سرشت بنیادین آدمی به زایش و ماندن محدود نمی‌شود؛ جستن و یافتنِ توضیحی برای رازهای زندگی نیز از ویژگی‌های او است. چون این رازها به خودی خود پوشیده است و گاهی با زبان نمادین می‌توان پرده از این رازها برداشت. ما انسان‌ها چه در هازمان‌های(:جوامع) صنعتی زندگی کنیم و چه در اجتماع‌هایی که در درازای تاریخ کم‌تر دچار دگرگونی شده‌اند، نقش‌ها و باورها، یا اندیشه‌هایی پیرامون ما را پر کرده است که نمادین هستند. شمار بسیاری از ما، از درون‌مایه‌ها(:مفاهیم)، ویژگی‌ها یا حتا حضور بسیاری از این نشانه‌ها و قلمرو آن‌ها که پیرامون ما را فرا گرفته‌اند آگاه نیستیم. در این جستار به واکاوی ماهیت نماد «باد» به شیوه‌ای ساده و ژرف می‌پردازیم.
جهان طبیعت داستان‌های شگرف و فراوانی از نمادهای نیرومند دارد. ماه و ستاره، خورشید و باد، خاک و آب همگی به گونه‌ای گسترده به صورت نمادین نقش شده‌اند و پیوند ویژه‌ای با درون‌مایه‌های فرهنگ‌های گوناگون دارند.
باد یکی از چهار آخشیج(:عنصر) بنیادین طبیعت، و هوایی است که به تندی جابه‌جا می‌شود و به سویی دیگر به جریان می‌افتد. از دید نمادشناسان در جایی از باد به عنوان نماد «سخن یاوه و بیهوده» و همچنین کنایه‌ای از بی‌حاصلی یاد شده است. اصطلاح باد به دست بودن کنایه از تهی دستی و بی‌حاصلی است، چنان که حافظ سروده است:
«بادت به دست باشد اگر دل نهی به هیچ – در عرصه‌ای که تخت سلیمان رود به باد»
در جایی دیگر باد را نشان غرور و خودستایی، بی‌ارزشی و همچنین نماد نیرویی نادیدنی(:نامریی) دانسته‌اند. ناپیدا بودن باد نیز نشان از نیروی ناپیدای روح و موجودات مینوی است.
اما بازنمود این آخشیج در هنر، از گذشته تا به امروز به گونه‌ای زیبا جلوه می‌کند. برای نمونه برخی از پژوهش‌گران سرداری را که روی جام نقره‌ی مارلیک (تپهای باستانی در گیلان) نمایش داده شده است، به ویژه به شوند(:سبب) همسانی نقش‌های تزیینی، جامه و حالت ماهیچه‌های بدن، در پیوند با ایزدبانوی هوا می‌دانند؛ ایزدبانویی که بر روی جام طلای حسنلو (نام تپهای باستانی در ارومیه) با دیرینگی سه هزار ساله، نقش شده و در حال مبارزه با دیو کوهستان است. همچنین خط‌های روان و موج‌دار تزیینی روی ظرف‌های به دست آمده از تمدن جیرفت نیز می‌تواند شکلی ویژه از نمود باد باشد.
در موسیقی نیز گروهی از سازها به نام سازهای بادی خوانده می‌شوند که با دمیدن هوا در آن‌ها به صدا درمی‌آیند؛ مانند نی. همچنین «رقص خنجر» ترکمن‌ها، آیین «گوات» در بلوچستان (گوات به معنای باد یا هواست)، و آیین «زار» در خلیج فارس همگی در پیوند با باد هستند.
شایان یادآوری است که نمود این آخشیج در مهرازی(:معماری) ایرانی در نواحی خشک و کویری به گونه‌ای بسیار زیبا جلوه یافته است و این نمود چیزی نیست جز بادگیرها.
