان آغاز کتاب مقدس، آب نماد زندگی و کسانی که از آن برخوردار می‌شوند، دانسته شده است. در بعضی از آیین‌های ویژه‌ی ربانی گفته می‌شود که خداوند با روح‌القدس‌اش آب‌ها را محافظت می‌کند. آب در کتاب مقدس نشانه‌ی پاکی است. آب از میان‌برنده‌ی گناهان نیز هست و برای شفای بیماران در آب‌ها غسل می‌کردند. پس از آن‌که عیسای مسیح به دست یحیای پیغمبر تعمید داده شد، آب معنا و مفهوم دیگری یافت. آب عطیه‌ای خداوندی است و عناصر تشکیل‌دهنده‌ی جهان، از جمله آب، آن اندازه مهم هستند که خداوند تقدیس آن‌ها را لازم دانسته است.
او با اشاره به این که عیسای مسیح آب را تقدیس کرد، گفت: اکنون نیز در کلیسای ارتدوکس ارامنه آب تقدیس می‌شود و در نیایش گفته می‌شود که از عیسای مسیح می‌خواهیم که در آب حلول کند تا پاک و شایسته‌ی تقدیس کسانی شود که به عنوان فرزندان روحانی خداوند شناخته می‌شوند.
کشیش نرسیسیانس با گفتن این که در آن آیین، بخش‌هایی از کتاب مقدس خوانده می‌شود، گفت: آن‌گاه از خداوند می‌خواهیم که به آب برکت بخشد و بگذارد که پاک بماند. سپس روحانی دیگر آب را تبرک می‌کند و آب تبرک شده برای آشامیدن به نیایش‌گران می‌سپارد.
این سخنران در پایان با اشاره به آیین‌هایی که در دین مسیحیت با آب پیوند دارند و در کلیساها انجا می‌شوند، با خواندن نیایشی کوتاه، از خداوند خواست تا آب‌ها را فراوان و پاکیزه نگه دارد تا انسان‌ها از آن بهره ببرند.

دین و فرهنگ زرتشتی با مفهوم آب پیوند ژرف دارد
بابک سلامتی، مدیر مسوول و سردبیر هفته‌نامه‌ی امرداد، به نمایندگی از هازمان زرتشتی در آغاز سخنانش با اشاره به این‌که باشندگی در این نشست برای موبد دکتر خورشیدیان به سبب ممکن نشد، به روزهایی از سالنمای زرتشتی اشاره کرد که با آب پیوند معنایی می‌یابند. او گفت: در گاهشمار زرتشتی سه روز در ماه به‌گونه‌ای به ارج‌گذاری از جایگاه آب ویژه است. ششمین روز از هر ماه زرتشتی خورداد نام دارد. خورداد در پیوند با آب است. شاید ژرف‌ترین پیوند با آب را خورداد دارد. دهمین روز از هر ماه زرتشتی نیز آبان نام دارد. در این روز زرتشتیان به ستایش آب‌های جهان می‌پردازند. امروز نیز روز آبان است و این را به فال نیک می‌گیریم. روز دیگری که در پیوند با آب است، روز تیر است.
سلامتی در ادامه افزود: تاثیر و پیوند دین و فرهنگ زرتشتی با آب فراوان است. در معماری آتشکده‌ها با چهار آخشیج آب و باد و خاک و آتش سر و کار داریم. در این میان آخشیجی که بیش‌تر به چشم می‌آید، آب است. همان‌گونه که می‌دانید آتشکده‌های بزرگ دین زرتشتی، مانند آتشکده آذرگشسپ و آتشکده‌ی آذربرزین‌مهر، در کنار دریاچه‌ها و رودها ساخته شده‌ بودند. بدین‌گونه است که جایگاه آب در کنار آتش سپند گرامی داشته شده است.
این سخنران سپس گفت: روز پنجم در سالنمای زرتشتی، گاه آفرینش است. خورداد، یا هئوروتات، به معنای رسایی و کمال است و پنجمین گام از گام‌های شش‌گانه‌ی بالندگی انسان است که به سوی اهورامزدا برداشته می‌شود. خورداد بر آب‌های روان موکل است؛ برای آن‌که رسایی و کمال مفهومی است که با آب پیوند دارد. آب ویژگی روشنی دارد و ما در رسایی و کمال است که پس از پاکی درون و بیرون‌مان به روشنایی می‌رسیم و این مفهومی جز رسایی و کمال ندارد.
سلامتی با اشاره به این‌که خورداد یکی از فروزه‌های اهورامزدا است و جایگاه بسیار ارجمندی دارد، افزود: فروزه‌ی خورداد با فروزه‌ی دیگری به نام امرداد همراه می‌شود، بدان سبب که امرداد موکل بر گیاهان است. زرتشتیان هنگام نوشیدن آب، خورداد امشاسپند را ستایش می‌کنند.
به سخن سلامتی، یشت‌خورداد یکی از یشت‌های اوستا است که بخش‌های بزرگی از آن هنگام یورش اسکندر گجستگ به ایران، از دست رفته است. یشت به معنی ستایش و نیایش است. این‌که ما برای بسیاری از ماه‌های سال یشت داریم، به مفهوم ستایش ویژگی‌های زمین و آسمان است.
سلامتی گفت: در بندهش آمده است که اشو زرتشت با گذشتن از رودخانه‌ی دهویائیتی به آگاهی و روشنی رسید. یعنی گذشتن از رود، آگاهی فکری و اندیشگی را برای انسان به همراه دارد. در همین کتاب بندهش نماد زمینی خورداد، گل سوسن دانسته شده است.
سلامتی در ادامه‌ی سخنانش افزود: در یسنا، هات 47، این‌گونه آمده است که اهورامزدا رسایی خورداد و جاودانگی امرداد را به کسانی خواهد بخشید که اندیشه و گفتار و کردارشان برابر با آیین راستی باشد.
او گفت: اما روز دیگری که در سالشمار زرتشتی با آب پیوند دارد، روز تیر است. در دهم تیرماه (سیزدهم گاهشمار زرتشتی) جشن تیرگان برگزار می‌شود. یک روایت استوره‌ای این جشن به پرتاب تیر به‌ دست آرش کمانگیر و تعیین مرز ایران بازمی‌گردد. مردم در جشن تیرگان به شادمانی می‌پردازند و در این روز زرتشتیان دستبند تیروباد را بر دست می‌بندند و در روز 19 تیر همراه با آرزوهایشان برای ایران و مردم آن، به باد می‌سپارند.
او سپس ادامه داد: اما جشن تیرگان یک روایت آسمانی هم دارد. این روز، روز نبرد سپاه تیشتر، ستاره‌ی باران، با اپوش، دیو خشکسالی، است. این نبرد در آسمان در جریان است و ما برای آن‌که این نبرد با پیروزی ستاره‌ی باران بر دیو خشکسالی پایان پذیرد، جشنی به نام آب‌پاشان برگزار می‌کنیم. جشن آب‌پاشان یکی از جشن‌های دیرپای ایران و زرتشتیان است.
این سخنران در ادامه گفت: جشن برگرفته از واژه‌ی یسن است و یسن به معنای ستایش است. باور زرتشتیان این است که برای ستایش بخشوده‌های اهورامزدا باید به شادی بپردازیم. ما باور داریم که مهم‌ترین سپاسگزاری، شادی ماست. خداوند نیز چنین شادی‌ای از ما می‌خواهد.
سلامتی در ادامه‌ی سخنانش گفت: روز دیگری که در فرهنگ زرتشتی با آب پیوند دارد، آبان‌روز است. ما یشت بسیار کهنی در اوستا داریم که به آن آبان‌یشت گفته می‌شود. در آبان‌یشت اردویسورآناهیتا بسیار ستایش شده است. اردویسور نمادی استوره‌ای هم دارد که بانویی بلندبالا و زیباست که در آسمان‌ها در جایگاه خود نشسته است. در این روز اوستای آب‌زور می‌خوانیم. در آب‌زور به ستایش اردیسورآناهیتا پرداخته شده است.
بابک سلامتی که در این نشست به نمایندگی از هازمان زرتشتیان سخن می‌گفت، در پایان به دومین گاهنبار سال که گاهنبار آفرینش است، اشاره کرد و با خواندن بخش کوتاهی از خرده‌اوستا سخنان خود را پایان داد.

جهان در آغاز یکپارچه آب بود
حجت‌الاسلام یحیی‌آبادی، پژوهشگر آب در ادیان، واپسین سخنران این همایش بود. او در آغاز سخنانش گفت: با اشاره به نقش آب در باورهای ادیان توحیدی گفت: ما باور داریم که نسبت هر چیزی در جهان با آب سنجیده می‌شود اما برای خود آب نسبت و خویشاوندی مشخص نشده است، چون همه چیز از آب است. در تمام ادیان الهی از روز نخست افرادی که می‌خواهند از ناپاکی‌ها و پلیدی‌ها نجات یابند و به دین و آیین جدید راه پیدا کنند، باید غسل انجام دهند؛ یعنی باید با آب طهارت داده شوند.
یحیی‌آبادی در ادامه افزود: در قرآن بیش از 63 آیه هست که در آن به واژه‌ی آب اشاره شده است؛ به همان اندازه که از انسان و آدم یاد شده است. این شمار واژه‌ها بسیار مهم است. در خطبه‌ی یکم نهج‌البلاغه هم به چگونگی پیدایش عالم و آب اشاره شد و گفته شده که جهان در آغاز یکپارچه آب بود. از دید ما مسلمانان عرش الهی در آب بنا شده است. این، میزان اشاره به آب در قرآن اهمیت آب را از نظر اسلام نشان می‌دهد.