جشن مهرگان برابری روز مهر ایزد با ماه مهر خجسته باد
امروز مهر ایزد از ماه مهر سال 3757 زرتشتی، چهارشنبه 10 مهرماه 1398خورشیدی، دوم اکتبر 2019 میلادی
جشن مهرگان همچون دیگر آیین‌های زرتشتیان از پیشینه‌های(:فلسفه) دینی، استوره‌ای و طبیعی برخوردار است. در باور مردمی سرچشمه‌ی پیدایش مهرگان به پیروزی فریدون بر ضحاک برمی‌گردد و از دید طبیعی زمان برپایی این آیین، اعتدالی پاییزی را نوید می‌دهد. امروزه این آیین در روز مهر ایزد از ماه مهر(در گاهشمار زرتشتی) برابر با دهم مهرماه در گاهشمار رسمی کشور برگزار می‌شود. در فرهنگ فارسی، مهر را ایزدی نشان بر مهر و دوستی و خرد در کارهای مینوی و معنوی دانسته‌اند که در ماه مهر (ماه هفتم از سال خورشیدی) و روز مهر (روز شانزدهم هر ماه) بدو پیوند یافته است و شمارآفریدگان از نیکی و بدی به دست اوست. مهر که در اوستا « میثرَ» خوانده می‌شود، از ایزدان بزرگ پیش از زرتشت است که ایزد فروغ و روشنایی خوانده می‌شود. ایزد مهر نگهبان مهر، محبت، دوستی و عشق، تدبیر برای یافتن دارایی و خواسته‌ها است. مهر به دیگر چم (:معنی) گردونه آفتاب یا خورشید است. جشن مهرگان در گاهشماری و فرهنگ ایران باستان پس ازنوروز دارای اهمیت برجسته‌ای بوده است. ایرانیان از دیرباز جشنی به نام جشن مهرگان را برگزار می‌کردند که جشن ارج نهادن به عهد و پیمان است. پایبند بودن به عهد و پیمان چنان جایگاهی در میان ایرانیان باستان داشته که شکستن پیمان خود را در هر شرایطی حتی با یک دروغکار گناه می‌دانستند و این امر یکی از ارزش‌‌های این فرهنگ است که این چنین به راستی و پایبندی به عهد و پیمان ارج می‌نهادند.
دو مهر است با من که چو آفتاب
بتابد شب تیره چو بیند آفتاب
فرهنگ کهن ایرانی جشن‌های باارزشی را برای ما به یادگار گذاشته است و ما برای پاسداری و برپایی آیین‌های ملی و فرهنگی کوشش می‌کنیم. آیین‌هایی که هر کدام باورها و فلسفه‌های بسیار باارزشی را همراه دارند. آیین‌هایی همچون نوروز، مهرگان و سده، آیین‌هایی که در سده‌های گذشته اساس و بنیان همبستگی یک ملت بوده‌اند. این همبستگی در فرهنگ زرتشتی همازور نامیده می‌شود.
در گاهشمار کهن ایران، سال تنها شامل دو فصل بزرگ می‌شد و این دو جشن، آغاز فصل‌های سال را نوید می‌دادند. به بیان دیگر، نوروز آغاز فصل نخست و مهرگان آغاز فصل دوم به حساب می آمد. فصل تخست، تابستان بود که جشن نوروز آغاز می‌شد و هفت ماه ادامه داشت و فصل دوم، زمستان کم جشن مهرگان آغاز می‌شود و پنج ماه طول می‌کشید. جشن مهرگان که از روز مهر آغاز می‌شد تا شش روز پس از آن ادامه می‌یافت، زمینه برپایی جشن های بزرگ در سرزمین بزرگ ایران بود. به گزارش شاهنامه فردوسی پیدایش جشن مهرگان در تاریخ ایران نسبت می‌دهند، پیروزی ایرانیان بر ضحاک ستمگر به رهبری کاوه آهنگر است که پس از تلاش و پایمردی فراوان را به بند آوردند و فریدون را به عنوان رهبر خود برگزیدند
یکی از آیین‌های مهرگانی، برپا داشتن خوان مهرگانی در این روز است. خوان مهرگان بر روی پارچه‌ای ارغوانی رنگ گسترده می‌شود و روز آن هفت بنشن(:حبوبات)، ترازو به نشانه‌ی اعتدال پاییزی، گوشت بریان‌شده‌ی گوسفند یا مرغ شکم‌پر، میوه‌های پاییزی و سرخ رنگ مانند انار، سیب، ترنج، انگور، عناب، سنجد و …، عصاره‌ی گیاه هوم، جام آتش، شکر، شیرینی و بوهای خوش همچون کندر و اسپند و گلاب جای می‌گیرد. آش، حلوا، سیروگ(سیرو)، کماچ، چنگمال(چُمال) و خوراک ویژه‌ای به نام “دون: آشی که از گندم، جو، عدس، ماش، لوبیاسفید، لوبیا چشم‌بلبلی، نخود، برنج و چغندر پخته می‌شود” نیز از دیگر خوراکی‌های این خوان است.
مهر ایزد موکل بر فعالیت‌های است که دو طرف دعوا دارند. هر کجا دو طرف دعوا باشد ایزد مهر به دادگستری، دوستی، قول و قرار، پیمان حاضر است. مهر یکی از برجسته‌ترین ایزدان در دین زرتشتی است. یکی از سه ایزدانی است که نامش در دوازده ماه سال آمده است. یکی از طولانی‌ترین یشت‌ها به مهریشت ویژه شده است.
فردوسی می‌سراید:
«دو مهر است با من که چو آفتاب / بتابد شب تیره چو بیند آفتاب».
ایزد مهر نماد عشق و زندگی است و به زندگی خانوادگی گرمی می‌دهد. مهر نام آتشکده‌ای نیز بوده است.
فردوسی پیرامون آن می‌سراید:
«چو آذرگشسب و چو خوراد و مهر / فروزان به کردار گردان سپهر»
نماد این روز در دین زرتشتی گل «همیشه بشکفته» است.
