در سپیده‌دمانِ شرجیِ اروندرود رزم‌ناو اچ‌ام‌اس شورام، با بهره از تاریکی شب و نرم‌نرمان، آب رود را می‌شکافد و به ناو پلنگ که در کنار اسکله‌ی شماره‌ی ۱۱ در جنوب پالایشگاه آبادان پهلو گرفته است نزدیک می‌شود. ساعت ۴:۱۳ بامداد است و بیشتر سربازان و افسران در خوابند. رزم‌ناو انگلیسی پس از آنکه کشتی ایرانی را در تیررس خود می‌بیند برروی آن آتش می‌گشاید. گلوله‌های توپ تاریکی شب را می‌شکافند و چند ثانیه پس از آن آتش از کشتی پلنگ زبانه می‌کشد. ناوبان یکم کهنمویی، افسر توپخانه، با بانگ انفجار از تخت خود به بیرون می‌جهد و به‌چابکی به‌سوی توپخانه می‌دود که گلوله‌ی توپ دشمن دستش را از بدن جدا می‌سازد. بی‌تفاوت از خون‌ریزی و مرگ در پیشِ روی واپسین سخنش فرمان «آتش» است و اندکی پس از آن ایستاده جان می‌سپرد.
جنگ آغاز شده بود، نابرابر و بی‌اعلام. در ۳ شهریور ۱۳۲۰، دو ابرقدرت پهناور و نیرومند به کشوری بی‌طرف تاختند، نیروی دریایی کوچک و تازه‌بنیادش را از میان بردند و با بهره از تجهیزات بیشتر و پیشرفته‌تر و شمار بیشتر سربازان بر آن چیره شدند.
تنها دو دقیقه پس از تازش بود که اسمیرنوف و بولارد، سفیران شوروی و بریتانیا، به در خانه علی منصور، نخست‌وزیر، رفتند و به‌آگاهی‌اش رساندند که نیروهایشان هم‌اکنون به خاک ایران تاخته‌اند. در همان هنگامی که منصور با چشم‌های گردشده و دستی لرزان اعلام جنگ دشمن را دریافت می‌داشت، در شمال و جنوب سیلاب آتش و خون روان بود. در آبادان پس از سوختن پلنگ، نیروی ایرانی به روی انگلیسی‌ها آتش گشودند. از آن‌سوی رئیس و کارمندان انگلیسی پالایشگاه آبادان، از پیش از نقشه‌ی دولتشان آگاه بودند، فیدوس (آژیر پالایشگاه آبادان) را به صدا درآوردند تا کارمندان انگلیسی راه هم‌میهنانشان را برای دست‌اندازی به پالایشگاه هموار سازند. ایستادگی ایرانی‌ها سرسختانه بود و سرانجام فرمانده نظامی بهتر دید تا با بخشی از نیروها و تجهیزات به اهواز عقب‌نشینی کند. با این‌همه تا شب جنگ‌های پراکنده دسته‌هایی از ایرانی‌ها با نیروی تازش‌گر به درازا کشیده بود.
آنچه در بالا آمده است بخشی از نوشتاری‌ست با عنوان «نخستین روز تازش روس و انگلیس به ایران» به خامه‌ی اردلان کوزه‌گر، که در تازه‌ترین شماره‌ی امرداد چاپ شده است.
متن کامل این نوشتار را در رویه‌ی ششم (تاریخ و باستان‌شناسی) شماره‌ی 473 امرداد بخوانید.
«امرداد» شماره‌ی 473 از دوشنبه، 30 امردادماه 1402 خورشیدی، در روزنامه‌فروشی‌ها و نمایندگی‌های امرداد در دسترس خوانندگان قرار گرفت.
خوانندگان می‌توانند برای دسترسی به هفته‌نامه‌ی امرداد افزون‌بر نمایندگی‌ها و روزنامه‌فروشی‌ها از راه‌های زیر نیز بهره ببرند.
فروش اینترنتی فایل پی‌دی‌اف شماره‌ی 473 امرداد
فروش اینترنتی نسخه‌ی چاپی شماره‌ی 473 امرداد
اشتراک ایمیلی هفته‌نامه‌ی امرداد
