آب به شوند(:دلیل) نقش مهمی که در زندگی انسان دارد و با توجه به ویژگیهای گوناگون مانند؛ روان بودن، شفافیت، آینگی و … یکی از پربارترین نمادهای همهی فرهنگها به شمار میآید و شکلهای خیالی بسیاری از آن پدید آمده است. در استورههای ایرانی، آب دومین آفریدهی جهان مادی و همچنین یکی از آخشیج(:عناصر)های بنیادین در پیدایش انسان است. ساختار خاکی در وجود انسان، در کنار آب سرشتی دو سویه در او پدید آورد؛ سرشتی که با هوا یا دَم کاملتر و چندسویهتر میشود. آب در فرزانگی و استورهشناسیِ کهن یکی از چهار آخشیج بنیادین است که بیشتر در پیوند با جنسیت زن است. این مساله را افزون بر شمار زیاد الهههای مادر که در پیوند با آب هستند، میتوان در آیینهای برجای مانده از گذشته نیز به خوبی دید. هنوز نیز در برخی از آیینهای ایرانیان، بهویژه در جنوب کشور، گاه تنها زنان پروانهی نزدیک شدن به چشمه را دارند یا در آیین ویژهای تنها دوشیزهها باید آب را از چشمه بیاورند. آب، باروری و زایش نیز از موارد نشاندهندهی پیوند میان آب و زنانگی است. در اینباره، آب در برابر آتش جای میگیرد؛ همانگونه که خاک در برابر هوا یا زمین در برابر آسمان جای دارد. در سزرمین ایران، آب از دیرباز دارای جایگاه ویژهای بوده است و به شوند شرایط اقلیمی و کمیابی آن، روشهای ویژهای برای به دست آوردن، انباشت و ذخیره، بهرهوری و پاک نگهداشتن آن از سوی ایرانیان پدید آمد. برای نمونه میتوان از کندن کاریز یا قناتهای طولانی و شیوهی یافتن آبهای زیرزمینی یاد کرد. در فرهنگهای باستانی جایگاه ویژهی آب را میتوان در نقاشیهای روی سفالینهها و ظرفهای آیینی دورههای گوناگون یافت. نقشهای روی سفالینههای یافت شده از تپهی «سیَلک» کاشان، تپهی «حصار» دامغان، «شهر سوخته» یا گسترههای باستانی دیگر، بیشتر در پیوند با آب بوده است. در این نقشها آب بهگونهای قراردادی به شکل خطی موجگونه، یا خطهای موجی پیدرپی و درهم تابیده نشان داده شده است. افزون بر آن نقش جانوران، مرغهای آبزی، ماهی، مار، بزکوهی و ماه که همگی در پیوند با آب هستند به فراوانی روی ظرفها دیده میشوند. بز کوهی نیاز به گیاه و آب دارد و بهترین راهنمای انسان در کوهستان برای یافتن آب است. شاخ آن شبیه هلال ماه است و پیوندی با ماه و آب دارد. بههمین شوند در دورههای گوناگون، شاخ بز کوهی بهعنوان نماد ماه و آب روی ظرفها دیده میشود. مار نیز از زمانهای بسیار دور نماد آب بود؛ چه بسا از سویی به شوند آنکه پیچوتاب حرکاتش یادآور موجهای نرم و خوابیدهی آب است.
همهی این موارد نشان از ادامهی زندگی دارد. آبها نماد باروری و جریان زندهی زمیناند که با حرکت خود به سوی دریا این جریان را ارزش بخشیدهاند.
