کل و بز، قوچ و میش از گونه‌های مهم و برجسته‌ی حیات وحش کشور هستند که با وجود افزایش دو درصدی جمعیت آن‌ها در کشور، جمعیت آن‌ها در زاگرس به عنوان بهترین زیستگاه این گونه به علت شکار بی‌رویه کاهش یافته است.
به گزارش ایسنا، کَل و بُز گونه‌ای از بز کوهی و در رده پستانداران ایران است، جثه آن بزرگ‌تر از بز اهلی است. نرها که کَل نامیده می‌شوند، شاخ‌های بلند و شمشیرمانندی دارند و جانورانی روزگرد، گیاه‌خوار و نشخوارکننده هستند.
قوچ و میش اوریال بزرگ‌ترین قوچ ایران است. شاخ‌های قوچ و میش حلزونی‌شکل هستند و به پهلوی صورت و رو به جلو خمیدگی دارند و نرها شاخ‌های بلندی دارند. بیشتر قوچ و میش‌های اوریال روزگرد هستند اما در برخی موارد شب‌ها نیز فعالیت می‌کنند. این گونه نیز از پستانداران ایران، گیاه‌خوار و نشخوارکننده هستند.
بنابر گفته‌های حسن اکبری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست، براساس نتایج سرشماری گونه‌های برجسته حیات وحش در سال ۱۴۰۰ به‌گونه‌ی میانگین شاهد افزایش دو درصدی جمعیت علفخواران در منطقه‌های چهارگانه نسبت به سال پیش از آن بوده‌ایم. این افزایش جمعیت با وجود همه‌ی مشکلاتی که در زمینه‌ی خشکسالی با آن روبه‌رو بوده‌ایم و بیماری‌هایی که با آن در گیر شده‌ایم، رخ داده است و حکایت از تلاش‌هایی دارد که در حوزه پیشگیری از تخلفات شکار و صید صورت گرفته است. برپایه‌ی این گمانه، جمعیت قوچ و میش، کل و بز نسبت به سال ۱۳۹۹ افزایش یافته است.
کل و بز شوربختانه از یک سو مورد توجه شکارچیان است و از سوی دیگر به عنوان خوراک اصلی طعمه‌خواران به‌شمار می‌آید. در سراسر کشور نزدیک‌به ۸۰ هزار از این گونه شمارش شده‌است و بیشترین جمعیت آن را در استان های یزد، کرمان، فارس، اصفهان، البرز، سمنان و تهران می‌بینیم.
به گفته‌ی معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست، در میان استان‌های کشور بالاترین جمعیت قوچ ومیش از آنِ استان تهران است که با وجود جمعیت انسانی بسیار، توسعه اقتصادی، اجتماعی و مسائل و مشکلات درپیوند با با محیط زیست این استان، موضوع شگفتی به گمان می‌رسد.
بیش از یک ششم کل جمعیت قوچ و میش کشور در استان تهران شناسایی شده و این نشان‌دهنده آن است که نخست زیستگاه‌های طبیعی پیرامون تهران زیستگاه‌های ارزشمندی هستند و برای نگهداری حیات وحش ارزش بسیاری دارند. دوم اینکه مردم استان تهران از دید فرهنگ رعایت حقوق جانوران در سطح بالایی هستند و نمی‌شود این موضوع را انکار کرد.
اگر قرار بود میزان تخلف صید وشکار در استان تهران با این جمعیت انبوه انسانی همچون استان‌هایی باشد که آمار بالایی در زمینه‌ی تخلفات شکار غیرمجاز دارند، از جمعیت این گونه‌ی برجسته هیچ چیز به‌جا نمی‌ماند.
استان‌های خراسان رضوی، گلستان، اصفهان، سمنان و خراسان شمالی پس از استان تهران بالاترین جمعیت قوچ و میش کشور را در خود جای داده‌اند.
در استان‌هایی مثل تهران و اصفهان که بحث توسعه در آن‌ها جدی‌تر بوده است، رویکرد مدیریت محیط زیستی بیشتر به سمت محیط زیست انسانی معطوف بوده است در حالی که برپایه‌ی آمارها بیشترین جمعیت قوچ و میش کشور در استان تهران و بیشترین جمعیت کل و بز در استان یزد قرار دارد، بنابراین باید این استان‌ها مورد توجه قرار گیرند تا بتوانیم از گوناگونی ژنتیکی حیات‌وحش‌مان را نگاهبانی کنیم.
زاگرس بهترین زیستگاه‌های کشور را برای کل وبز و قوچ ومیش دارد. هم از دید توانمندی (:پتانسیل) رویشی و هم از دید منابع آبی، زیستگاه‌های گسترده و با توان رویشی عالی در این رشته کوه وجود دارد. به همین دلیل در گذشته جمعیت‌های بسیار بالایی از این دو گونه را در خود جای داده بود و از همین‌روی طعمه‌خوارانی مانند پلنگ نیز در این منطقه از جمعیت بالایی برخوردار بودند اما برپایه‌ی واپسین آمارها شوربختانه شرایط وارون (:برعکس) شده و جمعیت این دو گونه‌ی اصلی در زاگرس به دلیل تخلف‌های مربوط به صید وشکار نگران‌کننده است.
در بخش مهمی از استان‌های زاگرسی مانند کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری و فارس زیستگاه‌های بسیار مناسبی برای این دوگونه وجود دارد اما جمعیت آن‌ها به برخی لکه‌های مناطق حفاظت شده محدود شده است که به‌صورت کوچک و بیشتر جزیره‌ای هستند. این وضعیت نشان می‌دهد که در این استان‌ها به‌شدت به فرهنگ‌سازی برای پیشگیری از تخلفات مربوط به صید وشکار نیاز است.
استان‌هایی که دلبستگی ذاتی به تفنگ دارند و از قدیم، شکار به عنوان یکی از دلبستگی و مهارت‌های مردمان این منطقه‌ها به‌شمار می‌آید، با محدودیت جمعیت گونه‌های برجسته قوچ و میش و کل و بز روبه‌رو شده‌اند. اگر با آموزش و فرهنگ‌سازی درست این مشکل مدیریت شود، امکان رشد سریع جمعیت این گونه‌ها در گستره‌های یاد شده وجود دارد چون شرایط زیستگاهی، رویشی و منابع آبی این زیستگاه‌ها بسیار مناسب است و به هر حال مردم علاقه‌مندی به طبیعت دارند. چنانچه علایق آنان به سمت حفاظت گرایش پیدا کند، تاثیر شگفتی در کوتاه‌مدت خواهد گذاشت.
کل و بز، قوچ و میش به محض اینکه شرایط زیستگاهی مناسبی پیدا کنند با رشد جمعیت چشمگیری روبه‌رو می‌شوند.
گوناگونی ژنتیکی این گونه‌ها بسیار ارزشمند است. به گمان اینکه جمعیت قوچ ومیش را در پنج استان داریم. بازیابی این گونه‌ها در استان‌های دیگر با صرف هزینه‌های سنگین بایستگی دارد، چراکه جمعیت قوچ و میش البرزخاوری با قوچ و میش البرز باختری از دید ژنتیکی تفاوت‌هایی دارند یا قوچ و میش شمال خاوری کشور با شمال باختری کشور سراسر متفاوت هستند و بایسته است گوناگونی همه‌ی این جمعیت‌ها حفظ شود.
