تنها آب‌انباری که در اصفهان هم‌چنان کاربری خود را ادامه می‌دهد، «آبانبار کازرونی» تخت فولاد است. این سازه هر چند دیرینگی چندانی ندارد، اما در ساخت و طراحی آن باریک‌بینی بسیاری شده است و اکنون یکی از نمادهای گردشگری این شهر کهن و تاریخی دانسته می‌شود.
تخت فولاد مجموعه‌ای تاریخی در شهر اصفهان است که در آن سازه‌های زیبا و کهنی دیده می‌شود؛ همانند: آب انبار، حوض‌خانه، چله‌خانه، تالار اروسی، ایوان‌ها، اتاق‌ها و نمونه‌های پُرشمار دیگر. در روزگاران پیشین این مکان‌ها جایی برای باشندگی مسافران، یا حتا بی‌خانمانان نیز بوده است، تا آن که در دهه‌های گذشته از آن مجموعه‌ای تاریخی و فرهنگی ساخته و یکی از نمادهای شهر اصفهان شناخته شد. آبانبار کازرونی نیز یکی از سازه‌های این مجموعه است که طراحی‌ای هوشمندانه و مهندسی‌ای بسیار زیبا دارد و هنوز هم، هم‌چنان که اشاره کردیم، به کاربری خود ادامه می‌دهد.
باید به این نکته توجه داشت که زمین‌هایی که تخت فولاد در آن‌جا بنا شده است، آب شیرین ندارند. تا ژرفای 40 متری زمین نیز دسترسی به آب شیرین شدنی نیست و رسوب مواد، آب را شور کرده است. هر چند شوری آب آن اندازه نیست که نتوان از آن بهره بُرد. از این‌روست که آب‌انبارها در آن گستره ارزش بسیار دارند و ذخیرگاهی برای آب شیرین به شمار می‌روند. در همه‌ی فصل‌های سال آب‌ِ آب‌انبارها به کار زندگی و گذران مردم می‌آمد و ارزشی زندگی‌ساز برای باشندگان آن گستره داشت. خوشبختانه در اصفهان با چاه‌های کم‌ژرفا نیز می‌توان به بستر آب دسترسی یافت.
آنچه نگاه را به سوی آبانبار کازرونی برمی‌گرداند، بی‌گمان کلاه‌فیروزه‌ای‌های مناره‌های آن است که از دور نیز نمایان و درخشنده‌اند. این آبانبار بازمانده از روزگار قاجاریه است. در سال‌های پایانی پادشاهی قاجاریه بود که یکی از خوش‌نامان شهر اصفهان، به نام محمدحسین کازرونی، این آبانبار را پی افکند. او بازرگان و دارای دو تجارتخانه‌ی پُرآوازه بود و افزون بر نیکوکاری، دارایی درخورتوجه داشت. آن تجارتخانه‌ها در دوره‌ی پادشاهی مظفرالدین‌شاه بنیان گذاشته شده بودند. کازرونی، سپس‌تر کارخانه‌ی نساجی نیز بنیان گذاشت.
نکته‌ی مهم آن است که آب انباری که به خواست کازرونی بنا شد، با دیگر آب‌انبارها جدایی (:تفاوت) دارد و مناره‌های آن یگانه و به شکلی نوآورانه ساخته شده‌اند. افزون بر آن، آبانبار تخت فولاد، هشت گوشه‌ای است. هر گوشه (:ضلع) آن ایوان‌هایی دارد که مسافران از آن برای استراحت استفاده می‌کردند. هر ایوان نیز آرایه‌های آجری دل‌نوازی دارد. مانند دیگر آب‌انبارها، پلکانی راه به ژرفایی پایین‌تر از سطح زمین می‌بَرد و به آبانبار می‌رسد. این پلکان را در اصطلاح مهرازان، پاشیر می‌نامند. سقف آن پهن و تخت (:مسطح) است. سردر این آبانبار نیز پُرنقش و نگار است. کم‌وبیش در همه‌ی آب‌انبارهای ساخته شده در دوره‌ی قاجار، با سردرهای آذین‌دار برخورد می‌کنیم. سردر آبانبار کازرونی نقش‌ها و خط‌های بسیار دارد و در رنگ‌های چندگانه نقش زده شده است. چهار بادگیر، یا مناره، نیز سقف آبانبار کازرونی را پوشش داده‌اند. هر بادگیر چهار متر بلندا دارند و خُنک ساختن فضای درونی آبانبار را شدنی می‌سازد.
مهراز این آبانبار تماشایی استادی به نام میرزا بنای اداره‌وطن بوده است. آبانبار کازرونی در خردادماه 1382 خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است تا در کنار دیگر فضاهای مهرازی تخت فولاد از آن نگاهبانی افزون‌تری بشود.
چند سال پیش از آسیب‌دیدن بدنه و سقف آب انبار کازرونی خبرهای پراکنده شد. آن آسیب‌ها بر اثر فرسایش زمانی بود. در نتیجه در تابستان امسال (1401) کارهای باززنده‌سازی و مرمت سرداب آبانبار کازرونی انجام گرفت.
شاید اشاره به این نکته بایسته باشد که در آب‌انبارها، برای جلوگیری از رشد جلبک‌ها و باکتری‌ها و آلوده‌شدن آب ذخیره‌شده، درون مخزن آبانبار ماهی می‌انداختند. بدین‌گونه آب گوارا می‌ماند و از آلوده‌شدن آن جلوگیری می‌شد!
*یاری‌نامه؛ خبرگزاری ایسنا؛ تارنماهای سفر در ایران؛ شهرداری اصفهان.
