فرخ روز آذر از ماه هه‌اورتات/ برگی از تاریخ نفت در ایران

امروز فرخ روز آذر از ماه هه‌اورتات به سالمه‌ی 3762 زرتشتی، دوشنبه هفتم خوردادماه 1403 خورشیدی، 27 می 2024 میلادی

تصویب، تظاهرات و کودتا؛ فصل‌هایی از کتاب نفت ایران

هفتم خورداد 1312 (28 می 1933)، مجلس شورای ملی ایران با بیشترین رای، تمدید قرارداد نفتی با شرکت نفت انگلیس و ایران (که سپس‌تر به نام بریتیش پترولیوم B.P شناخته شد) را تصویب کرد. به موجب آن، امتیاز استخراج نفت ایران برای 60 سال دیگر در انحصار انگلستان باقی ماند. این قرارداد که بسیاری آن را استعماری می‌دانستند، باعث نارضایتی همگانی و اعتراضات گسترده‌ای در ایران شد.
در هفتم خورداد 1330، درست 18 سال پس از تصویب این پیمان‌نامه، ایران شاهد یکی از بزرگترین خیزش تاریخ خود بود. مردم در این روز، که به عنوان سالروز «تصویب خیانت» نامیده می‌شد، به خیابان‌ها آمدند و خواستار محاکمه و مصادره اموال نمایندگانی شدند که به این قرارداد رای مثبت داده بودند. ملت ایران در سال 1329 این قرارداد را لغو کرد که پس از براندازی 28 امرداد 1332 ایران را وادار به پرداخت غرامتی سنگین کردند و نفت را هم عملا به کنسرسیومی از کمپانی‌های بلوک غرب دادند و آمریکا نیز در آن دارای سهم شد. (برگرفته از تارنمای کیهانی‌زاده)

در گاهشمار زرتشتی هر سال 12 ماه و هر ماه 30 ‌روز دارد که هر ماه به نامی ویژه‌ آراسته شده است. نام نخستین روز ماه اورمزد و نام روز پایانی انارام است. از سویی نام دوازده ماه‌ سال در میان نام روزها نیز جای دارد و زرتشتیان برابری نام روز و ماه را جشن می‌گیرند.

«آذر» در اوستا «آترَ»، نهمین روز از هر ماه سی‌ روزه و نهمین ماه در سالنمای زرتشتی به این نام است. آذر ایزد نگاهبان آتش و فروزه‌ی اهورامزدا است از این رو گاه او را در شمار امشاسپندان آورده‌اند. آذر به چم آتش و گرما و نیروی داخلی برای جنبش و حرکت است. ایزد آذر از بزرگترین ایزدان دین زرتشتی است و آن نگهبان آتش است. آذر از آفریده‌های بزرگ اهورامزد است. زرتشتیان، در تاریخ خود «آتش» را به مانند پرچم سپندینه می‌دانند و آذر ایزدی است نگهبان این نماد پایداری و استواری دین زرتشتی. آتش یكی از آخشیج‌های چهارگانه طبیعت است كه ایرانیان همواره آن‌را پاس می‌داشته‌اند. جه نیکوست در این روز آتش نیایش خواندن و نیایش به درگاه اهورامزدا.

در فرهنگ ایران، آتش یکی از پدیده‌های طبیعی با ارزش است چون گرمای زندگی را در کالبد دیگر پدیده‌های هستی جاری می‌سازد و با نور خود که نشانی از آذر اهورایی است جان و دل یاران اهورامزدا را روشنایی می‌بخشد پس سوی پرستش اهورامزدا است. هر زرتشتی برای نیایش باید رو به سوی روشنایی و پشت بر تاریکی کند. آتش پرستاران در آتشکده از آن پرستاری می‌کنند. جشن آذرگان از جشن‌های ویژه آتش در فرهنگ ایران است. نماد آذر ایزد گل آفتابگردان است.

سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش

ای خرامنده سرو تابان ماه

روز آذر می چو آذر خواه

شادمان كن مرا به می كه جهان

شادمان شد به فر دولت شاه

 اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)

به راه شو و نان مپز چه گناه گران است

اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:

به (آذر) مپز نان، که دارد گناه / بدین روز، نیک است رفتن به راه

یادروز هفتم خوردادماه:

روز “قانون” و آغاز هفته “مجلس”

– رخداد جنگ “بادغیس” میان “شیبک خان ازبک” و پسران “سلطان حسین میرزا تیموری”. (۸۸۶ ه.ش)
📖 در این جنگ ازبکان بر تیموریان پیروز شدند و بر فرارود و مرکز آن، سمرقند چیره شدند. ازبکان پس از نابود کردن تیموریان، به جای آنها نشستند و خراسان را نیز با کشتار و غارت تصرف کردند.

– امضای قرارداد نفتی “دارسی” بين ايران و انگليس (۱۲۸۰ خورشیدی)

– “احمدشاه” با دستور تلگرافی، “كلنل محمد تقی خان” را از مداخله در امور حكومتی خراسان منع کرد (۱۳۰۰ ه.ش)

– زادروز “کیوس گوران”، نویسنده و شاعر مازندرانی، در روستای اوریم سوادکوه (۱۳۱۷ ه.ش)

– در وزارت دارایی “اداره تثبيت قيمت‌ها” تحت رياست مستقيم “دكتر ميلسپو” دایر شد (۱۳۲۲ خورشیدی)

– “دكتر مصدق” به‌رغم ترديد به بی‌طرف بودن دادگاه جهانی، برای دفاع از ايران عازم لاهه شد (۱۳۳۱ خورشیدی)

– برگزاری كنگره هفتصدمين سال درگذشت “خواجه نصير الدين طوسی” (۱۳۳۵ خورشیدی)

– تصويب قانون پیوستن دولت ايران به قرارداد تبادل نامه‏‌های پستی جهان (۱۳۳۶ خورشیدی)

– یک موافقتنامه همکاری اقتصادی بین ایران و بلژیک امضا شد (۱۳۴۹ خورشیدی)

– لایحه قانون دیوان محاسبات در مجلس تصویب شد (۱۳۴۹ خورشیدی)

– وزیران اقتصاد ایران و انگلیس در تهران طرح قرارداد بازرگانی را امضا کردند (۱۳۵۱ خورشیدی)

– گشایش نخستین دوره مجلس شورای اسلامی (۱۳۵۹ خورشیدی)

– پايان جنگ ايران و ليدی با خورشید گرفتگی(585  پ.م )
📖خورشيد گرفتگی ۲۸ ماه مه سال ۵۸۵ پيش از ميلاد باعث شد که جنگ طولانی ايران و کشور ليدی پايان يابد و يک ماه بعد به فيصله اختلافات بيانجامد. “طالس” دانشمند يونان قديم وقوع اين خورشيد گرفتگی را پيش بينی و تاريخ دقيق آن را به دست داده بود که يک ماه پيش از رويداد به اطلاع پادشاه ليدی رسيده و وی بر پايه اين پيش‌بينی به ايرانيان اخطار کرده بود که ادامه جنگ باعث خشم خدايان خواهد شد و انسان را از نور خورشيد محروم خواهند کرد.

– ابتكار نظامی اشكانيان در جنگ با سلوکی‌ها (235 پ.م)
📖مولفان تاريخ‌های نظامی ماه مه سال ۲۳۵ پيش از ميلاد را زمان آغاز تاكتيک نظامی تازه‌ای نوشته‌اند كه ارتش دولت نوپای اشكانی ايران آن را بر ضد سلوكی‌ها (جانشينان اسكندر مقدونی) به‌كار گرفت. از اين تاكتيک سده‌ها استفاده شد. برپايه اين تاكتيک، دسته‌های سوار سبک اسلحه، نيروی دشمن را با جنگ و گريز به ميدانی كه از پيش تعيين شده بود و واحدهای اصلی ارتش ايران در آنجا کمين کرده و آماده جنگ بودند می‌كشاندند و به دست آنان می‌سپردند تا درهم بكوبند. اين تاكتيک در نخستين آزمايش پيروز شد و “تيرداد”، شاه وقت تا پايان ماه مه اين سال بر سلوكی‌ها چیره آمد.

– پيشنهاد بركناری “اردوان چهارم” به سنايی ايران (81 م)
📖به نوشته مورخان روميی، بركناری “اردوان چهارم” در جلسه ۲۸ مه سال ۸۱ ميلادی مِهستان (سنای ايران) از سوی تَنی چند از بزرگان كشور پيشنهاد شد. بحث درباره اين پيشنهاد مدت‌ها به درازا کشيد و بالاخره به رای‌گيری گذاشته شد و مِهستان رای به بركناری “اردوان چهارم” از شاهی ايران داد. در زمان اشكانيان انتخاب و بركناری شاه از اختيارات مِهستان بود كه “اردشير پاپکان” بنيادگذار دودمان ساسانی اين قاعده را موقوف ساخت.

– خارج ساختن آذربایجان از حاکمیت خلیفه عباسی از سوی “ديودَستيان” (879 م)
📖زمانی كه در هر گوشه ايران،يک ايرانی بپاخاسته و جان بر كف نهاده بود تا تماميت و حاكميت ملی ميهن گرامی و باعظمت‌مان را تامين كند، “ابوالساج ديودَست” آذربايجان را از حاكميت خليفه عباسی وقت (المعتمد) خارج ساخت و احيا استقلال ايران را از اينجا آغاز كرد. تلاش ميهن‌دوستانه “ديودستيان” بيش از نيم سده به درازا كشيد،”ابوالقاسم ديودستی” برادر “ابوالساج” با پایه‌گذاری سپاه فدایيان ايران، آزادسازی ایران را ادامه داد تا در سال ۹۰۲ میلادی “ری” را آزاد کرد.

– پايان دوره تاريخی قرون وسطا با سقوط “قسطنطنيه” (1435 م)

– درگذشت “اوژن بورنوف” خاورشناس نامدار فرانسوی و كاشف رمز خط ميخی (1852 م)

– راه افتادن خط تلگراف برلين ـ تهران از سوی كمپانی آلمانی زيمنس (1868 م)

– مرگ “ارنست رنان” اديب و فيلسوف فرانسوی (1892 م)

– واپس‌نشينی نيروهای متفقين از بندر دونكِرک فرانسه (1940 م)

– تصرف كشور بلژيک از سوی ارتش آلمان نازی در جريان جنگ جهانی دوم (1940 م)

– روز ملی و استقلال “آذربايجان” از اتحاد جماهير شوروی سابق (1991 م)

– روز ملی کشور آفریقایی”اتیوپی” (1991 م)

– پاکستان نخستین آزمايش هسته‌ای خود را انجام داد (1998 م)