دین ایزد از ماه تیر/ برگی از تاریخ خسروپرویز شاه ساسانی

امروز روز دین از ماه تیر 3762 زرتشتی، پنجشنبه 21 تیرماه 1403 خورشیدی، یازدهم جولای 2024 میلادی

فرازهایی از پیام اشو زرتشت:

آری از مزدا،‌ دانایی و آگاهی شکوهمند
آنان  سُوشیانت و رهایی بخش کشورها هستند.
که در پرتو وهومن و منش نیک به دانش آراسته شده‌اند.
و با کرداری که در راستای هنجار راستی و اشا،
آموخته و برگرفته شده است.
برای نابودی خشم و آسیب دشمنان برگزیده شده‌اند.

هات ۴۸ بند ۱۲

برگرفته از نسک؛ گات‌ها، نغمه‌های ایران باستان
برگردان: موبد کورش نیکنام

پیام و سپارش زرتشت در این سرود:

۱– سوشیانت ها، رهایی بخش هرجایی می باشند.

۲–سوشیانت ها در راستای نیک‌اندیشی‌ به دانش آراسته شده‌اند.

۳– سوشیانت‌ها درپرتو‌ راستی، به مبارزه با خشم و آسیب دشمنان می‌پردازند.

دین، نام روز بیست‌و‌چهارم از هر ماه سی‌روزه در گاهشمار زرتشتی است و نگهبانی روز بیست‌وچهارم ماه به ایزد دین سپرده شده است. دین نام ایزدی از ایزدان آیین زرتشتی، نگهبان خامه هست. در این روز فرزند به درس و آموزگار سپرند. …

ابوریحان بیرونی در پهرست نام‌های روزهای ایرانی نام این روز را «دین» و در سغدی هم «دین» و در خوارزمی نیز «دین» یاد کرده است. دین که از واژه‌ی دئنا گرفته شده به چم سروش كه همان وجدان آمده است.

نگرشی درونی که از سوی اهورامزدا در نهاد هر آدمی است، تا در زندگی با نیروی آن بتواند راه راست و درست را یافته و در آن گام بردارد.

در سانسکریت و گات‌ها و دیگر بخش‌های اوستا بارها واژه‌ِ «دئنا» آمده كه هشت بار مى‌شود. دین در گات‌ها به چم‌های گوناگون کیش، و آیین و سروش و … معنا شده است.

فردوسی پیرامون این ایزد می‌سراید:

«همه مردمی باید آیین تو /

همه  رادی و راستی دین تو»

مسعود سعد پیرامون آن می‌سراید:

«دین‌روز ای روی تو آکفت دین

می خور و شادی کن و خرم نشین».

جنگ‌های غیر ضروری خسروپرویز و پیامدهای آن

یکی از مهم‌ترین رویدادهای دوران پادشاهی خسروپرویز، لشکرکشی‌های غیرضروری او به روم شرقی، مصر و اورشلیم بود. در چنین روزی جولای سال 605 میلادی، ارتش ایران به دستور خسروپرویز به سوی قلمرو روم شرقی حرکت کرد و بخش‌های وسیعی را تصرف کرد. ارتش ايران از دو مسیر ـ جنوب‌شرقی و جنوب‌غربی ـ به سوی قلمرو اين كشور به حركت درآمد. ستون یکم پس از بیرون راندن رومیان از سوریه و عبور از كوه‌های «تاروس» در آناتولی غربی (ترکیه امروز) تا دروازه‌های قسطنطنیه (استانبول) پیش رفت. تاریخ‌نگاران از این لشکرکشی به عنوان جنگ‌های غیر ضروری یاد می‌کنند که باعث تضعیف هر دو فرمانروایی ایران و روم شد و به فروپاشی هر دو دولت انجامید. هدف خسروپرویز از تصرف مصر و اورشلیم و انتقال صلیب مسیح به تیسفون، ایجاد غرور در ایرانیان بود. ولی در برابر سپاه کوچکتر تازیان نتوانستند ایستادگی کنند. این رویداد تاریخی نشان می‌دهد که جنگ‌های غیر ضروری می‌توانند به تضعیف و فروپاشی حکومت‌ها بیانجامد و درس‌های مهمی برای نسل‌های آینده دارند.
خسروپرویز، شاه ساسانی، از سال 590 تا 628 میلادی فرمانروا بود. او در شرایطی به قدرت رسید که فرمانروایی ساسانی با مشکلات داخلی و خارجی روبه‌رو بود. پس از شورش بهرام چوبین، خسروپرویز به کمک امپراتور بیزانس، موریکیوس، توانست بهرام را شکست دهد و به تخت پادشاهی بازگردد. دوران حکومت او با جنگ‌های درازمدت و پرهزینه با بیزانس همراه بود که باعث تصرف بخش‌های وسیعی از قلمرو بیزانس شد. خسروپرویز تلاش کرد تا با انجام اصلاحات داخلی، قدرت فرمانروایی را افزایش دهد، اما سیاست‌های بلندپروازانه و هزینه‌های بالای جنگ‌ها باعث نارضایتی بزرگان و نظامیان شد. سرانجام، خسروپرویز به دست پسرش شیرویه از قدرت برکنار و کشته شد که به تضعیف بیشتر ساسانی و سقوط آن در برابر یورش تازیان شد. اين تجربه تاريخی سبب شده است که در سده‌های معاصر بسياری از کشورها در قوانين اساسی خود از «جنگ غير لازم» دوری کنند. (روزنامک/ کیهانی‌زاده)

یادروز 21 تیرماه:

قيام خونين مسجد گوهرشاد مشهد عليه كشف حجاب. (۱۳۱۴  خورشیدی)

رویداد مسجد گوهرشاد یکی از رویدادهای مهم دوران حکومت رضاشاه پهلوی است که در 21 تیرماه 1314 رخ داد. این واقعه در اعتراض به اجباری شدن کلاه شاپو توسط حکومت مرکزی رخ داد و به سرکوب شدید مردم منجر شد. رضاشاه پس از سفر به ترکیه در سال 1313، تصمیم به انجام اصلاحات گسترده‌ای گرفت تا ایران را به سمت مظاهر تمدن غرب سوق دهد. یکی از این اصلاحات، اجباری کردن کلاه شاپو بود که با مقاومت مردم، به ویژه در شهر مذهبی مشهد، مواجه شد. کارکنان آستان قدس رضوی از لحظه انتشار بخشنامه دولت، مخالف پوشیدن لباسِ به اصطلاح وقت؛ فرنگی‌مآب و بر سرگذاشتنِ کلاه شاپو در حرمِ امام رضا (ع) ـ محل کار خود بودند. در تیرماه 1314، مردم مشهد به رهبری روحانیون محلی در مسجد گوهرشاد تجمع کردند تا به این تصمیم اعتراض کنند. محمدولی اسدی نایب‌التولیه آستان قدس رضوی هم از این مخالفت جانبداری می‌کرد و علامه بهلول (شیخ محمدتقی بهلول گنابادی) واعظ نیز با نطق‌های خود در اجتماعات مسجد گوهرشاد، معترضان را به ادامه اعتراض تا لغو تصمیم تشویق می‌کرد. گوهرشاد به گلوله بستند که صدها تَن مجروح و یا کشته شدند، ولی شیخ بهلول موفق به فرار به افغانستان شد. وی از افغانستان به سوریه، مصر و عراق رفت و از اینجا به ایران بازگشت و در اَمُرداد 1384 در 95 سالگی درگذشت.
سه ماه و 21 روز پیش از اجباری شدن کلاه شاپو و لباس فرنگی مآب (اصطلاحا؛ بین المللی) و رویداد مسجد گوهرشاد، تقویم رسمی ایران، هجری شمسی شده بود و بکاربردن تقویم هجری قمری؛ ممنوع که مخالفت‌هایی را در پی داشت. چهارم اردیبهشت آن سال (سال 1314) فرهنگستان ایران با هدف جایگزین کردن واژه‌های خارجی و در باطن واژه‌های عربی تاسیس شده بود که این نیز به حساب اینکه دنباله‌اش لاتین کردن حروف خواهد بود و دشوارشدن خواندن کتاب‌های مذهبی، مخالفت‌هایی داشت. در همین سال و در هفدهم دی (17 دی 1314) کشف حجاب اعلام شد و بانوان از داشتن حجاب در محل‌های عمومی منع شدند. این اقدام پس از کناره رضاشاه از سلطنت در شهریور 1320 پایان یافت.
موضوع تغییر کلاه به سال 1306 باز می‌گردد. در این سال، کلاهِ شبیه نظامیان (دارای یک لبه در جلو) معروف به کلاه پَهلَوی اجباری شده بود که در سال 1307 جزییات آن به صورت قانون درآمد که روحانیون از آن معاف بودند.
شماری از تاریخ‌نگاران این اقداماتِ به اصطلاح فرنگی شدن را به حساب دیدار 40 روزه رضاشاه از ترکیه و مشاهده تحولات اجتماعی این کشور به دست آتاتاتورک نوشته‌اند.

 

اعلامیه ایجاد سندیکای روزنامه نگاران ایران حاوی هدف از تشکیل آن به امضای هیات موسس رسید. (۱۳۴۱  خورشیدی)

 

درگذشت “حسین علا”، سیاست‌مدار ایرانی و نخست‌وزیر ایران در دو دوره. (۱۳۴۳  خورشیدی)

 

عربستان سعودی از سیاست ایران در خلیج فارس تجلیل کرد. (۱۳۴۹  خورشیدی)

 

تیم کشتی ایران در مسابقات جهانی کانادا سه مدال طلا یک مدال نقره و یک مدال برنز گرفت. (۱۳۴۹  خورشیدی)

 

دولت برای مبارزه با کمبود شکر از دولت انگلستان سیصد هزار تن شکر خرید. (۱۳۵۲  خورشیدی)

 

درگذشت “عباس امیرانتظام”، سیاستمدار ایرانی، معاون نخست‌وزیر و سخنگوی دولت مهدی بازرگان، وی نخستین و قدیمی‌ترین زندانی سیاسی پس از انقلاب ایران به‌ شمار می‌رود که بیش از ۱۷ سال در حبس به سر برد. (۱۳۹۷  خورشیدی)

 

درگذشت رجبعلی اعتمادی، نامور به “ر.اعتمادی” نویسنده و روزنامه‌نگار، (زاده ۳۰ بهمن ۱۳۱۲ لار — درگذشته ۲۱ تیر ۱۴۰۲ تهران)

او در سال ۱۳۳۵ به روزنامه اطلاعات رفت و بنیانگذار و سردبیر نخستین مجله جوانان بود که در سال‌های (۱۳۴۵–۱۳۵۹) از پرفروش‌ترین مجله‌های ایران شد، حتا در کشورهای افغانستان و تاجیکستان هواداران خود را داشت.

 

زادروز بهمن آزموده، مجسمه‌ساز، (زاده ۲۱ تیر ۱۳۲۷ ملایر)

 

مرگ “دسيدريوس آراسموس” فيلسوف و اديب هلندی. (1536 م)

 

زادروز “نيكلای چرنی شفسكی” فيلسوف روس و صاحب فرضيه “ناروديسم”. ( 1828 م)

 

زادروز “ويلبِر رايت” يكی از مخترعان هواپيمای موتوردار. (1868 م)

 

زادروز “پول فور” شاعر و نويسنده برجسته فرانسوی. (1872 م)

 

آب‌راه پاناما كه ميان دو اقيانوس اطلس و آرام حفر شده است، به روی رفت‌وآمد عادی كشتی‌ها باز شد. (1920 م)

 

درگذشت خانم “مارگارت گِرترود بل” اديب و مستشرق انگليسی. (1926 م)

 

روز ملی و استقلال “سائوتومه و پرنسيپ” از استعمار پرتغال. (1975 م)

جزاير “سائوموتومه و پِرِنسيپ” در كرانه جنوب شرقی اقيانوس اطلس، در غرب آفريقا با مساحت ۱/۰۰۰ كيلومتر مربع و جمعيت ۱۴۵۰۰۰ نفر است. زبان رسمی مردم آن “پرتغالی” و خط آنها “لاتين” است. پايتخت اين كشور “سائوتومه” نام دارد و واحد پول آن “دوبرا” است. نظام سياسی حاكم بر آن جمهوری چندحزبی با يک مجلس قانون‏گذاری است.

 

روز ملی و استقلال “كريباتی” از استعمار انگلستان. (1979 م)

جزاير “كريباتی” با ۸۱۱ كيلومتر مربع وسعت در مركز قاره اقيانوسيه در اقيانوس آرام واقع شده‌اند. جمعيت آن ۸۵/۵۰۰ نفر است که به دو زبان رسمی “انگليسی” و “گيلبِرْتی كريباتيايی” صحبت می‌کنند. پايتخت آن، “بايريكی” نام دارد و واحد پول آن “دلار استراليا” است. نظام سياسی حاكم بر اين كشور جمهوری با يك مجلس قانون‏گذاری است.

 

“بوريس يلتسين” از عضويت حزب كمونيست شوروی اين حزب كناره‌گيری كرد. (1990 م)

“يلتسين” در تاريخ معاصر، يكی از سه نفری بشمار آورده شده است كه شوروی را  بدون رفراندم سراسری منحل كرد و همه تلاشهای سه سده تزارها و  ۷۴ ساله کمونيست‌ها را بر باد داد و مقام روس‌ها را به عنوان يك ابر قدرت تنزل داد.