تیرگان خجسته/ یادی از دینشاه منکجی؛ پارسی پایه‌گذار نساجی هند

امروز تیر روز از ماه تیر 3762 زرتشتی، خجسته جشن تیرگان، سومین روز گهنبار چهره‌ی میدیوشهم، یکشنبه 10 تیرماه 1403 خورشیدی، 30 ژوئن 2024 میلادی

جشن تیرگان، 10 تیرماه، پیروزی تشتر بر اپوش دیو خشکسالی، پیروزی آرش کمانگیر، دومین جشن بزرگ ایران باستان، شاد و گرامی باد

تیرگان، یکی از جشن‌های مهم زرتشتیان و از کهن‌ترین جشن‌های ایرانیان است. در گاهشمار اوستایی هر یک از سی روز ماه به نام یکی از ایزدان «ستودنی» نامیده شده است و زرتشتیان هنگامی که نام روز و نام ماه برابر شود در این روز از این ماه جشن برپا سازند. با برابرشدن روز تیر با ماه تیر جشن تیرگان برگزار می‌شود. این جشن با 10 تیرماه خورشیدی در گاهشماری رسمی کشور برابری می‌کند. 

 

 

روز «تیر ایزد» سیزدهمین روز هرماه و چهارمین ماه هر سال، در سالنمای زرتشتی است. تیر یا تیشتر، ایزد باران بوده و به یاری او کشتزارها سیراب از باران می‌شوند، همچنین نگهبان ستوران است. در اوستا «تیریشت» در نیایش ایزد باران است. ستاره عطارد تیر نامیده می‌شود و نیز تیری که در کمان نهند و بجهانند. ایرانیان باستان هنگام خشکسالی در این روز آیین ویژه‌ای برگزار می‌کردند و برای خواهش باران و پیروزی تیر ایزد بر دیو خشکسالی(اپوش) به در و دشت می‌رفتند و تیریشت می‌خواندند.

بخشی از یشت‌های اوستا درباره‌ی این ایزد است. تیر نام ستاره‌ای‌ است كه امروزه آن ‌را «‌شعرای یمانی» یا به لاتین «سیریوس» (Silius) می‌نامیم.

 

سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش

ای نگار تیر بالا روز تیر

خیز و جام باده ده بر لحن زیر

عاشقی در پرده‌ی عشاق گوی

راه‌های طبع خواه دل‌پذیر

 

اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)

کودک به تیراندازی و نبرد و سواری آموختن فرست.

اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:

بفرمای بر کودکان روز (تیر) /نبرد و سواری و پرتاب

سی‌ام ژوئن 1823 زادروز «دينشاه منكجی Dinshah Manekji» پايه‌گذار صنايع نساجی هند است. بزرگ‌داشت دینشاه منکجی، کارآفرین هندی و بنیاندگذار نخستین کارخانه‌های نساجی در هند، تاریخی است که همچنان در زندگی‌های مردم اثرگذار است. دینشاه منکجی در بمبئی، هند، زاده شد. وی که یک پارسی است، در دوران حکومت قاجارها در ایران، کشور در فقر و بی‌بختی قرار داشت، صندوقی برای کمک به ایرانیان بنیاد کرد.

او به عنوان یک فیلانتروپیست بزرگ شناخته می‌شود، یعنی فعال و بخشنده، ثروت خود را برای کمک به دیگران و ارتقا جامعه به کار می‌گیرند و تلاش می‌کنند تا با اهدای زمان، منابع مالی، یا دانش خود، به حل مشکلات اجتماعی و بهبود شرایط زندگی دیگران کمک کنند. دینشاه منکجی ثروت خود را به ایجاد دانشگاهی برای زنان، انستیتوی تکنولوژی بمبئی، بیمارستان، درمانگاه حیوانات و… اختصاص داد. انستیتوی تکنولوژی بمبئی (مومبای) که از این ثروت باقی مانده است، شهرت جهانی دارد.
دینشاه منکجی باور داشت که ثروتمندان باید پس از مرگ، ثروت خود را به خدمات عمومی اختصاص دهند و انتقال آن به فرزندان، نوعی محرومیت از جامعه است. او به عنوان فردی متعلق به جامعه‌اش در نظر گرفته می‌شد و معتقد بود که هر آنچه را که دارد، از جامعه به دست آورده و باید بخشی از آن را به پیشبرد جامعه اختصاص دهد. پسر دینشاه، به رغم مخالفت لندن که در آن زمان حاکم بر هندوستان بود، به ایران آمد و پیشنهادهای متعددی برای صنعتی کردن ایران توسط پارسیان هند ارائه داد. با این حال، تلاش‌های او به جایی نرسید و این موضوع به یک معما در تاریخ معاصر ایران تبدیل شده است. اگر آن پیشنهادها پذیرفته شده بود، ایران از دهه‌ها پیش از نظر صنعت و تکنولوژی در همان مقامی قرار می‌گرفت که هند اکنون دارد، زیرا پارسیان هند آن را صنعتی کرده‌اند.

یادروز 10 تیرماه:

جشن تیرگان(جشن آب پاشان).

جشن تیرگان در تیر روز از تیرماه برابر با ۱۳ تیر در گاهشمار زرتشتی و ۱۰ تیر در گاهشمار جلالی برگزار می‌شود. این جشن در گرامی داشت تیشتر (ستاره ی باران آور در فرهنگ ایرانی) است. در تواریخ سنتی تیرگان روز کمان‌ کشیدن آرش کمانگیر و پرتاب تیر از فراز البرز است. همچنین جشن تیرگان به روایت ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه، روز بزرگداشت مقام نویسندگان در ایران باستان بوده است.

گهنبار (گاهان بار) – چهره ی میدیوشهم‌مگاه در آیین زرتشتیان.

 

روز “بزرگداشت صائب تبریزی”.

 

روز “صنعت و معدن”.

 

مرگ “سلطان مسعود ميرزا” معروف به “ظلُّ السلطان” حاکم ظالم اصفهان. (۱۲۹۷ خورشیدی)

 

“صولت الدوله قشقایی” به منظور فشار آوردن به انگلیسی‌ها آب را بر شیراز بست و انگلیسی‌ها به شدت در مضیقه افتاده و سرانجام شهر را تخلیه نمودند. (۱۲۹۷ خورشیدی)

 

وزير امور خارجه عراق به تهران آمد و اختلافات راجع به شط العرب و امور سرحدی را فيصله داد. (۱۳۱۶ خورشیدی)

 

نخستين کنگره پزشکی ايران با شرکت نمايندگان سيزده دولت خارجی در تهران تشکيل شد. (۱۳۲۴ خورشیدی)

 

مطابق اسناد منتشر شده، طرح عملیات براندازی دولت “دکتر مصدق” با نام عملیات “آژاکس” به تصویب نهایی وزارتخانه‌های امور خارجه آمریکا و انگلیس رسید. (۱۳۳۲ خورشیدی)

 

تغییر نام “شیر و خورشید سرخ” به هلال احمر پس از انقلاب در ایران. (۱۳۵۹ خورشیدی)

 

نافرمانی مصريان از ح کمرانان ايرانی خود و سر کوب شدن آنان توسط سربازان اعزامی از  کرمان و فارس. (425 پ.م)

این نافرمانی مصريان، سومين نافرمانی ايشان در طول سلطه ايران بود که با اعزام نيروی اضافی از فارس و  کرمان از طريق دريا سر کوب شد و آتنی‌ها از مصر اخراج و ممنوع الورود به آن سرزمين شدند. در آن زمان  کشتی‌ها از خليج‌ فارس از طريق آبراهی  که به تصميم داريوش بزرگ حفر شده بود تا اعماق مصر و دريای مديترانه رفت و آمد می‌ کردند. ح کومت ايران بر مصر ۱۲۰ سال و چند ماه، ادامه يافت. دولت ايران مصر را به نام ي ک ساتراپی(استان) خود اداره می‌ کرد. به همين دليل، مورخان شاهان هخامنشی ايران را سلسله ۲۷ مصر بشمار آورده‌اند. پس از آن نيز تا قرن‌ها، يهوديان مصری خود را همچنان اتباع امپراتوری ايران معرفی می‌ کردند.

 

اشتباهی که دودمان “غزنويان” را بر باد داد. (1030 م)

یک ماه پس از اين  که “مسعود غزنوی” برادرش محمد را  کور  کرد تا بدون داشتن رقيب و با خاطری آسوده برجای پدر بنشيند، در قلمرو غزنويان، ايران خاوری آن زمان، ميان مردم دو دستگی بروز  کرد. روی گردان شدن مردم از مسعود پس از کور کردن برادرش، ده سال بعد باعث شکست ارتش مسعود از سلجوقيان شد. پس از شکست مسعود و عقب نشينی او به غزنه، مردم ناراضی، او را  کشتند و برادر  کورش را شاه  کردند، ولی نابينا بودن محمد و افتادن امور در دست افرادی  که به شايستگی برخی از ايشان ترديد بود باعث تضعيف هر چه بيشتر غزنويان و پايان تدريجی کار آنان شد.

 

زادروز “ژان وی کتور پونسله”، رياضی‌دان فرانسوی  که به عنوان بنيادگذار هندسه تحليلی شناخته شده است. (1788 م)

 

حمله سپاهيان فرانسه به مصر به فرماندهی “ناپلئون بُناپارت”. (1798 م)

 

وقوع جنگ اول ترياک بين چين و انگلستان. (1839 م)

 

تشکيل “جمهوری فدرال  کانادا” و روز ملی و استقلال ” کانادا”. (1867 م)

 

اتحاديه بين المللی پست (UPU)،  کار خود را آغاز  کرد. (1875 م)

 

مرگ خانم “هاريِت بيچراستو” بانوی نويسنده مشهور آمري کايی. (1896 م)

 

علامت “sos” که در دومین کنوانسیون جهانی رادیو تلگراف به تصویب رسیده بود، جهانی شد. (1908 م)

 

آغاز نبرد خونين “سوم”، مرگبارترین نبرد تاریخ بشر، در جريان جنگ جهانی اول. (1916 م)

 

روز استقلال  کشور آفريقايی “سومالی” از استعمارگران اروپايی. (1960 م)

 

روز ملی و استقلال  کشور آفريقايی “رواندا” از استعمار بلژیک. (1962 م)

 

زادروز “حکیم سنایی غزنوی” شاعر پرآوازه ایرانی. ( ۴۷۳ مهی)

 

درگذشت “ابوالفضل ساوجی” عالم، طبيب، اديب عهد قاجار و خوشنویس برجسته ایرانی. (۱۳۱۲ مهی)

 

اولين سفر “مظفرالدين شاه قاجار” به فرنگ. (۱۳۱۷ مهی)

 

درگذشت “حاج شيخ عباس قمی” صاحب مفاتيح الجَنان و نویسنده ی کتاب “وقایع‌الایام” ، رویدادهای سال قمری. (۱۳۵۹ مهی)