گنجخانه یا همان موزه به جایی ویژه که در آن مجموعهای از آثار باستانی و صنعتی و اشیای با ارزش را در فراروی نمایش میگذارند، گفته میشود. همچنین موزهها جایی برای آموختن و ارتباط با گذشتهی بشر است.
به گزارش اَمرداد، شورای بین المللی موزه که زیر نظر سازمان یونسکو کوشش (:فعالیت) می کند، در بند سه و چهار اساسنامه خود، گنجخانه(:موزه) را این گونه تعریف کرده است : گنجخانه، موسسهای است دایمی و بدون آرمان(:هدف) مادی که درهای آن به روی همگان باز است و در خدمت هازمان(:جامعه) و پیشرفت آن کوشش میکند. آرمان گنجخانهها، پژوهش در آثار و شواهد به جای مانده انسان و زیستگاه او، گردآوری آثار، نگهداری و بهرهوری مینُوی(:معنوی) و پدیداری ارتباط میان این آثار، به ویژه به نمایش گذاردن آنها به منظور بررسی و بهرهوَری مینُوی است. نخستین گنجخانه با مجموعههای خصوصی افراد توانمند، خانوادهها و موسسههای هنری آغاز شد که در برگیرندهی اشیاء طبیعی و نایاب میشد. در ایران ساخت نخستین گنجخانه را به ناصرالدین شاه قاجار و پس از بازگشت وی از سفر اروپا، به او نسبت دادهاند.
در شهر باستانی بیشاپور کازرون، امروزه گنجخانهای وجود دارد که کارشناسان از آن با نام تنها گنجخانهی ساسانی جنوب کشور یاد میکنند که در آن اشیای به دست آمده از کاوشهای باستان شناختی بیشاپور و برخی از آثار به دست آمده از پیرامون کازرون جای گرفته است. اما آن اندازه این گنجخانه ناشناخته مانده است که بیشتر کسانی که از محوطهی باستانی بیشاپور دیدن میکنند، از وجود چنین گنجخانهای نا آگاه هستند! بیگمان یکی از انگیزههای ناشناخته ماندن این گنج خانه، تبلیغهای تاثیرگذار و چاپ بروشور است. اما تا کنون بروشوری جداگانه برای شناسایی(:معرفی) این گنجخانه چاپ نشده و بایسته(:ضروری) است در این راستا کاری انجام شود.
موزه ساسانی بیشاپور
با نگرش به ارزش شهر بیشاپور به عنوان شهری ساسانی که در دورهی اسلامی نیز از آن بهره برده شده است و ماندگاری(:تداوم) بلند مدت آن و همچنین دنبالهی کاوشهای باستانشناختی این محوطه، برای شناسایی و جذب سهم گردشگری آن، نیاز به گنجخانهای زیبنده در محوطهی بیشاپور احساس شد که درکنار معرفی دورههای استقراری شهر از دید طراحی فضای درونی گنجخانه، سیستمهای حفاظت فیزیکی و الکترونیکی و آموزش همگانی بازدیدکنندگان نیز، دارای رستهای(:رتبه) درخُور این مجموعه باشد. از همین روی در طرح توسعه، پس از ویرانی ساختمان پیشین گنجخانه با طراحی دوبارهی ساختمان و در نظر گرفتن واپسین استانداردهای موجود، کار ساخت گنجخانه آغاز و در سال 1388 با پایان یافتن اجرای عملیاتی ساختمان و جاگذاری اشیای قابل نمایش، گشایش یافت. این گنجخانه در اندازهی 700 مترمربع بوده و در برگیرندهی کتابخانه، سالن نمایش، کارگاه مرمت و خزانه است. در همین راستا مهدی فرجی، باستانشناس کازرونی به اَمرداد گفت: «انسانها از دیرباز و شاید بتوان گفت از آغاز پیدایش مردمان بر روی این کره خاکی، مجموعهسازی یا گردآوری اشیای طبیعی برای آراستن خود به گونهی سرشتی (:فطری) را همراه خود داشته اند. در سدهی چهارم و آغاز سدهی سوم پیش از زایش عیسا، «بطلمیوس» سردار الکساندر مقدونی در شهر اِسکندریه در کاخ خود دانشگاهی بزرگ همراه با رَصدخانه و باغ گیاهان و جانوران بنیاد نهاد که این کار پس از او دنبال نشد. اما کهنترین گنجخانهی ایران گنجخانهی همایونی است که به فرمان ناصرالدین شاه قاجار در کاخ گلستان پدیدار شد و در برگیرندهی گنجینهی جواهرهای شاهانه(:سلطنتی) و پیشکشهای فرنگی بود. برای نخستین بار گنجخانه به چَم(:معنای) همگانی آن، از سوی مرتضا قلی خان هدایت نامدار به صنیع الدوله پیشنهاد شد که هرگز به سرانجام نرسید. در سال 1295 خیامی هم زمان با بنیاد وزارت معارف و صنایع مستظرفه، نخستین گنجخانه به نام گنجخانهی ملی در یکی از اتاهای مدرسه دارالفنون با کوشش مرتضا قلی خان ممتازالملک پدید آمد که سپستر به کاخ مسعودیه جا به جا شد. در دنبالهی این روَند بود که پیشرفت و ساخت گنجخانههای دیگر در شهرهای گوناگون ایران بنیاد نهاده شد».
این کارشناس باستانشناسی پایگاه میراث فرهنگی «آیاپیر» ایذه در دنبالهی سخنانش افزود: «شهر تاریخی بیشاپور خود به عنوان گنجینهای غیرقابل انکار، همچون نگین درخشانی بر پیشانی استان پارس(:فارس) میدرخشد. کاوشهای پروفسور «ژرژ سال» و «رومن گیرشمن» و سپستر علی اکبرسرافراز ارزش این شهر را بیش از پیش نمایان کرد که سند شهر منسوب به «اُپسای دبیر یا آپاسای» بیانگر چنین بزرگی و شکوهی است و خود به تنهایی توانایی(:قابلیت) ثبت در سیاههی(:فهرست) جهانی یونسکو را دارا است. گیرشمن در درازای کاوش های خود ساختمانی با بهره از کاراستههای(:مصالح) بومآورد در بیشاپور برای اِسکان پدید آورد که سراسر با روح شهر تاریخی بیشاپور سازگار بود. ساختمانی که توانایی تبدیل به گنجخانهای زیر عنوان گنجخانهی اسناد کاوش در بیشاپور به دست فرانسویها را در آینده داشت، ولی ویران و ساختمان کنونی جایگزین آن شد! به هر روی گنجخانهی بیشاپور یکی از مهمترین گنجخانهها و تنها گنجخانهی ساسانی در استان پارس است».
به گزارش اَمرداد، هم اینک با دگرگونی هوا و فصل گردشگری در بخشهای گرمسیری کشور همچون کازرون، گنجخانهی بیشاپور پذیرای گردشگران است. همچنین باید برنامهی سفر را به گونهای هماهنگ و تنظیم کرد که یک روز را در بیشاپور، گنجخانهی آن، تنگ چوگان و اگر بتوان اِشکفت(:غار) شاهپور که همگی در کنار یکدیگر هستند، گذراند و از آن بهرهی فراوانی برد.
شهر تاریخی بیشاپور در 23 کیلومتری کازرون جای گرفته است و یکی از بزرگترین شهرهای ساسانی ایران در زمان آبادانی خود بوده است.
نگارههای زیر در چند مرحله گرفته شده و امکان جابهجایی اشیای تاریخی و فرهنگی این گنجخانه وجود دارد. در زیر آنها را ببینید:
موزه ساسانی بیشاپور کازرون
بخشی از صورت انسان در کنار گل نیلوفر آبی و صلیب شکسته-گچبری دیوارهها و تاقچهها- بیشاپور
گچبریهای تزیینی – ساسانی – کازرون
سردیس پادشاه ساسانی، به گمان بسیار شاهپوریکم-بیشاپور
درپوش کتیبهدار استودان – ساسانی
خرما – ساسانی، کشف شده از تل قلعه سیف آباد کازرون
نگاره مرد ساسانی بَرسم به دست در دیواره کاخ منسوب به والرین. بیشاپور
سردیس گچی – ساسانی – بیشاپور
سوار ساسانی- کشف بیشاپور- موزه رو باز محوطه
تاج سردیس گچی – ساسانی
جان پناه گچی- تزیینات کنگرهدار دیوارها- ساسانی – بیشاپور
ظرف پایهدار مسی- ساسانی- کشف شده از تل قلعه سیف آباد
سکههای ساسانی و اسلامی – بیشاپور
سنگ گور کتیبهدار ساسانی
فرتورها از سیاوش آریا است.
6744
