برخی نام‌ها هستند که ما را به یاد خاطراتی می‌اندازند. در هفته‌های گذشته نام شماری از شهرهای مرزی کشورمان را بسیار شنیده‌ایم و آن‌ها نیز در شمار همین شهرهای خاطره‌انگیز هستند. نام پاره‌ای از این شهرها را در سال‌های جنگ به‌همراه بمب و موشک و شهید بسیار شنیده بودیم و امروز باز این نام‌ها و نام شهرهایی دیگر را پربسامد می‌شنویم. پاره‌ای از این‌ها نقش پررنگی در پیشینه‌ی تاریخی میهنمان دارند. در این نوشتار اندکی از گذشته‌ی آن‌ها خواهیم نوشت تا بیشتر با کشورمان، پیشینه تاریخی‌اش و هم‌میهنانمان آشنا شویم.
نخست به شهرهای کردنشین می‌پردازیم. درباره‌ی کرد و پیوستگی تاریخی‌اش با ایران پیشتر بسیار نوشته‌ایم و اکنون از بازگویی آن در می‌گذریم. شهرهای کردنشینی که امروز از آنان می‌شنویم، در گذشته‌ی تاریخی یا در ولایت اردلان (کمابیش استان کردستان کنونی و بخش‌هایی از استان کرمانشاه) جای داشته‌اند، یا در آذربایجان (استان آذربایجان غربی کنونی) و یا در کرمانشاه.
مهاباد:
مهاباد تا پیش از روزگار پهلوی ساوجبلاغ خوانده می‌شد که نامی ترکی است. کاوش‌های باستانی در گرداگرد مهاباد نشان از پیشینه‌ی تاریخی کهن این سرزمین، دست‌کم از زمان مادها و تازش آشوریان دارد، ولی دیرینگی شهر کنونی به پیرامون پادشاهی صفویان بازمی‌گردد. در روزگار جنگ جهانی یکم این شهر یک‌چند میدان درگیری بود. همچنین فتنه‌ی قاضی محمد به یاری ارتش سرخ شوروی هم در این شهر پایه ریخته شد که با پس نشستن روس‌ها آن آشوب هم فروکش کرد. مهاباد در استان آذربایجان غربی جای دارد.
ایرانشهر:
شهری که امروزه ایرانشهر خوانده می‌شود تا پیش از روزگار پهلوی فَهرَج نام داشت. یافته‌های باستان‌شناختی پیشینه‌ی زندگی را در این‌جا تا دوره‌های پیشاتاریخی و هزاره‌ی چهارم پیش از میلاد نشان می‌دهد و برمی‌آید که با شهر سوخته بستگی فرهنگی داشته باشد. برخی پنداشته‌اند که فهرج همان شهر پورا است که اسکندر و سپاهش از آن گذر کرده‌اند. در روزگار قاجار پادگان ایران، که نخست در بمپورجای داشت، به فهرج جابه‌جا شد. این رویداد از اهمیت بمپور کاست و فهرج را به مرکز آن‌زمان بلوچستان تبدیل کرد. در ۱۳۱۵ خورشیدی نام فهرج به ایرانشهر دگرگون شد.
آنچه در بالا آمده است بخشی از نوشتاری‌‌ست با عنوان (همی خون زدیده بر این خاک ریز)، به خامه‌ی اردلان کوزه‌گر، که در تازه‌ترین شماره‌ی امرداد چاپ شده است.
متن کامل این نوشتار را در رویه‌ی ششم (تاریخ و باستان‌شناسی) شماره‌ی 463 هفته‌نامه‌ی امرداد بخوانید.
«امرداد» شماره‌ی 463 از دوشنبه، 28 آذرماه 1401 خورشیدی، با عنوان «راه و یادش پایدار باد؛ یادنامه‌ی پنجم دی‌ماه، سالگرد درگذشت وخشور ایران، اشوزرتشت اسپنتمان» چاپ و در روزنامه‌فروشی‌ها و نمایندگی‌های امرداد در دسترس خوانندگان قرار گرفت.
خوانندگان می‌توانند برای دسترسی به هفته‌نامه‌ی امرداد افزون‌بر نمایندگی‌ها و روزنامه‌فروشی‌ها از راه‌های زیر نیز بهره ببرند.
فروش اینترنتی فایل پی‌دی‌اف شماره‌ی 463 هفته‌نامه امرداد
فروش اینترنتی نسخه‌ی چاپی شماره‌ی 463 امرداد
اشتراک ایمیلی هفته‌نامه‌ی امرداد
